מחלוקת ר''ת וגאונים איבער זמן לילה

[משה רבינו]

https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?r ... =&pgnum=60

שו"ת מהרי"ץ פון ירושלימער רב, וואס האט אין ירושלים (המקום שבו נהגו לכאורה כהגאונים, געפסקנט מען קען מל'ן שבת ביז בן השמשות דר"ת

[תינוק הבורח]

דאס וואס מאנכע טוען א מלאכה דאורייתא'ס נאכן שקיעה איז א טעות גמור. ביי דאורייתא'ס איז מען מחמיר אויף די שיטת הגאונים, עס איז גאר הארב צי טון מלאכה דאורייתא'ס נאכן שקיעה
נאר וואס יא, מלאכה דרבנן'ס אויב מ'האט פארגעסן צי מסדר זיין מבעוד יום קען מען טון, עס איז אויך נישט אזוי פשוט, צוליב מראות העין וכו, ס'איז כדאי צי דורכשמעוסן מיט א מורה הוראה וואס ווען און וויאזוי

די גאנצע נושא פון די אפמאך פון גדולי ישראל נאכן קריג, איז בנוגע קובע זיין די זמן הדלקה''נ 15 מינוט פארן שקיעה, אבער ח''ו צי טון דאורייתא'ס נאכן שקיעה

זייער אונטערסאנט וואס די זאגסט ווייל די עלטערע דור פון פארן קריג האבן געטון דאורייתא'ס נאכן שקיעה
הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב ז"ל האט געצינדען לעכט ברבים נאכן שקיעה

ער האט נישט גע'חתמ'ט די קול קורא?

[איד]

דאס וואס מאנכע טוען א מלאכה דאורייתא'ס נאכן שקיעה איז א טעות גמור. ביי דאורייתא'ס איז מען מחמיר אויף די שיטת הגאונים, עס איז גאר הארב צי טון מלאכה דאורייתא'ס נאכן שקיעה
נאר וואס יא, מלאכה דרבנן'ס אויב מ'האט פארגעסן צי מסדר זיין מבעוד יום קען מען טון, עס איז אויך נישט אזוי פשוט, צוליב מראות העין וכו, ס'איז כדאי צי דורכשמעוסן מיט א מורה הוראה וואס ווען און וויאזוי

די גאנצע נושא פון די אפמאך פון גדולי ישראל נאכן קריג, איז בנוגע קובע זיין די זמן הדלקה''נ 15 מינוט פארן שקיעה, אבער ח''ו צי טון דאורייתא'ס נאכן שקיעה

זייער אונטערסאנט וואס די זאגסט ווייל די עלטערע דור פון פארן קריג האבן געטון דאורייתא'ס נאכן שקיעה
הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב ז"ל האט געצינדען לעכט ברבים נאכן שקיעה

ער האט נישט גע'חתמ'ט די קול קורא?

אויפן סאטמאר רב ז''ל זאגט מען אויכעט אז ביי זיך אינדערהיים האט ער געטוהן דאורייתא'ס נאכן שקיעה הגם ער האט גע'חתמ'ט

[תינוק הבורח]

זייער אונטערסאנט וואס די זאגסט ווייל די עלטערע דור פון פארן קריג האבן געטון דאורייתא'ס נאכן שקיעה
הרה"ק בעל דברי שלמה מבאבוב ז"ל האט געצינדען לעכט ברבים נאכן שקיעה

ער האט נישט גע'חתמ'ט די קול קורא?

אויפן סאטמאר רב ז''ל זאגט מען אויכעט אז ביי זיך אינדערהיים האט ער געטוהן דאורייתא'ס נאכן שקיעה הגם ער האט גע'חתמ'ט

"מען זאגט", "ביי זיך אינדערהיים", איז נישט די זעלבע ווי צינדן ליכט ברבים.

[נקודות טובות]

ווייסט איינער די היסטעריע פון פארן קריג אין וועלעכע מקומות מען האט זיך געפירט לויטן ר''ת אין וועלעכע לויט די גאונים?

ווענדט זיך וועלכע חלקים פון די וועלט, דארט וואו עס אזי דרייסיג מעלות איז געווען כשיטת הגאונים אבער ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת. ביז בערך די ערשטע וועלטס קריג, דערנאך האבן זיך אנגעהויבען שינוים.

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

[טיר]

זײער אסאך פלעצער און אייראפע אין אזוי האט קלאר געהאלטן די חתם סופר ועוד האבן נישט געהאלטן די גאונים אבער אויך נישט אז שיטות רבינו תם מיינט 72 זײ האָבן אפגעלערנט אזוי ווי די פשטות השלחן ערוך אין אסאך פלעצער לדוגמא רצג אז צאת הכוכבים איז שלשה כוכבים וואס קומט אויס יעדע פלאץ אנדערש אין בערך 13 מינוט פארדעם הייבט זיך אן בין השמשות

[טיר]

פארוואס זאגסטו גראדערהייט אין שו"ע כשי' ר"ת, ווען אין שו"ע איז דא משמעות'ן אויף ביידע שיטות?

דער תניא אין סידור שרייבט אז דער מחבר האט צירוק געצויגן פון שי' ר"ת.

לערן אפ די שלחן ערוך גראדערהייט העסטו זען

אין רס"א כר"ת.

אין רצ"ג, און אין יו"ד סי' רס"ו כהגאונים.

ס'איז לאוו דאווקא כהגאונים נאר ווי איך האב געשריבן שיטות רבינו תם אבער נישט 72 ווי באלד די גמרא זאגט אז סימן מובהק לילה איז שלשה כוכבים קומט אויס איינמאל מ'זעט שלשה כוכבים איז וודאי לילה נאר בין השמשות הייבט זיך נישט אן אזוי ווי די גאונים ביים שקיעה נארן 13 מינוט פאר צאת הכוכבים. דוק

[איד]

זײער אסאך פלעצער און אייראפע אין אזוי האט קלאר געהאלטן די חתם סופר ועוד האבן נישט געהאלטן די גאונים אבער אויך נישט אז שיטות רבינו תם מיינט 72 זײ האָבן אפגעלערנט אזוי ווי די פשטות השלחן ערוך אין אסאך פלעצער לדוגמא רצג אז צאת הכוכבים איז שלשה כוכבים וואס קומט אויס יעדע פלאץ אנדערש אין בערך 13 מינוט פארדעם הייבט זיך אן בין השמשות

זייער א אונטערסאנטע שיטה, ווייל די גאנצע חידוש אז ס'איז דא צוויי שקיעה'ס שרייבט די ר''ת צי פארענטפערן די גמ' פון ד' מילין, און אויב נעמט מען נישט אהן די ר''ת, דארף מען ענטפערען אזוי ווי די גר''א אויב אזוי מה''ת אז ס'איז דא נאך א שקיעה, און ע''כ איז ביהש''מ פון די ערשטע שקיעה

[איד]

ווענדט זיך וועלכע חלקים פון די וועלט, דארט וואו עס אזי דרייסיג מעלות איז געווען כשיטת הגאונים אבער ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת. ביז בערך די ערשטע וועלטס קריג, דערנאך האבן זיך אנגעהויבען שינוים.

