ווען און וואס הייסט "משנה זיין"?

[נקודות טובות]

לאמיר צוגיין צום ענין גלייך.
די שאלה אזוי. איז דא א פראבלעם ווען מען איז משנה פון דאס וואס אונזערע רבי'ס מדורות הקודמים האבן איינגעפירט. איך רעד נישט בעניני הלכה.


דוגמא א'.
איך שמועס אמאל מיט איינעם, און יענער גיסט פייער אויף דעם וואס היינט עפענען זיך שוהלן ווי שבת אינדערפרי נעמט די דאווענען אונטער צוויי שעה. וויבאלד דארט איז מען מחמיר נישט צו רעדן ביים דאווענען. זאג איך אים אז למעשה איז רעדן ביים דאווענען זייער א הארבע זאך, און איז בעצם אן הלכה מפורשת אין שלחן ערוך. און אויב פאר געוויסע מענטשן איז שווער זיך צו איינהאלטן פון רעדן ביים דאווענען/ליינען ווען כל המרבה במי שברך'ס הרי זה משובח, און ווען דער דאווענען נעמט דריי שעה. זאל ער עפענן א שוהל, וואו דאס דאווענען נעמט אונטער צוויי שעה, און אזוי וועט ער קענען זיך האלטן שטיל.

אויף דעם קומט דער שטוינענדער ענטפער. ''אונזערע רבי'ס האבן נאך אזוי שטארק געוויסט די הארבקייט פון רעדן ביים דאווענען ווי די באמעס, און דאך האבן זיי געדאווענט דריי שעה, וויסענדיג אז א גרויס חלק עולם שמועסט ביים ליינען וכדו'.


איז מיין שאלה, איז דאס א טענה אדער נישט?
מען האנדעלט דא מיט אידן וואס ביז ווען זיי האבן נישט איינגעפירט די נישט רעדן מינינם. איז זייער סדר היום שבת געווען אזוי. לאמיר זאגן מען שטעלט זיך דאווענען 9:30 איז ער לכתחילה אנגעקומען 9:45 און הערשט דעמאלטס זיך געגאנגען באדן אין מקוה.

נאכן שמועסן אין בור פאר צעהן מינוט, כאפט ער א טבילה, טוט זיך אהן, און גייט אריין אין קאווע שטיבעל.
די קאווע געדורט נאך 15 מינוט, ביז איינער פון די גרופע פרעגט עפעס א בחור'ל וואס איז פונקט ארויסגעגאנגען אין בית הכסא, וואו מען האלט שוין אינעווייניג. דער בחור'ל נעמט זיך זינגען טי רי ריי ריי רא ראם. ווי צו זאגן אז מען האלט שוין ביי קל אדון. שוין ס'איז שפעט, מען דארף שוין אריינגיין. מען ענדיגט צו די שמועס מיטן טלית אויפן פלייצע.
להתעטף בציצית...וצדקתך לישרי לב..אריין אין שוהל. מען האלט שוין ביי ''שבח''. ער כאפט א סידור, לויפט אפ דאס דאווענען (איך גלייב נישט אז איינער קען באמת רעדן אזוי שנעל, די צינג וואלט ווען ארויסגעפאלן פון מויל) ביי חזרת הש''ץ האלט ער שוין מיטן בעל תפילה.

זיין שמועס צוהט זיך ווייטער, איינער ציצקעט, נא..נו..שאא..חזרת הש''ץ...וגוערים בו. דער ווערט שוין גערעגט, ער ברענגט שוין ארויף די חטאים פון יענעמס זיידעס. ביי קדושה רעד ער ביז די חזן גארגעלט זיך שוין מתנשאים לעומת שרפים. איז ער מפסיק זיין שמועס, און הייבט ער אהן נקדישך...

ביים ליינען האט ער אפילו קיין חומש נישט אויפגעמישט, ער הערט אפילו נישט ווען מען רופט אים אויס לתורה...ביי מוסף יאגט ער זיך אז ער האט נישט קיין צייט צו זאגן אנעים זמירות....

