שמואל פוקס האט געשריבן: ↑מיטוואך מאי 21, 2025 3:18 am
דער אויבנדערמאנטער בריוו האט נישט געשריבן קיינער וואס איז אינדערווייניג אין לב-טהור. איך קען די שפראך פון אינערווייניג, די השקפות און די וועג פון שרייבן. קיינער דארט האט עס נישט געשריבן.
איך האב דאס שוין געזאגט גראד פון אנהויב, נאר וויבאלד עטליכע האבן זיך געדינגען מיט מיר און געזאגט אז עס קומט קלאר פון דארט, האב איך געמאכט מיין ריסערטש און עס איז ביי מיר קלאר אז קיינער דארט האט אזוי נישט געשריבן. איך וועל בלויז אנכאפן עטליכע נקודות וואס האט מיר געמאכט אזוי טראכטן, אבער עס איז פארהאן אסאך מער סימנים אז דאס קומט נישט פון דארט.
1. קיינער דארט וואלט נישט געשריבן אויף קאשוי רב דער טיטל ז"ל.
2. ס'איז נישטא דארט קיינער, אבער קיינער, וואס קען אזוי גוט שרייבן די מליצות און די פסוקים, אויסער חיים צבי מלכא מיט יעקב נחום אדער יואל וויינגארטן, און דאס ווייסט איר אליין, אז זיי האבן עס נישט געשריבן (די לשון פאסט אביסל פאר חיים צבי). אפשר אויך דער ריש-סידרא - ר' אלעזר רומפלער קען דאס שרייבן, אבער דאס איז נישט זיין לשון און שפראך.
3. קיינער דארט וואלט נישט געשריבן פארן עולם אז מען זאל קומען קיין אמעריקע. אזא השקפה איז דארט אפגעפרעגט און מען טאר דאס אפילו נישט ארויסזאגן פון מויל. לויטן חכם איז אמעריקע א סכנה בגשמיות און ברוחניות און מען טאר זיך נישט דארט געפינען. ס'איז פון די אלף-בית דארט.
4. ס'איז דא נאך קלייניגקייטן, וואו מען זעט אויפן שריפט אז דאס איז נישט געשריבן געווארן פון דארט. לדוגמא, דער ווארט 'בעפאר', וואס ווערט דערמאנט אינעם ערשטן פעראגראף. דאס איז א ווארט וואס ווערט נישט גענוצט דארט. צווישן אמעריקאנער אידן נוצט מען דאס כסדר, אבער דארט האב איך עס נאכנישט געהערט נוצן. אזוי אויך איז דא נאך אסאך ווערטער און אויסדרוקן, וואס איינער וואס האט פארברענגט מיט זיי און פארשטייט א פרק אין שרייבעריי, זעט גראד אז דאס איז נישט געשריבן געווארן פון איינעם וואס איז דארט.
פארוואס שרייב איך דאס אלעס?
ווייל איך וויל נאכאמאל ערווענען, דאס וואס איך האב שוין דערמאנט אין דעם אשכול: גלויבט נישט יעדע זאך וואס ווערט דא געברענגט אויף אידטיש. קויפט נישט אפ יעדע זאך וואס מען זאגט אויף די גאס, אפילו אויב דו הערסט עס פון איינעם וואס זאגט אז ער "ווייסט קלאר". ס'דרייען זיך ארום אסאך שטותים און נארישקייטן, מענטשן הערן זאכן און מיינען אז זיי פארשטייען אלעס, און זאגן דאס נאך איבער מיט א התפעלות. איך הער היינט אין בית-המדרש, ווי אזוי איינער איז "מסביר" ווי אזוי לב-טהור ארבעט און די פסיכילאגיע פון זיי, גאנצע מבינות זאגט ער דארט, בשעת איך שטיי אין די זייט ווי א פשוט'ע צוהערער וואס ווייסט גארנישט, און איך קוועל פון נחת ווי אזוי מענטשן קויפן נאך אפ מיט התפעלות פון יענעמ'ס "ידיעות". מענטשן "ווייסן" שוין היינט אז די וויינגארטנס האבן גע'הרג'עט דעם רבי'ן, מען דעבאטירט אין גרויסן צי מען רעדט פון א קבוצה ממזרים און מען איז שוקל צי מען זאל זיי אריינלאזן אין די מוסדות - ברוך-השם אז די צרה האלט שוין ביים קומען צו אן ענדע און מען פארשטייט שוין אביסל. שוידערליכע לעגענדעס דרייען זיך ארום, איינס מיסטישער פונעם אנדערן, ס'האלט שוין ביי 'תיבעל לטפסר תחילה' איז דארט איינגעפירט אלס א מצווה. איינער האט שוין אפילו געזאגט ברבים אז אין לב-טהור האנדלט מען מיט אברים פון מענטשן און פון דארט לעבן זיי...