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

דעס וואס די שרייבסט אז ס'שטייט אין שלחן ערוך הרב אז די מחבר האט צירוק געצויגען, כ'מיין אז די תניא שרייבט עס אין סידור, און אין שלחן ערוך הרב פסק'נט ער יא ווי די ר''ת

ובענין א''י, פשוט אז די ר''ת אליינס האט געהאלטן אז די זמן אין א''י איז 72 , אזוי ווי ער איז מפרש די גמרא וואס גייט אהן אין די גאנצע וועלט

[משה רבינו]

די ב''ח אין שלחן ערוך שרייבט די הלכה כר''ת דרוב פוסקים נקטו כמותו, וכן עמא דבר

אין די תשובות שרייבט ער נאך קלארער וכן מנהג כל ישראל
זעהט מען אז בימיו האט יעדער געטהן ווי ר''ת גאנץ כלל ישראל
( שוין געשריבן אויבן אז די ערשטער וואס האט אריינגעברענגט די גאונים איז געווען די גר''א היות אין ווילנא, אויב גייט מען לויט די אופק איז זומער בכלל נישט דא קיין נאכט, און לויטן 72 איז אויך די זמן 11:15

[משה רבינו]

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

דעס וואס די שרייבסט אז ס'שטייט אין שלחן ערוך הרב אז די מחבר האט צירוק געצויגען, כ'מיין אז די תניא שרייבט עס אין סידור, און אין שלחן ערוך הרב פסק'נט ער יא ווי די ר''ת

ובענין א''י, פשוט אז די ר''ת אליינס האט געהאלטן אז די זמן אין א''י איז 72 , אזוי ווי ער איז מפרש די גמרא וואס גייט אהן אין די גאנצע וועלט

דאס אז די שלחן ערוך האט צירוק געצויגן הייבט נישט אן שטימען
קודם כל לי יהא ער זאל האבן צירוק געצויוגן איז נאר לחומרא ווייל די לשון השלחן ערוך איז כיוון דאיפלוגא בה כמה תנאי ואמוראי זאל מען מחמיר זיין משתשקע החמה ואילך, און דאס דארף כאילו זיין א סתירה מיט די מחבר אז מען מעג טוהן א מלאכה ביז 58 מינוט נאכן שקיעה
אלע מפרשים אויפן פלאץ ביז די תניא נעמען אן מיט א פשוטות אז משתשקעה החמה מיינט פון די צווייטע שקיעה אין מכן רעדט די חחלוקה התנרים והמוראים ווען בין השמשות הייבט זיך אן
מען ווייסט אז די בית יוסף איז איבער געגאנגען און געמאכט תיקוני הבית אויף אורח חיים לאנג נאכדעם וואס יו''ד איז ארויסגעקומען און דאס האט ער פארגעסן צו פארעכטן?
והעיקר די לשון המחבר ברענגט די מחבר די אויבן דערמאנטע לשון בשם די בעל העיטור, און די בעל העיטור שרייבט 4 שורות נאך דעם כר''ת לקולא להלכה, און אפילו די לשון הייטבט זיך אן בשם די רבינו תם
און עס איז פשוט באמת די ר''ת (בעח העיטור ומחבר) זאגט נישט כיון שנחלקו '' הראשונים'' מתי הוא השקיעה יקטינן משקיעה הראשונה נאר נחלקו ''תנאים ואמוראים'' יחמורו מהשקיעה און פארשטייט זיך עס מיינט די צווייטע ווי איבעראל לויט רבינו תם אז משתשקע החמה מיינט די צווייטע די גמרא זאגט ארויס אז בין השמשות איז משתשקע החמה די מחלוקה איז נאר ווען די שקיעה איז, כל תענית שלא שקעה עליו חמה אינה תענית מיינט דען די ערשטע שקיעה ? אדער נר חנוכה מיצותה משתשקע החמה מיינט דען די ערשטע שקיעה? ניין די מג''א די ב''ח יעדער שמיעסט עס אויס אז עס מיינט די צווייטע שקיעה אדער גאר סוף שקיעה דהיינו צאת הכוכבים

איי די תניא אין סידור שרייבט אזוי 1) נאר אין די צווייטע מהדורה אין די ערשטע מהדורה איז עס נישט געווען
2) אין די צווייטע מהדורה איז עס אויך נאר איינגערינגעלט אין צוויי האלבע רינגלעך.

אין א תשובה פון רבי משה יודא לייב מזסטרישוב. שרייבט ער בברירות שלא מהאדמו''ר הזקן יצא דברים אלו ולא מר בר רב אשי חתם עליו. נאר עס איז געווארן צויגעלייגט דורך איינעם מיט די יארן, ער ברענגט זיך כמה ראייות אז די תניא אליינס האט נישט אזוי געהאלטן. ווי למשל אז פון זיינע חסידים שרייבן תשובות נאך וואס ער איז אוועק לקולה כר''ת און ווען זייער רבי האלט נישט אזוי וואלטן זיי נישט אזווי געשריבן וכדו'

[משה רבינו]

לערן אפ די שלחן ערוך גראדערהייט העסטו זען

אין רס"א כר"ת.

אין רצ"ג, און אין יו"ד סי' רס"ו כהגאונים.