איז דאס וואס אונזערע רבי'ס האבן געוואלט???

גיי אריבער צו איינער פון די ''באמישע'' שוהלן, וועסטו זעהן ווי אזוי די אלע אידן מיט וועמען מען האט זיך אלע יארן געמיטשעט שטיל צו מאכן ביים ליינען, זענען דארט פון הודו ביז נאך אנעים זמירות, און וואונדער איבער וואונדער. ער דאווענט מיטן ציבור, און קיין ווארט הערסטו נישט פון אים, ביז נאך קדיש יתום אחר אנעים זמירות. און א שבת ווען עס איז דא א שמחה, מאכט מען זיכער אויפצוהענגען א צעטיל פאר די חשובע געסט. ''כאן לא מדברים באמצע התפלה''


דוגמא ב'.
זענען דא אידן וואס זענען מחמיר א גאנצע וואך שטארק אויף תפילה בזמנה, דהיינו קריאת שמע עם הברכות פאר זמן קריאת שמע. (אפילו שושן פורים איז ביי אים נישטא קיין וועג ארויס) אבער שבת האט ער א פראבלעם, ער האט נישט קיין מנין וואס דאווענט בזמן. ער נעמט זיך צוזאמען, ער הייבט אן מסדר זיין א מנין וואס דאווענט יא בזמן. קומט צו אים א חסיד שוטה און זאגט אים, אונזערע רבי'ס האבן נאך אזוי געוויסט די גרויסקייט פון תפילה בזמן, זיי נישט פרומער.


און דערנאך מיטן דרך הלימוד אין די חדרים... וכו' וכו'.

וואס איז דער מיינונג פונעם עולם? איך עד ווען במציאות זעהט מען אז דורכן טוישען ווערט מען בעסער.

[וואוילער]

זייער קלאר ארויסגעברענגט וואס אנדערע טראכטן...
לאמיר הערן וואס דער עולם האט צוצולייגן.

[טובי' שרייבער]

כ'מיין אז מ'דארף פרעגן הוראה.

ס'איז זיכער דא ווען ס'איז מותר אויב ס'גייט הונדערט פראצענט מאכן בעסער, ס'ווענדט זיך אבער וואס, און וואו ווייט. דעריבער האלט איך אז, ס'איז כדאי צו פרעגן.

[נקודות טובות]

כ'מיין אז מ'דארף פרעגן הוראה.

ס'איז זיכער דא ווען ס'איז מותר אויב ס'גייט הונדערט פראצענט מאכן בעסער, ס'ווענדט זיך אבער וואס, און וואו ווייט. דעריבער האלט איך אז, ס'איז כדאי צו פרעגן.

דו פארשטייסט אז בעצם איז נישט רעלאוואנט וואס די רבי'ס זיכרונם לברכה האבן אונז אוועקגעשטעלט, נאר מען דארף יעדע זאך פון דאס ניי פרעגן.
יעצט איז די שאלה פארוואס דארף מען פרעגן? מען דארף פרעגן אויב מען מעג משנה זיין, אדער מען דארף פרעגן אויב מיט די ספעציפישע זאך וואס דו ווילסט משנה זיין זעהסטו טאקע גוט ווען דו האלטסט אז עס איז טאקע לטובה?

[טובי' שרייבער]

כ'מיין אז מ'דארף פרעגן הוראה.

ס'איז זיכער דא ווען ס'איז מותר אויב ס'גייט הונדערט פראצענט מאכן בעסער, ס'ווענדט זיך אבער וואס, און וואו ווייט. דעריבער האלט איך אז, ס'איז כדאי צו פרעגן.