נישט אז איך בארעכטיגט לב-טהור חלילה. עס זענען פארהאן גענוג און נאך עוולות וואס ווערן דארט געטון. איך קען אפילו מוסיף זיין און זאגן, אז פיל שוידערליכע עוולות פון דעם פלאץ, איז אפילו נאכנישט ארויסגעקומען אויף די גאס און מען ווייסט ניטאמאל דערפון. אבער נישט יעדע שמועס אין מקוה אדער אין קאווע שטיבל, מוז אנגענומען ווערן אלס ריכטיג. דער עיקר איז אז דער עולם האט ארויס דעם כלליות'דיגן בליק און יעדער פארשטייט אז לב-טהור איז א פראבלעם. די פרטים דערפון מוז מען נישט גלויבן יעדע שמועה כנתינתן מסיני.
כללו של דבר: גלויבט נישט אלעס וואס איר ליינט און וואס איר הערט.
יעצט, קיינער זאל נישט קומען זאגן אז איך נעם זיך אן פאר לב-טהור. פארקערט, איך בין עוסק אינאיינעם מיט די עסקנים למען הצלת הילדים, און די עסקנים וועלן דאס מעיד זיין. אבער נישט יעדע שמויגער וואס קומט זאגן א ווארט, איז קודש-קדשים וואס מען רעדט. און, למען האמת, דאס באדערט מיר אויך. מענטשן מיט ווייניג ידיעות קומען אן, און שרייבן און זאגן פלענער פאר די עסקנים. מען האט שוין קריטיק, פארוואס טוט מען אזוי און פארוואס נישט אזוי... די עסקנים פארשטייען נישט אז טאמער טוט מען אזוי וועט זיין אזא פראבלעם וכו'... מען רעדט ווי גאנצע מבינים, בשעת מען האט נישט ארויס די אלף-בית פון די פראבלעמען. הנח להם להעסקנים אז זיי פארשטייען גאנץ גוט וואס איר מיינט אז איר פארשטייט בעסער פון זיי. איך גיב אייך מיין ווארט.
הבהרה:
דער ניק 'על פי תורה' איז פון די אקטיווע עסקנים. אין די יעצטיגע תקופה האלט ער מיט די נייעס לעבעדיג און ער ווייסט וואס דארט טוט זיך. ווען ער שרייבט א נייעס וואס עס טוט זיך אצינד אפ און א באריכט, איז ער פארלעסליך, אמת'דיג און אויפריכטיג.
הבהרה ב:
ווי איר זעט אליין, בין איך כמעט נישט אקטיוו אויף אידטיש. איך האב ווייניג צייט און בעיקר האב איך געשריבן בלויז דא אין דעם אשכול, און כמעט אויך נאר ווען איך האב קאמפיינט פאר געלט וכו'. איך בין פארנומען און עס איז מיר שווער צו שרייבן באריכטן און זאגן וואס יא און וואס נישט. עס זענען ב"ה דא אנדערע וואס טוען די ארבעט. איך בין דא יעצט, ווייל עס ווייטאגט מיר צו זען ווי אזוי מענטשן ליינען דא און נעמען אינפארמאציע פון דאהי, בשעת עס ווערן דא גערעדט שטותים. וויל איך שרייבן און זאגן אז מען זאל נישט גלויבן אלעס פון דא. דער בריוו איז א גוטער דוגמא פון א זאך וואס דרייט זיך ארום, און עס איז גאנץ זיכער שקר.
ובזה יצאתי יד"ח.