ס'איז לאוו דאווקא כהגאונים נאר ווי איך האב געשריבן שיטות רבינו תם אבער נישט 72 ווי באלד די גמרא זאגט אז סימן מובהק לילה איז שלשה כוכבים קומט אויס איינמאל מ'זעט שלשה כוכבים איז וודאי לילה נאר בין השמשות הייבט זיך נישט אן אזוי ווי די גאונים ביים שקיעה נארן 13 מינוט פאר צאת הכוכבים. דוק

יא אין תוספות פרעגט אז מען זעהט דאך שוין שלשה כוכבים מבעוד יום פאר די 72 ענטפערט תוספות לאו כוכבים גדולים ולאו כוכבים קטנים אלא בינינים ואין אנו בקיאין בכוכבים ( תוספות מיינט צו זאגן מיר זענען נישט בקי וואס מיינט גרויס און וואס איז א בינוני

די גמרא זאגט אז עס איז דא א מהלך ד' מילין ביזן צאת הכוכבים די גמרא פרעגט לכבוד דעם עפעס א קשיא לגבי ערב פסח מן הצודיעין ולחוץ, דאס מיינט אז עכ''פ אויב
אויב מיינט עס לפי האופק מיינט אז און אייראפע וואס איז העכער אדער אפילו ארץ ישראל זומער איז אסאך שפעטער ווי די זמן ווי די 72 די אופק איז א חומרא נישט קיין קולא ( חוץ אראפ נעבן די קו המשוה) און אפילו די מנחת כהן וטאס איז דער וואס טוט אויף אז עס האט מיטן אופ- זאגט אויך אז ער זאגט זיינע ווערטער נאק לחומרא און ח''ו מען זאל נישט מקיל זיין און א פאל וואס קומט אויב א קולא קעגן די 72 וויבאלדט אלע ראשונים ביז אים האבן אנגענומען 72 מיט א פשטות איבערראל

[נקודות טובות]

די ב''ח אין שלחן ערוך שרייבט די הלכה כר''ת דרוב פוסקים נקטו כמותו, וכן עמא דבר

אין די תשובות שרייבט ער נאך קלארער וכן מנהג כל ישראל
זעהט מען אז בימיו האט יעדער געטהן ווי ר''ת גאנץ כלל ישראל
( שוין געשריבן אויבן אז די ערשטער וואס האט אריינגעברענגט די גאונים איז געווען די גר''א היות אין ווילנא, אויב גייט מען לויט די אופק איז זומער בכלל נישט דא קיין נאכט, און לויטן 72 איז אויך די זמן 11:15

וואס ברענגט איר מיר דא פונעם ב''ח? איך האב אייך געברענגט קלאר אז מהג א''י איז נישט געווען אזוי. די ב''ח רעדט פון זיינע מדינת!
ענטפער מיר אויף דעם תגובה.

[נקודות טובות]

► Show Spoiler

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

דעס וואס די שרייבסט אז ס'שטייט אין שלחן ערוך הרב אז די מחבר האט צירוק געצויגען, כ'מיין אז די תניא שרייבט עס אין סידור, און אין שלחן ערוך הרב פסק'נט ער יא ווי די ר''ת

ובענין א''י, פשוט אז די ר''ת אליינס האט געהאלטן אז די זמן אין א''י איז 72 , אזוי ווי ער איז מפרש די גמרא וואס גייט אהן אין די גאנצע וועלט

אמת די תניא איז אין סידור, איך ברענג עס בסך הכל. אבער איך דארף אפילו נישט צוקומען צו דעם, זעה מיינע אנדערע טענות.
דאס אז די רבינו תם האט געלערנט אזוי אין א''י אויך, איך גיי בכלל נישט אריין אין די שיטת הרבינו תם כשלעצמו ווען פונקטליך צאת הכוכבים איז, און אויב אין יעדע פלאץ רעכענט מען אנדערש. בסך הכל ברענג איך קלאר אז די מנהג א''י איז נישט געווען כרבינו תם כלל וכלל!

[משה רבינו]

ווענדט זיך וועלכע חלקים פון די וועלט, דארט וואו עס אזי דרייסיג מעלות איז געווען כשיטת הגאונים אבער ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת. ביז בערך די ערשטע וועלטס קריג, דערנאך האבן זיך אנגעהויבען שינוים.

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

די אר"י הק': די אורות חיים ברענגט זיך א ראיה אז די ארי הק' האט געהאלטן רבינו תם, ווייל עס שטייט אין שער הכוונות, ביי סדר קבלת שבת, ובעת שקיעתה ממש תכווין לקבל קבלת שבת, ואח"כ תלך לביתך ותכנס ותתעטף בטלית מצויצת, ..... וענין זה הנקרא אצלינו בשם תוספות שבת, כיון שבקדושה הלזו נמשכת קודם זמנה, אבל כשנתקדש הלילה אינו נקרא תוספות שבת רק קדושת שבת עצמה.
ועתה נבאר ההפרש שיש בין קדושת תוספות שבת, שהוא בעת בלת שבת ועדיין לא קידש היום,.....
די רמב"ם האט אויב עפעס געווואינט אין מצרים, וואס איז נאך מער אראפ די אופק.
די חידה שרייבט אז ער איז מסופק, ווי אזוי די מנהג איז ער שרייבט ער גלייבט נישט די מנהג איז געווען ווי די גאונים ווייל די בית יוסף פסקנט ווי רבינו תם איז משמע אז די מנהג איז נישט אזוי געווען
אבער איך וועל באלד אראפ ברענגען די ראיות אי"ה

איך גיי נישט רעדן פון היינטיגע פוסקים, ווי די מהרי"ץ דשונסקי, מנחת יצחק, שבט הלוי וכד', וואס האבן געווינט אין רקץ ישראל, נאר דו ווילסט דוקא אמאליגע, אי"ה ביז א פאר מינוט

[נקודות טובות]

► Show Spoiler

די בית יוסף די מחבר אין שלחן ערוך, די רמב"ן, די רמב"ם די אר"י הק' און נאך אסאך ראשונים, וואס האבן געוואוינט און ארץ ישראל וכדו' ווי עס איז 32 דעגרי, האבן קלאר געהאלטן רבינו תם,


אויב עפעס פינקט פארקערט, אמאל איז געועון איבעראל אנגענומען זמן רבינו תם, אזוי ווי גראדערהייט שלחן ערוך איז שיטות רבינו תם,