דו פארשטייסט אז בעצם איז נישט רעלאוואנט וואס די רבי'ס זיכרונם לברכה האבן אונז אוועקגעשטעלט, נאר מען דארף יעדע זאך פון דאס ניי פרעגן.
יעצט איז די שאלה פארוואס דארף מען פרעגן? מען דארף פרעגן אויב מען מעג משנה זיין, אדער מען דארף פרעגן אויב מיט די ספעציפישע זאך וואס דו ווילסט משנה זיין זעהסטו טאקע גוט ווען דו האלטסט אז עס איז טאקע לטובה?

ס'איז בעצם איינס געוואנדן אינעם צווייטן.

מ'פרעגט אויב ס'איז טאקע לטובה, און אויב יא, ביז וואו ווייט.

[נקודות טובות]

כ'מיין אז מ'דארף פרעגן הוראה.

ס'איז זיכער דא ווען ס'איז מותר אויב ס'גייט הונדערט פראצענט מאכן בעסער, ס'ווענדט זיך אבער וואס, און וואו ווייט. דעריבער האלט איך אז, ס'איז כדאי צו פרעגן.

דו פארשטייסט אז בעצם איז נישט רעלאוואנט וואס די רבי'ס זיכרונם לברכה האבן אונז אוועקגעשטעלט, נאר מען דארף יעדע זאך פון דאס ניי פרעגן.
יעצט איז די שאלה פארוואס דארף מען פרעגן? מען דארף פרעגן אויב מען מעג משנה זיין, אדער מען דארף פרעגן אויב מיט די ספעציפישע זאך וואס דו ווילסט משנה זיין זעהסטו טאקע גוט ווען דו האלטסט אז עס איז טאקע לטובה?

ס'איז בעצם איינס געוואנדן אינעם צווייטן.

מ'פרעגט אויב ס'איז טאקע לטובה, און אויב יא, ביז וואו ווייט.

אקעי, איך הער. דאס מיינט אז משנה זיין איז נישט קיין פראבלעם, אויב איז עס א טובה.

[המברך יתברך]

דער דיפאלט איז אז מ'טאר נישט משנה זיין, דאס מיינט דאך "כל המשנה ידו על התחתונה". און דאס מיינט אז ווען איינער איז גענוג בר סמכא און ער פארשטייט, דאן פארשטייט ער דאך טאקע און ער נעמט אחריות.

[נקודות טובות]

דער דיפאלט איז אז מ'טאר נישט משנה זיין, דאס מיינט דאך "כל המשנה ידו על התחתונה". און דאס מיינט אז ווען איינער איז גענוג בר סמכא און ער פארשטייט, דאן פארשטייט ער דאך טאקע און ער נעמט אחריות.

איך רעד נאר אין א פאל וואס דער מענטש זעהט קלאר ווי דער שינוי ברענגט אים א טובה. דארף ער פארקוקן אויף זיין טובה כדי נישט משנה צו זיין פון וואס מען האט אים געלערנט, אדער אפשר זאל ער פארקוקן אויף דאס וואס מען האט אים געלערנט, און טוהן פאר זיין תכלית?

[טראפקעלע]

צום קעפל

ניין!
אבער נאר רבנים זענען וואס קענען באשליסן אזא זאך.

לדוגמא, פאר 3 יאר צוריק איז געווען א הערליכע שבת מיט די בני תורה מיט אדמו"ר מ'סאטמאר שליט"א (מהר"א), האט בנו אב"ד סאטמאר ווב"ס שליט"א דארט ארויסגעברענגט,
אז ס'איז באקאנט אז די רבי ז"ל האט נישט אזוי געהאלטן פון א כולל, נאר ליבערשט גיין ארבייטן און זיין ערליכע בעלי בתים,
האט ער מסביר געווען, אז פונקט ווי בעפאר די מלחמה איז די רבי געווען קעגן א סקול, אבער נאך די מלחמה, זעענדיג עס פאר א תועלת, האט ער געעפנט א סקול,
די זעלבע, כהיום אין די היינטיגע מציאות, פאר א יונגערמאן איז גיט אז ער גייט נאך די חתונה אין כולל.

