דברי צחות בדברי תורה

[להגדיל הטראסק]

• אסתר איז געווען א גרויסע צדיקת! זי האט באקומען די מן נישט נאר ביים טיר, נאר גראד אראפ פון בעט האט זי שוין געהאט מן! אזוי שטייט! והמן נופל על המטה אשר אסתר עליה...
און אויב ווילסטו זאגן אז איך מאך סתם ליצנות ווייסן מיר אז מן דאס ווייזט אויף פרנסה, און ווען די המן נופל על המטה האט פאסירט שטייט נאכדעם ביום ההוא נתן המלך אחשורוש לאסתר המלכה את בית המן...

[להגדיל הטראסק]

• אומרים מילתא דבדיחותא לפני הלימוד משום הכנה, און די הכנה איז גרעסער פון די מצוה וועגן דעם איז מען אזוי מאריך דערמיט...
און וועגן דעם זאגט מען מילתא דבדיחותא ביי א שבע ברכות ווייל כל השורה בלא אשה שורה בלא תורה, ישא אשה ואחר כך ילמוד תורה, וועגן דעם מאכט מען א הכנה ביי די שבע ברכות מיט א מילתא דבדיחותא,
און המן איז ר"ת נישט מאכן הכנה, ער האט אליינס געמאכט די תלי' אוועקצונעמען די מצוה פון הכנה למצוות מחיית עמלק פון מרדכי, וועגן דעם אלס זה לעומת זה איז מען פורים מרבה במילתא דבדיחותא וואס דאס איז א הכנה פאר לימוד התורה,
און וועגן דעם האט אים זיין טאכטער אנגעגאסן מיט די סחורה, ווייל ער האט נישט געלאזט קיין הכנה למצוה האט מען אים באגאסן מיט די הכנות לתפילה...

[להגדיל הטראסק]

1. כהן בא לגדול א' ושאל אם מותר לילך לקבר של שמעון הצדיק מטעם צדיקים במיתתם קרוין חיים,
ענה נכון, אבל לשיטתך יש פארקערטע פראבלעם, דהלא שמעון הצדיק היה כהן ואצלך שייך לומר רש...בחייהם קרוים מתים, והוא אסור לטמא...

[להגדיל הטראסק]

• די משנה זאגט אין פסחים דף ס"ד עמוד א' "ר' יהודה אומר מימיהם של כת שלישית לא הגיעו לאהבתי כי ישמע ה' מפני שעמה מועטין." איז לכאורה שווער געווענליך מיט א קליינע ציבור דאווענט זיך געווענליך שנעלער ווי מיט א גרויסער ציבור?
אויף דעם ענטפערט די גמרא אויף דף ס"ה עמוד א' "תנא היא נקראת כת עצלנית" – און ווער עס קען די לעצטע מנין אין בית המדרש די שפעטע אידן פארשטייט אז דארט דאווענט מען מיט א ברען און מיט א רואיגקייט מיט די וועלטס צייט...(יצחק שמואל)

[להגדיל הטראסק]

1. רמז לוועקיום קלינער לפני פסח, משום שהמצרים היו בבחינת וועקיום קלינער, עיין ביוצר לשבת הגדול לפני קל נא לעולם תערץ (עפר ארץ שואפים)

[להגדיל הטראסק]

• גימפל: פלעגט דרשענען דברי 'כיבוש'ין תרתי משמע אין מקוה, עס פלעגט ממש אייננעמען דעם עולם וואס ווייקט זיך אין מקוה... אים פלעגט מען רופן דעם 'מגיד רחצה...' די דרשות פלעגן פארקומען אין די הייסערע בור.
גרונם: שבת האסטו א פראבלעם מיט די לאנגע דרשות, זיך זוימען אין די הייסע בור איז עס בישול...
גימפל: אבער עס איז בכלל נישט אזוי הייס!
גרונם: אבער כבוש כמבושל...
גימפל: אבער כיבוש יחיד הייסט נישט קיין כיבוש!
גרונם: ביסט גערעכט, אבער דו זאגסט דיינע דברי כיבושין פאר א רבים מקשיבים...