די זמן גאונים האט זיך אנגעהויבן בעיקר דורך די ליטאים די תלמידי הגר"א, ווייל ווילנא, איז זייער הויעך (למשל די זמן רבינו תם זומער איז דארט 11:15 (בערך אזוי ווי אנטווערפן אבער אביסל מער) און בערך 3:30 איז שוין די עלות, דעריבער האט די גר"א איינגעפירט די שיטת הגאונים

און ביי די חסידים האט עס די תניא אריינגעברענגט ווייל ליאזנא איז אויך זייער הויך, די צאת זומער איז ארום 11:00 און די עלות איז ארום 3:00

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

די אר"י הק': די אורות חיים ברענגט זיך א ראיה אז די ארי הק' האט געהאלטן רבינו תם, ווייל עס שטייט אין שער הכוונות, ביי סדר קבלת שבת, ובעת שקיעתה ממש תכווין לקבל קבלת שבת, ואח"כ תלך לביתך ותכנס ותתעטף בטלית מצויצת, ..... וענין זה הנקרא אצלינו בשם תוספות שבת, כיון שבקדושה הלזו נמשכת קודם זמנה, אבל כשנתקדש הלילה אינו נקרא תוספות שבת רק קדושת שבת עצמה.
ועתה נבאר ההפרש שיש בין קדושת תוספות שבת, שהוא בעת בלת שבת ועדיין לא קידש היום,.....
די רמב"ם האט אויב עפעס געווואינט אין מצרים, וואס איז נאך מער אראפ די אופק.
די חידה שרייבט אז ער איז מסופק, ווי אזוי די מנהג איז ער שרייבט ער גלייבט נישט די מנהג איז געווען ווי די גאונים ווייל די בית יוסף פסקנט ווי רבינו תם איז משמע אז די מנהג איז נישט אזוי געווען
אבער איך וועל באלד אראפ ברענגען די ראיות אי"ה

איך גיי נישט רעדן פון היינטיגע פוסקים, ווי די מהרי"ץ דשונסקי, מנחת יצחק, שבט הלוי וכד', וואס האבן געווינט אין רקץ ישראל, נאר דו ווילסט דוקא אמאליגע, אי"ה ביז א פאר מינוט

בנוגע די רמב''ם, אין הכי נמי ער האט געוואוינט אין מצרים, מ''מ איז אבער נישטא קיין פסק בדברי הרמב''ם! איך האב בסך הכל געזאגט אז שיטת הרמב''ם האט גארנישט מיט מנהג א''י.
נאר להיפך אז דער מהר''ם אלשקר, רלב''ח, און ספר המאורות (אחד הראשונים סמוך לדור הרמב''ם) לערנען קלאר בדעת הרמב''ם אז ער האט געהאלטען כהגאונים. און זיין זוהן ר' אברהם שרייבט קלאר אזוי!

בנוגע דער אר''י הק'. זאג נישט אז דער אר''י האט אזוי געלערנט, נאר זאג אז אז א ליבאוויטשער חסיד וואס איז אוועק מיט פערציג יאר צוריק, הגאון ר' חיים דרוק האט ארויסגעגעבן א ספר אורות חיים און ער איז דארט מדחיק בדברי הראשונים און צווישען זיי איז ער זיך אויך מדחיק במנהג האר''י. קוק אריין דא סימן י''חוועסטו זעהן להיפך. ועיין כאן ווי אזוי ער מאכט אוועק די ראיות פון ר' חיים דרוק.

בנוגע דער חיד''א ווייס איך נישט וואס איר ווילט.
דער חיד''א אין ברכי יוסף רס''א ס''ק א', שרייבט בשם דער גינת ורדים רב פון מצרים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין מחזיק ברכה ברענגט ער בשם זיין רבי ר' יונה נבון פון ירושלים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין קונטרס אחרון פון מחזיק ברכה ברענגט ער פון ר' יצחק ראפעפורט רב פון טערקיי און שפעטער ירושלים כהגאונים. אין סימן של''א ברנגט ער פון בית דוד מגדולי חכמי ספרד אז דער מנהג אין ירושלים און חברון איז כהגאונים.
די אלע ספרים פון וועמען דער חיד''א ברענגט זענען קאי וקיימי איר קענט עס נאכקוקען. דאס איז וואס זיי שרייבען!

פון די אלע זעהען מיר קלאר ווי זיי זענען מעיד אז דער מנהג א''י והגלילות איז געווען כהגאונים מיט הונדערטער יאר צוריק, יעצט וואס גייסטו מיר ברענגען פון שבט הלוי און מהרי''ץ דושינסקו?

[נקודות טובות]

און בדרך אגב @משה רבינו וועלכע נאך אסאך ראשונים מארץ ישראל נעמען אן כשיטת רבינו תם? בסך הכל האבן מיר נאר דעם רמב''ן אויף דערווייל!

[משה רבינו]

► Show Spoiler

די רמב''ם פסק'ענט גארנישט!
דער מהר''ם אלשקר שרייבט אז וויבאלד ר' אברהם בן הרמב''ם שרייבט קלאר אין זיין ספר כשיטת הגאונים זעהן מיר פון דעם אז זיין טאטע דער רמב''ם האט אויך אזוי געלערנט, ווייל כידוע קריגט נישט ר' אברהם מיט זיין טאטע.
דער רלב''ח ברענגט א ראיה פון רמב''ם קלאר אז ער האט אנגענומען די גאונים.
מאידך גיסא איז דא דער רדב''ז וואס קריגט אויף זיי בדעת הרמב''ם. ממילא ברענגט נישט דער רמב''ם!
און בכלל האט דער רמב''ם געוואוינט אין א''י ווייניגער ווי א האלב יאר. און ממילא איז זיין מנהג בכלל נישט מנהג ארץ ישראל!

וואו האט איר געזעהן בדעת האר''י ז''ל אז ער האט אנגענומען כר''ת? אדרבה, ס'איז דא א משמעות אז דער אר''י הק' האט אנגענומען כהגאונים.

בנוגע די בית יוסף, איז קודם מכח הסתירה הלכות שבת להלכות מילה לערנען די בית דוד און שלחן ערוך הרב אז דער ב''י האט צוריקגעצויגען. און אפי' אויב האט ער נישט צוריקגעצויגן, איז וויכטיג צו אנמערקען אז זיין ספר האט ער געשריבען נאך פאר ער איז ארויף אויף א''י, ממילא איז זיין שיטה נישט געבויט אויף מנהג א''י. און בכלל איז ער נישט געווען דער פוסק אין צפת, וואס דאס האט נישט מחייב געווען די תושבי צפת. נאר ווי דער רבי פון די חיד''א ר' יונה נבון שרייבט קלאר אז אפי' בזמן הבית יוסף האט מען אין צפת זיך געפירט כהגאונים ולא כבית יוסף.