ס'איז קלאר אז מציאות'ער טוישן זיך, אבער א דעת תורה דארף מאכן די החלטות.

[נקודות טובות]

צום קעפל

ניין!
אבער נאר רבנים זענען וואס קענען באשליסן אזא זאך.

לדוגמא, פאר 3 יאר צוריק איז געווען א הערליכע שבת מיט די בני תורה מיט אדמו"ר מ'סאטמאר שליט"א (מהר"א), האט בנו אב"ד סאטמאר ווב"ס שליט"א דארט ארויסגעברענגט,
אז ס'איז באקאנט אז די רבי ז"ל האט נישט אזוי געהאלטן פון א כולל, נאר ליבערשט גיין ארבייטן און זיין ערליכע בעלי בתים,
האט ער מסביר געווען, אז פונקט ווי בעפאר די מלחמה איז די רבי געווען קעגן א סקול, אבער נאך די מלחמה, זעענדיג עס פאר א תועלת, האט ער געעפנט א סקול,
די זעלבע, כהיום אין די היינטיגע מציאות, פאר א יונגערמאן איז גיט אז ער גייט נאך די חתונה אין כולל.

ס'איז קלאר אז מציאות'ער טוישן זיך, אבער א דעת תורה דארף מאכן די החלטות.

קען מען גיין א שטאפל ווייטער.
מהיכי תיתי אז מען דארף בכלל האבן א דעת תורה אויף פריוואטע ענינים, אפשר האט יעדער די רעכט צו מאכן זיין אייגענע באשלוס?
איך רעד פון די אויבן דערמאנטע דוגמאות, וכדו'.

[נקודות טובות]

צום קעפל

ניין!
אבער נאר רבנים זענען וואס קענען באשליסן אזא זאך.

לדוגמא, פאר 3 יאר צוריק איז געווען א הערליכע שבת מיט די בני תורה מיט אדמו"ר מ'סאטמאר שליט"א (מהר"א), האט בנו אב"ד סאטמאר ווב"ס שליט"א דארט ארויסגעברענגט,
אז ס'איז באקאנט אז די רבי ז"ל האט נישט אזוי געהאלטן פון א כולל, נאר ליבערשט גיין ארבייטן און זיין ערליכע בעלי בתים,
האט ער מסביר געווען, אז פונקט ווי בעפאר די מלחמה איז די רבי געווען קעגן א סקול, אבער נאך די מלחמה, זעענדיג עס פאר א תועלת, האט ער געעפנט א סקול,
די זעלבע, כהיום אין די היינטיגע מציאות, פאר א יונגערמאן איז גיט אז ער גייט נאך די חתונה אין כולל.

ס'איז קלאר אז מציאות'ער טוישן זיך, אבער א דעת תורה דארף מאכן די החלטות.

קען מען גיין א שטאפל ווייטער.
מהיכי תיתי אז מען דארף בכלל האבן א דעת תורה אויף פריוואטע ענינים, אפשר האט יעדער די רעכט צו מאכן זיין אייגענע באשלוס?
איך רעד פון די אויבן דערמאנטע דוגמאות, וכדו'.

לדוגמא, ווען איינער זעהט אז זיינע קינדער זענען נישט אזוי מצליח אין חדר, פארוואס טאר ער נישט מאכן זיין אייגענע באשלוס איבער די מהלך הלימודים פון זיינע קינדער?
אמאל ווען יעדער האט גענומען א מלמד פאר זיין זוהן, האט ער סיי ווי געלערנט אויף די אייגענארטיגע מהלך. איז ווייל היינט איז אלעס סיסטעם, אז יעדע עידזש לערנען דריי הונדערט קינדער, הייסט ער שוין א משנה?
יעדע טאטע באקומט פון הימעל די סייעתא דשמיא צו קענען מחנך זיין די קינדער, און ווען ער מיינט עס אמת'דיג העלפט דער אויבערשטער.