משה שווארטץ

[להגדיל הטראסק]

1. כי רב שבענו 'בוז' – מיר זענען שוין זאט פון "ביז" די קרעטשמע דארף מען נאך א טרונק, יעצט דארף מען שוין משיח אליינס...

[להגדיל הטראסק]

• דאס אז זריזות ברענגט שמחה דאס איז פשוט פראקטיש, עס געבט סיפוק אז מען ערלעדיגט זאכן פלינק און מען טוט אסאך אויף,
און מען זעהט עס אין די זמירות למוצאי שבת סעוד ושמוח (וסמוך) לנמהרים,
אין די מגילה זעהט מען מיגון לשמחה, פון יאגן איז געקומען שמחה
און אין תהלים קאפיטל סח "וצדיקים ישמחו יאייל צו (יעלצו) לפני אלוקים וישישו בשמחה"

(משה שווארטץ)

[הדסים]

• דאס אז זריזות ברענגט שמחה דאס איז פשוט פראקטיש, עס געבט סיפוק אז מען ערלעדיגט זאכן פלינק און מען טוט אסאך אויף,
און מען זעהט עס אין די זמירות למוצאי שבת סעוד ושמוח (וסמוך) לנמהרים,
אין די מגילה זעהט מען מיגון לשמחה, פון יאגן איז געקומען שמחה
און אין תהלים קאפיטל סח "וצדיקים ישמחו יאייל צו (יעלצו) לפני אלוקים וישישו בשמחה"

(משה שווארטץ)

און אז ונס יאגן - איז ואנחה..

[להגדיל הטראסק]

• התחילו מס' ביצה גימפל התחיל מיד לכתוב הגהות
גרונם: וואס שרייבסטו דארט?
גימפל: אז עס איז געווען א יום המעונן!
גרונם: וואס איז פשט? וואס האט דיר געברענגט צו אזא מסקנה?
גימפל: ווייל עס איז מיר שווער געווען, פאר איין קליינע איי מאכט מען א גאנצע לומדישע מסכת?
גרונם: טאקע א שווערע קשיא... וואס האסטו גענטפערט?
גימפל: היתה ביצת פרה וגדולה!
גרונם: הלא אין כל חדש תחת השמש? גימפל: אלא מאי הוי אומר שהיתה יום המעונן!!!

- ניין די מעשה איז נישט געווען לעצטנס, היינט צוטאגס מיט די טייערע אייער פרייזן איז עס טאקע נישט קיין קשיא...)

[להגדיל הטראסק]

1. עשו היה רבי! בנש"ק, יש לו ארבע מאות חסידים, צוקריגט מיט זיין ברודער, אויך א רבי, יש לו האריג מאנטל וקאלערפול בעקישע, אינו בא רק אם מקבל ברכה, וגם קיבל ברכה אחריתא...(ויצא)

[להגדיל הטראסק]

1. והאופנים, די שטוב פארט אויף רעדער, וחיות הקודש, די קינדערלעך בארדענען ברעש גדול, דער וויינט דער קרעכצט, אויף דעם אלעם לעומתם משבחים ואומרים – ב"ה עס זענען דא לעבעדיגע קינדערלעך בליעה"ר וואס דרייען אראפ דעם קאפ... ביטער איז ווען עס איז ל"ע רואיג אין שטוב...

[להגדיל הטראסק]

1. אין אדם עומד על דעת רבו עד ארבעים שנין – כמו שכתוב עוד מעט וסקלוני (זיי וועלן מיר פארשטיי"ן)....

[להגדיל הטראסק]

1. בורא נפשות רבות, וחסרונן – עס איז דא וועם עס פעלט...(שכל) על כל מה שבראת? להחיות בהם נפש כל חי...{בעסער איז ווען מען לייגט עס אראפ מיט עקט כדלקמן} בורא נפשות רבות, וחסרונן (דא ווייזט מען אויפן שטערן) על כל מה שבראת? להחיות בהם נפש כל חי...