דער רלב''ח מיט זיין חבר דער מהר''ם אשלקר רבני ירושלים פארן זמן הבית יוסף שרייבן ביידע כהגאונים, וכן היה המנהג בירושלים. דער חיד''א שרייבט עטליכע מאל אז די מנהג א''י אין אלע שטעט איז געווען כהגאונים, און ווי געברעגנט בשם די רבי פונעם חיד''א איז אזוי געווען אין צפת אויך. דער חיד''א ברענגט אויך דער מנהג ר' חיים אבולפיה הראשון דער רב פון טבריה האט אויך אזוי אנגענומען. דער רב אין מצרים דער מהר''י קשטרו האט גע'פסק'ענט כהגאונים נאכדעם וואס די גדולי מצרים בדור שלפניו דער רדב''ז און דער מהר''ם אלשקר האבן געקריגט, און אזוי האט מען זיך געפירט דארט כמבואר בקונטרס המהרי''ף וואס האט געקריגט מיטן מהר''י קשטרו, אבער עכ''ז שרייבט ער אז דער מנהג אין מצרים איז כהגאונים. און אזוי איז אויך געווען דער מנהג אין ארם צובא און אין טערקיי.

אויף די לעצטע צוויי הונדערט יאר איז פשוט אז דער מנהג איז כהגר''א, אזוי ווי אלע מנהגי ירושלים וויבאלד דאס איז איינגעפירט געווארן דורך די תלמידי הגר''א.

די אר"י הק': די אורות חיים ברענגט זיך א ראיה אז די ארי הק' האט געהאלטן רבינו תם, ווייל עס שטייט אין שער הכוונות, ביי סדר קבלת שבת, ובעת שקיעתה ממש תכווין לקבל קבלת שבת, ואח"כ תלך לביתך ותכנס ותתעטף בטלית מצויצת, ..... וענין זה הנקרא אצלינו בשם תוספות שבת, כיון שבקדושה הלזו נמשכת קודם זמנה, אבל כשנתקדש הלילה אינו נקרא תוספות שבת רק קדושת שבת עצמה.
ועתה נבאר ההפרש שיש בין קדושת תוספות שבת, שהוא בעת בלת שבת ועדיין לא קידש היום,.....
די רמב"ם האט אויב עפעס געווואינט אין מצרים, וואס איז נאך מער אראפ די אופק.
די חידה שרייבט אז ער איז מסופק, ווי אזוי די מנהג איז ער שרייבט ער גלייבט נישט די מנהג איז געווען ווי די גאונים ווייל די בית יוסף פסקנט ווי רבינו תם איז משמע אז די מנהג איז נישט אזוי געווען
אבער איך וועל באלד אראפ ברענגען די ראיות אי"ה

איך גיי נישט רעדן פון היינטיגע פוסקים, ווי די מהרי"ץ דשונסקי, מנחת יצחק, שבט הלוי וכד', וואס האבן געווינט אין רקץ ישראל, נאר דו ווילסט דוקא אמאליגע, אי"ה ביז א פאר מינוט

בנוגע די רמב''ם, אין הכי נמי ער האט געוואוינט אין מצרים, מ''מ איז אבער נישטא קיין פסק בדברי הרמב''ם! איך האב בסך הכל געזאגט אז שיטת הרמב''ם האט גארנישט מיט מנהג א''י.
נאר להיפך אז דער מהר''ם אלשקר, רלב''ח, און ספר המאורות (אחד הראשונים סמוך לדור הרמב''ם) לערנען קלאר בדעת הרמב''ם אז ער האט געהאלטען כהגאונים. און זיין זוהן ר' אברהם שרייבט קלאר אזוי!

בנוגע דער אר''י הק'. זאג נישט אז דער אר''י האט אזוי געלערנט, נאר זאג אז אז א ליבאוויטשער חסיד וואס איז אוועק מיט פערציג יאר צוריק, הגאון ר' חיים דרוק האט ארויסגעגעבן א ספר אורות חיים און ער איז דארט מדחיק בדברי הראשונים און צווישען זיי איז ער זיך אויך מדחיק במנהג האר''י. קוק אריין דא סימן י''חוועסטו זעהן להיפך. ועיין כאן ווי אזוי ער מאכט אוועק די ראיות פון ר' חיים דרוק.

בנוגע דער חיד''א ווייס איך נישט וואס איר ווילט.
דער חיד''א אין ברכי יוסף רס''א ס''ק א', שרייבט בשם דער גינת ורדים רב פון מצרים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין מחזיק ברכה ברענגט ער בשם זיין רבי ר' יונה נבון פון ירושלים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין קונטרס אחרון פון מחזיק ברכה ברענגט ער פון ר' יצחק ראפעפורט רב פון טערקיי און שפעטער ירושלים כהגאונים. אין סימן של''א ברנגט ער פון בית דוד מגדולי חכמי ספרד אז דער מנהג אין ירושלים און חברון איז כהגאונים.
די אלע ספרים פון וועמען דער חיד''א ברענגט זענען קאי וקיימי איר קענט עס נאכקוקען. דאס איז וואס זיי שרייבען!

פון די אלע זעהען מיר קלאר ווי זיי זענען מעיד אז דער מנהג א''י והגלילות איז געווען כהגאונים מיט הונדערטער יאר צוריק, יעצט וואס גייסטו מיר ברענגען פון שבט הלוי און מהרי''ץ דושינסקו?