[טראפקעלע]

צום קעפל

ניין!
אבער נאר רבנים זענען וואס קענען באשליסן אזא זאך.

לדוגמא, פאר 3 יאר צוריק איז געווען א הערליכע שבת מיט די בני תורה מיט אדמו"ר מ'סאטמאר שליט"א (מהר"א), האט בנו אב"ד סאטמאר ווב"ס שליט"א דארט ארויסגעברענגט,
אז ס'איז באקאנט אז די רבי ז"ל האט נישט אזוי געהאלטן פון א כולל, נאר ליבערשט גיין ארבייטן און זיין ערליכע בעלי בתים,
האט ער מסביר געווען, אז פונקט ווי בעפאר די מלחמה איז די רבי געווען קעגן א סקול, אבער נאך די מלחמה, זעענדיג עס פאר א תועלת, האט ער געעפנט א סקול,
די זעלבע, כהיום אין די היינטיגע מציאות, פאר א יונגערמאן איז גיט אז ער גייט נאך די חתונה אין כולל.

ס'איז קלאר אז מציאות'ער טוישן זיך, אבער א דעת תורה דארף מאכן די החלטות.

קען מען גיין א שטאפל ווייטער.
מהיכי תיתי אז מען דארף בכלל האבן א דעת תורה אויף פריוואטע ענינים, אפשר האט יעדער די רעכט צו מאכן זיין אייגענע באשלוס?
איך רעד פון די אויבן דערמאנטע דוגמאות, וכדו'.

לדוגמא, ווען איינער זעהט אז זיינע קינדער זענען נישט אזוי מצליח אין חדר, פארוואס טאר ער נישט מאכן זיין אייגענע באשלוס איבער די מהלך הלימודים פון זיינע קינדער?
אמאל ווען יעדער האט גענומען א מלמד פאר זיין זוהן, האט ער סיי ווי געלערנט אויף די אייגענארטיגע מהלך. איז ווייל היינט איז אלעס סיסטעם, אז יעדע עידזש לערנען דריי הונדערט קינדער, הייסט ער שוין א משנה?
יעדע טאטע באקומט פון הימעל די סייעתא דשמיא צו קענען מחנך זיין די קינדער, און ווען ער מיינט עס אמת'דיג העלפט דער אויבערשטער.

ערשטנס, ווייל אסאך מאל האבן זאכן נאך סיבות פארוואס מ'טוט אזוי, וואס נישט יעדער ווייסט, וואס נאכן פרעגן ווערט מען געוואויר אז ס'איז בכלל נישט א שינו לטובה.

צווייטנס, ווען איינער וויל עפעס משנה זיין לטובה, קען זיין אז זיין נגיעה רעד אים איין אז ס'איז א שינו לטובה, אבער א פראקטישע דעת תורה, קען אים עפענען די אויגן,

[בורר]

ווענדט זיך ווען,
אויב מען רעדט פון א גדר אדער א חומרא, טאר מען נישט משנה זיין מכח "ואל תטוש תורת אמך", בפרט אויב מען האט זיך שוין געפירט אזוי איז עס א פראבלעם מדין נדר.
אויב מען רעדט פון א מנהג בטעות, דארף מען משנה זיין.
אויב דער דיון איז א מח' אין הלכה צווישען דער טאטע און דער זון, מעג מען (אדער גאר דארף מען) משנה זיין.
אויב עס האט נישט קיין שייכות מיט א גדר אין הלכה, קען מען טוען וואס מען וויל.
אויב עס איז א שינוי לטובה, מעג מען משנה זיין.
וכן שינוי אבות אבותינו נוסח התפלה מנוסח אשכנז לנוסח האר"י (ספרד).
אבער צו וויסן אויב עס האט נישט קיין שייכות צו א גדר וסייג דארף מען זיין א ריזיגע ת"ח.
א חשובע מורה הוראה האט מיר לעצטענס דערציילט אז ער האט משנה געווען אין א געוויסע זאך ווייל ער האלט געוואלט מחמיר זיין, און יארן שפעטער האט ער אויסגעפונען אז ער האט נישט געטון ריכטיג.
ועיין שו"ת הרשד"ם או"ח סי' לה מובא בשו"ת התניא סי' מד.