[להגדיל הטראסק]

• מען האט היינט געליינט אין די תורה וידבר ה' אל משה לאמר, שטעלט זיך די קשיא פארוואס שטייט לאמר? ווייל אויב וואלט עס נישט געשטאנען וואלט די ספר תורה געווען פסול...
און פארוואס שטייט אין די מגילה ויעבור מרדכי? נישט ווייל די מגילה וואלט געווען פסול... ווייל די הלכה איז אז אויך אויב עס פעלט ביז האלב איז די מגילה כשר... נאר ווייל דער סופר וואלט עס אזוי נישט געקענט פארקויפן...

[להגדיל הטראסק]

1. שהמתפלל בעד חבירו – תהילם כולל וכדו' – והוא צריך לאותו דבר – ממון – הוא – התהלים כולל בוודאי – נענה תחילה...

[להגדיל הטראסק]

• לא איש דברים אנכי און נאכדעם רעדט ער א גאנצע דרשה... – פשט נישט ווי דברים וואו עס ווערט אריינגעשטופט א סיפור פון 4 חדשים און עטליכע טויזענט יאר קאנצעטרירט אין 1 חומש, נאר איך וועל יא מאריך זיין...

• אגרא דבי הילולא מילי זאגט רש"י משמח את החתן בדברים פארוואס פונקט דברים? פארוואס נישט שמות אדער במדבר? נאר דברים איז 4 חומשים און עטליכע טויזענט יאר קאנצעטרירט אין איין חומש איז מען משמח דעם חתן מיט א קורצע דרשה ווי חומש דברים...

• אגרא דבי הילולא 'מילי' רעדט מען ערליכע זאכן איז מילי ר"ת י'שמח ל'ב מ'בקשי י' און אויב רעדט מען חלילה וואס מען טאר נישט איז מילי ר"ת משנאי י' י'כחשו ל'ו

[שאינו יודע לשאול]

1. שהמתפלל בעד חבירו – תהילם כולל וכדו' – והוא צריך לאותו דבר – ממון – הוא – התהלים כולל בוודאי – נענה תחילה...

אזויווי דער סאטמארער רבי מהרא שליטא האט אמאל געזאגט איבער איינעם "צי ער איז א מקובל ווייס איך נישט, א מקבל איז ער זיכער..."

[שאינו יודע לשאול]

1. כי רב שבענו 'בוז' – מיר זענען שוין זאט פון "ביז" די קרעטשמע דארף מען נאך א טרונק, יעצט דארף מען שוין משיח אליינס...

שטארק!

[להגדיל הטראסק]

זרעינו וכספינו ירבה כחול, בא זכר וככר בידו, וי"ל ווייל טרעטן אויף ברעקלעך ברענגט ארעמקייט, נו, אין א שטוב וואו עס דרייען זיך קליינע קינדער איז נישט שייך צו היטן... זיי מאכן ברעקלעך איבעראל בליעה"ר... איז דא אן עקסטערע תפילה אז זרעינו, ווייל אונז האבן קינדער וכספינו זאלן אונז אויך האבן געלט, ווייל ירבה כחול, ווי זאמד זענען די ברעקלעך אויפן פלאהר...

[להגדיל הטראסק]

טעם לאכילת האלאפצעס בפורים משום שמהרש"א ד מס' ברכות דף ח' ברענגט נאך פון מדרש ילקוט אז די מדיים בייסן נישט אריין אין די עסן, נאר מען שניידט אראפ און אזוי עסט מען, קומט אויס אז צו צוברעכן קליפת מדי וואס האבן די גוטע מדה פון עסן מיט דרך ארץ, עסט מען האלאפצעס וואס מען דארף זיך מיטשענען צו עסן מיט דרך ארץ, אזוי דעמאנסטרירט מען אז אונז געבן אויך זייער אכטונג דערויף... (רבינו שליט"א שניידט אראפ א שטיקל און האלט א טעלערל אדער נעפקין אינטער דעם לעפל ביז עס קומט אן אין מויל.)