דו ברענגסט נאר די ערשטע חלק חידה אין נישט די צווייטע ווי ער קריגט אויף אים.
https://beta.hebrewbooks.org/pagefeed/h ... 26_129.pdf
https://beta.hebrewbooks.org/pagefeed/h ... 26_130.pdf

קוק דא זאגט ער אז די רמב"ם האלט ווי רבינו תם

[נקודות טובות]

► Show Spoiler

► Show Spoiler

די אר"י הק': די אורות חיים ברענגט זיך א ראיה אז די ארי הק' האט געהאלטן רבינו תם, ווייל עס שטייט אין שער הכוונות, ביי סדר קבלת שבת, ובעת שקיעתה ממש תכווין לקבל קבלת שבת, ואח"כ תלך לביתך ותכנס ותתעטף בטלית מצויצת, ..... וענין זה הנקרא אצלינו בשם תוספות שבת, כיון שבקדושה הלזו נמשכת קודם זמנה, אבל כשנתקדש הלילה אינו נקרא תוספות שבת רק קדושת שבת עצמה.
ועתה נבאר ההפרש שיש בין קדושת תוספות שבת, שהוא בעת בלת שבת ועדיין לא קידש היום,.....
די רמב"ם האט אויב עפעס געווואינט אין מצרים, וואס איז נאך מער אראפ די אופק.
די חידה שרייבט אז ער איז מסופק, ווי אזוי די מנהג איז ער שרייבט ער גלייבט נישט די מנהג איז געווען ווי די גאונים ווייל די בית יוסף פסקנט ווי רבינו תם איז משמע אז די מנהג איז נישט אזוי געווען
אבער איך וועל באלד אראפ ברענגען די ראיות אי"ה

איך גיי נישט רעדן פון היינטיגע פוסקים, ווי די מהרי"ץ דשונסקי, מנחת יצחק, שבט הלוי וכד', וואס האבן געווינט אין רקץ ישראל, נאר דו ווילסט דוקא אמאליגע, אי"ה ביז א פאר מינוט

בנוגע די רמב''ם, אין הכי נמי ער האט געוואוינט אין מצרים, מ''מ איז אבער נישטא קיין פסק בדברי הרמב''ם! איך האב בסך הכל געזאגט אז שיטת הרמב''ם האט גארנישט מיט מנהג א''י.
נאר להיפך אז דער מהר''ם אלשקר, רלב''ח, און ספר המאורות (אחד הראשונים סמוך לדור הרמב''ם) לערנען קלאר בדעת הרמב''ם אז ער האט געהאלטען כהגאונים. און זיין זוהן ר' אברהם שרייבט קלאר אזוי!

בנוגע דער אר''י הק'. זאג נישט אז דער אר''י האט אזוי געלערנט, נאר זאג אז אז א ליבאוויטשער חסיד וואס איז אוועק מיט פערציג יאר צוריק, הגאון ר' חיים דרוק האט ארויסגעגעבן א ספר אורות חיים און ער איז דארט מדחיק בדברי הראשונים און צווישען זיי איז ער זיך אויך מדחיק במנהג האר''י. קוק אריין דא סימן י''חוועסטו זעהן להיפך. ועיין כאן ווי אזוי ער מאכט אוועק די ראיות פון ר' חיים דרוק.

בנוגע דער חיד''א ווייס איך נישט וואס איר ווילט.
דער חיד''א אין ברכי יוסף רס''א ס''ק א', שרייבט בשם דער גינת ורדים רב פון מצרים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין מחזיק ברכה ברענגט ער בשם זיין רבי ר' יונה נבון פון ירושלים אז דער מנהג איז כהגאונים. אין קונטרס אחרון פון מחזיק ברכה ברענגט ער פון ר' יצחק ראפעפורט רב פון טערקיי און שפעטער ירושלים כהגאונים. אין סימן של''א ברנגט ער פון בית דוד מגדולי חכמי ספרד אז דער מנהג אין ירושלים און חברון איז כהגאונים.
די אלע ספרים פון וועמען דער חיד''א ברענגט זענען קאי וקיימי איר קענט עס נאכקוקען. דאס איז וואס זיי שרייבען!

פון די אלע זעהען מיר קלאר ווי זיי זענען מעיד אז דער מנהג א''י והגלילות איז געווען כהגאונים מיט הונדערטער יאר צוריק, יעצט וואס גייסטו מיר ברענגען פון שבט הלוי און מהרי''ץ דושינסקו?

דו ברענגסט נאר די ערשטע חלק חידה אין נישט די צווייטע ווי ער קריגט אויף אים.
https://beta.hebrewbooks.org/pagefeed/h ... 26_129.pdf
https://beta.hebrewbooks.org/pagefeed/h ... 26_130.pdf

קוק דא זאגט ער אז די רמב"ם האלט ווי רבינו תם

די חיד''א ברענגט די מחלוקה וואס איך האב שוין געברענגט אין מיין ערשטען תגובה. אבער דאס איז זיכער אז די מנהג אין מצרים איז געווען כהגאונים. לויט די ר' יונה נבון ר' יצחק ראפעפורט, און בית דוד. איז עס ווייל די הלכה איז כהגאונים, און לויט מהרי''ף איז עס וויבאלד דשו בו רבים. אבער דאס איז זיכער געווען די מנהג!

און בנוגע די רמב''ם, צום וויפילטען מאל! די רמב''ם זאגט גארנישט! יעדער וויל מדייק זיין כשיטתו. אבער דאס איז זיכער אז זיין זין שרייבט קלאר כהגאונים. און ווי אויך אין ספר המאורות פון איינער פון די ראשונים וואס האט געלעבט ממש נאכן רמב''ם שרייבט אז שיטת הרמב''ם איז כהגאונים. דער מהר''ם אלשקר ורלב''ח שרייבן אז דער רמב''ם לערנט כהגאונים! עכ''פ ס'איז נישט דא קיין שום הכרעה בדעת הרמב''ם, סא לאז אים ארויס פאר א גוט יאר!

[טיר]

אין רס"א כר"ת.

אין רצ"ג, און אין יו"ד סי' רס"ו כהגאונים.