[דער תהלים איד]

אויף דעם קומט דער שטוינענדער ענטפער. ''אונזערע רבי'ס האבן נאך אזוי שטארק געוויסט די הארבקייט פון רעדן ביים דאווענען ווי די באמעס, און דאך האבן זיי געדאווענט דריי שעה, וויסענדיג אז א גרויס חלק עולם שמועסט ביים ליינען וכדו'.


איז מיין שאלה, איז דאס א טענה אדער נישט?

ס'איז זייער שווער צו דן זיין אזוי בכלליות, ווי דער קעפל פונעם אשכול איז.

בנוגע די חדר, פון וואו דיין שמועס שטאמט, האב איך געשריבן דא נעכטן נאכט.

בנוגע די טעמע וואס דו נעמסט דא אלס משל, איז אזוי. ס'איז נאריש צו זאגן אז מ'טאר נישט עפענען א שול וואס דאוונט שנעלער פאר מענטשן וואס זייער נערוון דערטראגט נישט מער. הו קעירס, ווי לאנג דער אלגעמיינער ציבור האט א נארמאלע פלאץ צו דאווענען? (זיך משדך זיין מיט איינעם וואס דאוונט שבת אין אזא שול, דאס איז עפכס אנדערש... אבער אז ס'זאל נישט טארן עקזיסטירן? וואס עפעס).

אבער לגבי יענעמס טענה וועגן רעדן ביים דאווענען, אז אונזערע רבי'ס האבן נישט געמאכט אזא ברייטל דערפון. ער האט א נקודה. א הלכה אין שו"ע איז מ ען מחוייב צו פאלגן, און אינמיטן דאווענען טאר מען נישט רעדן, און אויב איז דא וואס זענען מזניח דארף מען עוסק זיין דאס צו פארבעסערן און די וואס טוען דערין זענען מרבה כבוד שמים און מאכן זיכער א נח"ר אין הימל.

אבער ווען דאס קומט אויפ'ן חשבון פון אוועקמאכן די לאנגע דאווענען וכדו', איז זייער גילטיג יענעמס טענה. אונזערע רבי'ס האבן דאס געוואלט, און דאס איז זיי געווען וויכטיגער ווי דאגה'ן אויב איינער גייט שמועסן. קלאר אזוי.

[בורר]

ווענדט זיך ווען,
אויב מען רעדט פון א גדר אדער א חומרא, טאר מען נישט משנה זיין מכח "ואל תטוש תורת אמך", בפרט אויב מען האט זיך שוין געפירט אזוי איז עס א פראבלעם מדין נדר.
אויב מען רעדט פון א מנהג בטעות, דארף מען משנה זיין.
אויב דער דיון איז א מח' אין הלכה צווישען דער טאטע און דער זון, מעג מען (אדער גאר דארף מען) משנה זיין.
אויב עס האט נישט קיין שייכות מיט א גדר אין הלכה, קען מען טוען וואס מען וויל.
אויב עס איז א שינוי לטובה, מעג מען משנה זיין.
וכן שינוי אבות אבותינו נוסח התפלה מנוסח אשכנז לנוסח האר"י (ספרד).
אבער צו וויסן אויב עס האט נישט קיין שייכות צו א גדר וסייג דארף מען זיין א ריזיגע ת"ח.
א חשובע מורה הוראה האט מיר לעצטענס דערציילט אז ער האט משנה געווען אין א געוויסע זאך ווייל ער האלט געוואלט מחמיר זיין, און יארן שפעטער האט ער אויסגעפונען אז ער האט נישט געטון ריכטיג.
ועיין שו"ת הרשד"ם או"ח סי' לה מובא בשו"ת התניא סי' מד.