[הדסים]

זרעינו וכספינו ירבה כחול, בא זכר וככר בידו, וי"ל ווייל טרעטן אויף ברעקלעך ברענגט ארעמקייט, נו, אין א שטוב וואו עס דרייען זיך קליינע קינדער איז נישט שייך צו היטן... זיי מאכן ברעקלעך איבעראל בליעה"ר... איז דא אן עקסטערע תפילה אז זרעינו, ווייל אונז האבן קינדער וכספינו זאלן אונז אויך האבן געלט, ווייל ירבה כחול, ווי זאמד זענען די ברעקלעך אויפן פלאהר...

זרעינו וכספינו - קינדער און געלט, וככוכבים בלילה - שטערן ביינאכט פון שלאפן...

[להגדיל הטראסק]

• שאלה: ווען א קינד צוקלאפט זיך און מען זאגט אים וואוילע און דאס קינד בארואיגט זיך, צו גייט דאס נישט אריין אין כלל פון לא תנחשו – א מיסטישע רפואה...

תשובה: וי"ל עפ"י רבינו הדברי יואל בפרשת חיי שרה על אליעזר עבד אברהם שעשה סימן בעשיית חסד, ואמר אז ווען די מיסטישע רפואה האט שייכות מיט די מכה, דאן איז עס איז נישט קיין לא תנחשו, לענינינו: אויב זאג איך אז דאס קינד וויינט ווייל ער דארף אטענשאן און מען זאגט אים וואוילע באקומט ער עס און וועגן דעם בארואיגט ער זיך איז זיכער נישט קיין שאלה, ווייל עס האט שייכות דער רפואה מיט די מכה, אויב זאג איך אבער אז דאס קינד מיינט אז עס איז עפעס ערנסט און מיטן זאגן וואוילע דאן בארואיגט ער זיך דאן האט עס נישט קיין שייכות, וא"ת אז אפשר האט עס יא שייכות ווייל מיטן זאגן וואוילע זאגט מען אים אז דו ביסט גוט און עס קומט דיר נישט קיין שטארקע מכה און עס איז טאקע נישט קיין שטארקע מכה, קען אבער נישט זיין , ווייל דאס קינד האט נישט קיין שכל צו פארשטיין אזוי טיף... חוץ אויב ווילסטו זאגן אז זיין מלאך פארשטייט דעם תשובה און דאס בארואיגט דאס קינד סאבקאטשעסלי, ונ"ל אז אויב זאגט מען אים "וואוילע, האסט דיך צוקלאפט? עס איז גארנישט געשען" דאן איז זיכער מותר...

(געהערט פון מיין ברודער דער מלמד)

[להגדיל הטראסק]

• עס זענען דא געווענליך צוויי סארטן דזשאבס, איינער ארבעט פון 10-5 און דער אנדערער ארבעט מעלות השחר עד צאת הנשמה, געווענליך מאכט דער 10-5 מער געלט פון דער עלות עד צאת – אויף דעם איז מען מתפלל אז דער אייבערשטער זאל אונז געבן פרנסה בכבוד ולא בביזו (ביזי...) (יודא אשר)
• בחנוכה מרומז שלום בית – מעות (ז) צו איר (צור) די ווייב די עזר כנגדו (ישועתי) פאר אייבערשטער דאנקט מען (לך נאה לשבח) אז מען שטעלט צו פיינע תיקון אין בית המדרש (תיכון בית תפילתי) און ווען מען קומט אהיים זאגט מען עקסטער יישר כח פאר די סאפער (ושם תודה נזבח) אויך אויב די עסן איז נישט גרייט אין צייט (לעת תכין מטבח) אויך אויב די עסן איז קארג און די מאגן ברומט פון הונגער (מצר המנבח) אויב וועל איך איר אזוי שיין באזונגען וועט זי אנהייבן צו מאכן געהעריגע סאפערס (אז אגמור בשיר מזמור חנוכת המזבח) אדער מיט אזא התנהגות וועט מען דאנקען דעם אייבערשטן דעם געזאנג אינאיינעם מיטן מזבח וואס וועט נישט דארפן מוריד דמעות זיין אויף א גט (די נאכפאלגענדע רעות שבעה נפשי מיט די ווייב חיי וואס איז מררי בקישוי, דאס זאל קיין איד נישט געפריווט ווערן...)