ס'איז לאוו דאווקא כהגאונים נאר ווי איך האב געשריבן שיטות רבינו תם אבער נישט 72 ווי באלד די גמרא זאגט אז סימן מובהק לילה איז שלשה כוכבים קומט אויס איינמאל מ'זעט שלשה כוכבים איז וודאי לילה נאר בין השמשות הייבט זיך נישט אן אזוי ווי די גאונים ביים שקיעה נארן 13 מינוט פאר צאת הכוכבים. דוק

יא אין תוספות פרעגט אז מען זעהט דאך שוין שלשה כוכבים מבעוד יום פאר די 72 ענטפערט תוספות לאו כוכבים גדולים ולאו כוכבים קטנים אלא בינינים ואין אנו בקיאין בכוכבים ( תוספות מיינט צו זאגן מיר זענען נישט בקי וואס מיינט גרויס און וואס איז א בינוני

די גמרא זאגט אז עס איז דא א מהלך ד' מילין ביזן צאת הכוכבים די גמרא פרעגט לכבוד דעם עפעס א קשיא לגבי ערב פסח מן הצודיעין ולחוץ, דאס מיינט אז עכ''פ אויב
אויב מיינט עס לפי האופק מיינט אז און אייראפע וואס איז העכער אדער אפילו ארץ ישראל זומער איז אסאך שפעטער ווי די זמן ווי די 72 די אופק איז א חומרא נישט קיין קולא ( חוץ אראפ נעבן די קו המשוה) און אפילו די מנחת כהן וטאס איז דער וואס טוט אויף אז עס האט מיטן אופ- זאגט אויך אז ער זאגט זיינע ווערטער נאק לחומרא און ח''ו מען זאל נישט מקיל זיין און א פאל וואס קומט אויב א קולא קעגן די 72 וויבאלדט אלע ראשונים ביז אים האבן אנגענומען 72 מיט א פשטות איבערראל

איך בין נישט דא געווען א גאנצע טאג און איך ווייס נישט וואס מ'האט יא געשריבן אדער נישט און גיי מיר נישט טענהן הין אין צוריק וועגן מ'וועט קיינמאל נישט ענדיגן וועגן דעם איז שוין ארויס געקומען גאנצעטע ספרים לאמיר צוגיין צום ענין לשיטת א מחבר אין אזוי האט מען זיך געפירט אין זייער אסאך קהילות אינדערהיים יעדער איז דאס מודה אפ' ר'ישראל הארפנס בספרו אז צאת הכוכבים האט מען געקוקט אויף שלשה כוכבים עי'מחבר סימן רצג אז אפילו אויף א דאורייתא אזוי ווי שבת קוקט מען אויף שלשה כוכבים קטנים איי מ'איז נישט ביקאוים דאס איז נאר אויף בינוני אבער אויף א קטנים איז מען יא בקי אין דאס וואס ער שרייבט רוציפם זאגן די אחרונים דאס איז אלץ תוס שבת עיין שם כל אחרונים אזוי אויך ביי הילכות קריאת שמע סימן רלה זאגט די מחבר די זעלבע זאך אז כוכבים קטנים קען מען שוין ליינען קרית שמע מחבר תקסב בײ הלכות תענית שרייבט אז אזוי תענית איז נאר מדרבנן קען מען זיך פארלאזן אפ' אויף כוכבים בינוני

[דיעל שפיל]

ווייסט איינער די היסטעריע פון פארן קריג אין וועלעכע מקומות מען האט זיך געפירט לויטן ר''ת אין וועלעכע לויט די גאונים?

ווענדט זיך וועלכע חלקים פון די וועלט, דארט וואו עס אזי דרייסיג מעלות איז געווען כשיטת הגאונים אבער ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת. ביז בערך די ערשטע וועלטס קריג, דערנאך האבן זיך אנגעהויבען שינוים.

ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת????
נישט איבעראלל...

[טיר]

ווייסט איינער די היסטעריע פון פארן קריג אין וועלעכע מקומות מען האט זיך געפירט לויטן ר''ת אין וועלעכע לויט די גאונים?

ווענדט זיך וועלכע חלקים פון די וועלט, דארט וואו עס אזי דרייסיג מעלות איז געווען כשיטת הגאונים אבער ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת. ביז בערך די ערשטע וועלטס קריג, דערנאך האבן זיך אנגעהויבען שינוים.

ארצות אייראפע וואו אונזערע עלטערן האבן געוואוינט איז געווען ר''ת????
נישט איבעראלל...

שוין געשריבן אויבן, זייער זייער אסאך פלעצער און אייראפע האט מען געהאלטן שיטות רבינו תם אז בין השמשות הייבט זיך נישט אן בײ שקיעה ראשונה אבער נאכט האט מען געהאלטן אזויווי די פשטות שלחן ערך ביי שלשה כוכבים קטנים על פי רוב קומט אויס אסאך פאר 72 אין די זומער איז דא פלעצער וואס ס'קען אויסקומען שפעטער אזויווי ס'איז יודע היינט אין לאנדאן, ס'איז דא אויף דעם ראיות ברורת אז אזוי האט מען זיך געפירט פון חתם סופר שטייט שוין קלאר אזוי אין ער איז געווען פאר די ערשטע וועלט קריג

[טיר]

ס'איז דא א גרויסע טעות בײ די לומדים וואס וואוינען אין וויליאמסבורג אדער אין קרית יואל וואס האבן אייביג געוויסט בעיקר שיטות רבינו תם מיינט 72 האבן זײ קיינמאל נישט מדייק געווען ריכטיג די לשונות הפוסקים אז ווען אימער ס'שטייט צאת הכוכבים האבן זיי גלייך צאם געשטעלט אין מוח אז דאס מיינט 72 וועגן דעם מישן זײ אסאך אַרום אין אויך פארשייט מען נישט אסאך זאכן דוק ותשכך

[משה רבינו]

און בדרך אגב @משה רבינו וועלכע נאך אסאך ראשונים מארץ ישראל נעמען אן כשיטת רבינו תם? בסך הכל האבן מיר נאר דעם רמב''ן אויף דערווייל!