נאך א וויכטיגע נקודה, דאס אלעס איז לגבי זיך, לגבי איינפירען פאר גאנץ כלל ישראל, איז דא א חת"ס ווען איינער האט געוואלט איינפירען א חומרא אין דער שיעור אתרוג *"כבר מלתי אמורה החדש אסור מן התורה בכל זמן".

*הלשון אינה מדוקדק כתבתיה כפי המונח בזכרוני

[המברך יתברך]

דער דיפאלט איז אז מ'טאר נישט משנה זיין, דאס מיינט דאך "כל המשנה ידו על התחתונה". און דאס מיינט אז ווען איינער איז גענוג בר סמכא און ער פארשטייט, דאן פארשטייט ער דאך טאקע און ער נעמט אחריות.

איך רעד נאר אין א פאל וואס דער מענטש זעהט קלאר ווי דער שינוי ברענגט אים א טובה. דארף ער פארקוקן אויף זיין טובה כדי נישט משנה צו זיין פון וואס מען האט אים געלערנט, אדער אפשר זאל ער פארקוקן אויף דאס וואס מען האט אים געלערנט, און טוהן פאר זיין תכלית?

אזא שאלה דארף מען דורכרעדן ביי א מורה הוראה מיט ישוב הדעת..

[יאנטשי]

לגבי דיין צווייטע משל, אז איינער וויל דאווענען שבת בעפאר סוז"ת איז זיכער אז ער מעג, פארוואס דען נישט?

אבער אויב הייבט ער אן א מערכה אז די ביהמ"ד זאל געבן א שטיבל צו דאווענען און די מערכה לויפט אויף א מהלך אז די גרויסע מנין 9:30 איז א בדיעבד און זיין מנין איז א לכתחילה, דאן איז זיכער אז עס קומט אים צו ענטפערן אז אונזערע רבי'ס האבן נאך אזוי גוט געוויסט פון סוז"ת צו זאגן

[טראפקעלע]

מענין:
ווען מעוררים זענען געקומען צום ברך משה אז הג' ר' ישראל דוד הארפענעס מאכט שבת א מנין אין ביהמ"ד לפני זמ"ת, האט דער ברך משה געזאגט, "איך דארף מיך פארענטפערן פאר אים, נישט ער פאר מיר!"

[וואוילער]

יא, ווען אלע רבי'ס וואלטן געהאט אזעלכע טייערע קאסטום שיך וואלטן זיי אויך עס נישט געדארפט אויסטון

דו מיינסט אז די אנדערע רבי'ס קענען זיך עס נישט ערלויבן?.. זיי קענען פונקט אזוי...

אז מ'רעדט שוין פון האלבע שיך, פארוואס דארף מען זיך מוטשענען מיט די האלבע שיך פאר אפאר יאר, און ביי די 40 מחליט זיין אז גענוג איז גענוג...
וואס איז שלעכט פון שיינע גלאטע סטעפ אין שיך לכבוד שב״ק

איז דא אין דעם א פראבלעם פון משנה זיין?
איינער האט אוועקגעשטעלט האלבע שיך פאר א חסיד'ישע לבוש?

[המברך יתברך]

יא, ווען אלע רבי'ס וואלטן געהאט אזעלכע טייערע קאסטום שיך וואלטן זיי אויך עס נישט געדארפט אויסטון

דו מיינסט אז די אנדערע רבי'ס קענען זיך עס נישט ערלויבן?.. זיי קענען פונקט אזוי...

אז מ'רעדט שוין פון האלבע שיך, פארוואס דארף מען זיך מוטשענען מיט די האלבע שיך פאר אפאר יאר, און ביי די 40 מחליט זיין אז גענוג איז גענוג...
וואס איז שלעכט פון שיינע גלאטע סטעפ אין שיך לכבוד שב״ק

איז דא אין דעם א פראבלעם פון משנה זיין?
איינער האט אוועקגעשטעלט האלבע שיך פאר א חסיד'ישע לבוש?