עס איז כמעט נישט געווען קיין גדולים אין ארץ ישראל, פון די אמוראים, ביז די לעצטע 2/3 הונדערט יאר,
לאמיר אנהייבן מיט די ירושלמי: די בית יוסף שרייבט הר"ן כתב דברים אלו יותר מבוארים וז"ל תירץ ר"ת דשתי שקיעות הן דמשתשקע החמה דמתני' דשמעתין היינו מסוף שקיעת החמה כלומר משעה שנשקעת ברקיע והיא עדיין כנגד חלונה ולפי שלא עברה חלונה ועדיין אינה מהלכת אחורי כיפה פני רקיע מאדימין כנגד מקומה ומשקיעת החמה דפרק מי שהיה טמא היינו מתחלת שקיעת החמה שהתחילה ליכנס ברקיע נמצא שמתחלת השקיעה עד בין השמשות שהוא סוף השקיעה ג' מילין ורביע והכי איתא בירושלמי וכ"כ הרב המגיד והרמב"ן וכתב שכן הדברים נראים עכ"ל
די רמב"ן, ה"ה בפ"ה בשם הרמב"ן שתוספת זה (של שבת) א"א שיהא בעוד השמש זורחת על הארץ דהא תנן וכולן ב"ה מתירין עם השמש וא"א שיהא ג"כ בין השמשות שהרי תוספת זה אינו אלא עשה ובין השמשות ספק כרת הוא אלא ודאי זמנו של תוספת היינו מתחלת השקיעה שאין השמש נראית על הארץ עד זמן בין השמשות והזמן הזה שהיא ג' מילין ורביע רצה לעשותו כולו תוספת עושה רצה לעשות מקצת ממנו עושה ובלבד שיוסיף אי זה זמן שיהיה ודאי יום מחול על הקודש
די רמב"ם, איז באמת א מחלוקה וואס ער האלט, אבער די רדב"ז די חיד"א און נאך זאגן קלאר אז די רמב"ם האלט ווי רבינו תם,
עס איז דא אסאך ריאות, למשל די רמב"ם הלכות תרומה אין הטמאים אוכלין בתורמה עד שיעריב שמשן ויצאי ג' כוכבים אחר שקיעת החמה, שנאמר ובא השמש וטהר עד שיטהר הרקיע מן האור, ואחר יאכל מן הקדשים
די פרי חדש, סוף דבר בהא סליקנא, שאף על פי שגם בשיטת רבינו תם יש קצת דוחקים, מכל מקום הוא היותר נכונה ומלובנת, והוא הסכמת גדולי הפוסקים, ה"ה הרמב"ן הרא"ש סמ"ג סמ"ק והר"ן המגיד משנה והרדב"ז, ומילה מותר לכתחילה לעשותה אחר השקיעה
שיירי כנסת הגדולה, מצותה משתשקה החמה, והבגהות מרדכי והיינו צאת הכוכבים, וכתב הב"ח ופירש זה הוא לשיטת רבינו תם, דשקיעת החמה הוא קודמת למשתשקה אבל להרא"ם...ומיהו רוב גדולים תופסים כרבינו תם, וכן בתרות הדשן, ובעל צידה לדרך, וכן משמשע מלשון הרא"ש, הלכך אין להדליק קודם צאת הכוכבים, ובימי בחרותי הייתי נוהג להדליק קודם ערבית, וכשראתי דברים אלו חזרתי למנהגי להדליק אחר ערבית.
די אר"י הק', ובעת שקיעתה ממש תכווין לקבל קבלת שבת, ואח"כ תלך לביתך ותכנס ותתעטף בטלית מצויצת, ..... וענין זה הנקרא אצלינו בשם תוספות שבת, כיון שבקדושה הלזו נמשכת קודם זמנה, אבל כשנתקדש הלילה אינו נקרא תוספות שבת רק קדושת שבת עצמה.
ועתה נבאר ההפרש שיש בין קדושת תוספות שבת, שהוא בעת בלת שבת ועדיין לא קידש היום,.....
די חרדים, ירשלמי ברכות, שיטת ירושלמי שוה ממש הבבלי כשיטת רבינו תם
די בית יוסף, וזמן תוספת זה הוא מתחילת השקיעה, שאין השמש נראית על הארץ, עד זמן בין השמשות. והזמן הזה שהוא ג' מילין ורביע, רצה לעשותו כולו תוספת, עושה; רצה לעשות ממנו מקצת, עושה

החיד"א: (בקונטרס אחרון) מרן הבית יוסף הן כל יקר ראתה עיניו, רוב דברי הראשונים, וחזינן דפסק כהרבינו תם, שמע מינה דבימיו לא פשט המנהג הזה, וגם ליכא למימר דגמרו רוב הראשונים דלא כרבינו תם, ושגבו ממנו דבריהם,
ואולי מרן ידע דמנהג העולם דלא כרבינו תם, ולרוב קדישתו בהיות הדבר נוגע לגופי תורה לא רצה לומר הסיגייא דעלמא היכא אזלא, ופסק כהרבינו תם (ער מיינט צו זאגן אז היות די בית יוסף פסקנט ווי רבינו תם, איז אדער געווען דעמאלטס אנגענומען ווי ר"ת און אויב נישט איז די בית יוסף לרוב קדושתו געועון אזוי ברור די הלכה קעגן די מציעות העולם דעמאלטס אז ער האט עס אווער פאווערט ווי מען רופט עס היינט
נאך א חיד"א: הרב מו,ה יעקב פראגי בתשובויתיו סימן נ"א השיב על הרב הנ"ל דהגאונים ז"ל גם כן סבירה להו כהרבינו תם, והרב האי גאון והרי"ף והרמב"ם סבירה להו כהרבינו תם, והרדב"ז אמר דבתלמיד מוכח ופשוט כסבדרת הרבינו תם אין בו ספק עכ"ל הברכי יוסף

[משה רבינו]

ס'איז דא א גרויסע טעות בײ די לומדים וואס וואוינען אין וויליאמסבורג אדער אין קרית יואל וואס האבן אייביג געוויסט בעיקר שיטות רבינו תם מיינט 72 האבן זײ קיינמאל נישט מדייק געווען ריכטיג די לשונות הפוסקים אז ווען אימער ס'שטייט צאת הכוכבים האבן זיי גלייך צאם געשטעלט אין מוח אז דאס מיינט 72 וועגן דעם מישן זײ אסאך אַרום אין אויך פארשייט מען נישט אסאך זאכן דוק ותשכך

איך ווייס נישט וואס דו זאגט צאת הכוככבים איז די גמרא און די מחלוקה איז ווען די צאת איז, נאך קיינמאל געזעהן איינעם מישן איבער דעם.
אויב מען מישט ארום איז עס די וואס מיינען אז משתשקע החמה אדער שקיעת החמה מיינט די גאונים

ווען די גמרא זאגט אז די שקיעה איז מהלך ג' מילין פארן צאת, די מחלוקה איז ווען די שקיעה איז און לויט יעדן איז 13 מינוט נאך דעםן די צאת (אפילו לויט ר' אליעזר ממיץ, נאר די יראים נאר די שיטת יראים איז א שמעועס פאר זיך)