עס לוינט זיך צו זיין וואויל, און אויב עס לוינט נישט, לוינט זיך עס נאכאלץ!! (איים סארי, אויב איך האב נישט געדענקט פינקטליך דאס לשון).

[וואוילער]

דו מיינסט אז די אנדערע רבי'ס קענען זיך עס נישט ערלויבן?.. זיי קענען פונקט אזוי...

אז מ'רעדט שוין פון האלבע שיך, פארוואס דארף מען זיך מוטשענען מיט די האלבע שיך פאר אפאר יאר, און ביי די 40 מחליט זיין אז גענוג איז גענוג...
וואס איז שלעכט פון שיינע גלאטע סטעפ אין שיך לכבוד שב״ק

איז דא אין דעם א פראבלעם פון משנה זיין?
איינער האט אוועקגעשטעלט האלבע שיך פאר א חסיד'ישע לבוש?

עס לוינט זיך צו זיין וואויל, און אויב עס לוינט נישט, לוינט זיך עס נאכאלץ!! (איים סארי, אויב איך האב נישט געדענקט פינקטליך דאס לשון).

אופס, האסט געטאטשט א האקעלע פונקט...
מיין מהלך איז צו זיין וואויל, אבער וואויל מיינט דעס וואס איך (און מיין דעת תורה) האלטן פאר וואויל, נישט וואס ״יעדער״ האלט.

[המברך יתברך]

אז מ'רעדט שוין פון האלבע שיך, פארוואס דארף מען זיך מוטשענען מיט די האלבע שיך פאר אפאר יאר, און ביי די 40 מחליט זיין אז גענוג איז גענוג...
וואס איז שלעכט פון שיינע גלאטע סטעפ אין שיך לכבוד שב״ק

איז דא אין דעם א פראבלעם פון משנה זיין?
איינער האט אוועקגעשטעלט האלבע שיך פאר א חסיד'ישע לבוש?

עס לוינט זיך צו זיין וואויל, און אויב עס לוינט נישט, לוינט זיך עס נאכאלץ!! (איים סארי, אויב איך האב נישט געדענקט פינקטליך דאס לשון).

אופס, האסט געטאטשט א האקעלע פונקט...
מיין מהלך איז צו זיין וואויל, אבער וואויל מיינט דעס וואס איך (און מיין דעת תורה) האלטן פאר וואויל, נישט וואס ״יעדער״ האלט.

אויב אזוי, דעמאלט וואס איז דיין שאלה?...!

[וואוילער]

מיין שאלה איז נישט פאר מיך, ווייל איך גיי מיט סטעפ אין שיך.
עסקינג פאר עי פרענד...
פארוואס מוטשען זיך נעבעך אזויפיל אידן.

[דער תהלים איד]

ווייל ס'איז נישט בא'חן'ט.

האט נישט מיט אידישקייט צוטון.

[בן תורה]

די צווייטע דוגמא איז זייער קלאר ארויסגעברענגט. די ערטשע דוגמא האסטו אראפגעשטעלט א הנחה אז דער זעלבער וואס דאווענט נישט קיין אות אחת און שמועסט אוועק ווען די דאווענען דוירט דריי שעה רעדט נישט אויס ביים דאווענען ווען סדוירט אינטער צוויי שעה. דאס אז איין באם שמועסט אגאנצן דאווענען און א צווייטע באם רעדט נישט אויס, מוז נישט זיין אז די סיבה פאר ביידע איז די לענג פון די דאווענען.

כבין נייגעריג צו סאיז טאקע דא א שוהל וואס מהאט זיך געמוטשעט מיט די שמועסערס און מהאט מקצר געווען די דאווענען און געזעהט א ריזיגן שינוי לטובה.