פארוואס איז די היינטיגע סיסטעם/קהלה/מוסדות/קאמפאני א ישועה?

[גוט מארגן]

אינעם שכינות'דיגן שנירל האט מען אנגעהויבן דן זיין איבער די נושא פון די היינטיגע סיסטעם וויאזוי מ'רופט עס.

נאכן מלחמה האט רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע אויפגעבויעט בתי חינוך, בתי מדרשים, בוטשערס, מקורות, און וואס נישט.
רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע איז געשטאנען אויף אלעם מיטן גרעסטען שטארקייט און זהירות, יעדן דעטאל אין בית חינוך, יעדע שאלה אין בוטשער, די השגחה אויפן מקוה. אלעס אלעס איז געווארן איבערגערעדט מיט אים, און אלעס איז געגאנגען ע''פ הוראתו, מ'קען ריכטיג זאגן אז רבינו הקדוש איז געווען פולקאם בעה''ב אויף יעדע אפטיילונג, ס'איז נישט געווען ווי א קאמפעני וואס די רבי האט אויפגעשטעלט, נאר די רבי האט אונז דעליווערט כשר'ע פלייש, די רבי האט מחנך געווען אונזערע קינדער, די רבי האט אהערגעשטעלט א כשר'ע מקוה, און אזוי מיט אלעם.

יעצט אז עלטערן האבן געשיקט די קינדער אין בית חינוך, און ווען מ'איז געגאנגען איינקויפן כשר פלייש האט מען זיך רואיגערהייט געקענט פארלאזן אויפן בעה''ב, רבינו הקדוש.

******
פאר איך שרייב ווייטער. דאס וואס מיין תגובה באציט זיך צו סאטמאר איז לאו דווקא, יעדער זאל עס ניצן ווי ס'איז אים נוגע.
******

די לעצטע צענדליגע יארן, איז די מצב שוין לאנג נישט אזוי. די בית חינוך ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט, די בוטשער ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט, די מקוה ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט , די קהלה ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט.
ווערטס נישט ווילד, כ'בין נישט געקומען אראפרייסן די אלע בעלי בתים. ס'איז בכלל נישט קיין עוולה אז די אלע בעלים זאלן עוסק זיין אין זייערע פליכטן צוליב געלט, ווייל יעדער פארשטייט אז אזוי גייט די וועלט, און אזוי ארבעט לייף.
אבער לאמיר זיין זייער קלאר פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם בית חינוך, פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם פלייש געשעפט, פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם מקוה. האסט געזוכט א פרנסה און האסט געטראפן דעם פאזיציע און אוודאי מסתמא טויגסטו צו דעם שטעלע אבער דיין סיבה פארן אהערקומען איז געלט. (די זעלבע איז אויב דו סיבה פאר יענעם'ס אריינקום אין זיין פאזיציע איז פארטיי, כ'וויל נישט יעצט מאריך זיין אין דעם.)

וועט יעצט איינער קומען זאגן אויב אזוי פארמאכטס די אלע קאמפעניס און בתי חינוך. לאמיר גיין מעלקן קיען אין די דערפער,שחט'ן בהמות, ברענגען א דארפס מלמד און היידא!

אוודאי נישט. פארוואס זאלסטו נישט אויסניצן די סערוויס וואס די אלע בעלי בתים (וואס אינטערסירט מיר נישט זייער ציל) שטעלן צו.
שטעלן צו א פיינע חדר? א פיינע דרך הלימוד? א גוטע מלמד? אקעי לאמיר איינשרייבן מיין יונגל און בעטן די מלמד מיר ארויסהעלפן מיט מיין קינד'ס חינוך בשעת איך בין ביים ארבעט, און איך בין נישט ביכולת אים צו מחנך זיין. און אוודאי וועל איך גיין צו דער וואס ס'שטעלט צו די בעסטע סערוויס תורה'דיג און אידישליך.
שטעלן צו א פיינע פלייש געשעפט? כשר'ע פלייש? כשר'ע מקוה? וועל איך זיי ניצן און הנאה האבן.

אבער די עיקר. מ'גייט נישט צו צו דעם נושא ווי קעלבער, כ'שיק דא מיין קינד ווייל כ'געהער צו דעם קאמפעני, כ'קויף דאם די פלייש ווייל כ'געהער צו דעם קאמפעני. אויב איז אזוי דיין התנהגות ביסטו א הפקר אינג, און דיינע קינדער וועלן עס שפירן, און ס'גייט אסאך אויסמאכן אין די מצות אנשים מלומדה פון אייער קינד.

און פארשטייט זיך די מערסטע ווי עס קלאפט אויס איז אין בית חינוך, אמאל האט עס געקענט צוגיין מיט אזא בחינה. מ'האט געשיקט דאס קינד אין ישיבה אז דער גדול, דער קדוש זאל אים מחנך זיין. מ'האט געשיקט דעם קינד אין חדר אז רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע זאל אים מחנך זיין. דאס איז געווען די געפיל, א קינד האט געשפירט כ'לערן אינעם רבינס חדר.

היינט דארפן די עלטערן מחנך זיין די קינדער, מ'שיקט נישט אין ערגעץ. דער טאטע וועהלט אויס א גוטן חדר פון איינע פון די בעלי בתים, וועהלט אויס א גוטע רבי זאל אים ארויסהעלפן בשעת ער ארבעט.

*****
יעצט צוריק צום שאלה.

איז די קאמפעני, דער סיסטעם א מעלה? אוודאי נישט. מ'שיקט די קינדער אויפן פרייען פעלד, און מ'איז זיי מפקיר מיט א בלינד אויג פאר די פערזאנען וואס האבן א קאמפעני צו מאכן נאך אפאר דאלער, מיטן זעלבן טראסט וואס מ'האט געהאט צו די פריערדיגע גדולים.

הצלחה רבה.

און נאכאמאל א דאנק פאר די געטרייע הנהלה פארן צושטאנד ברענגען דעם געשמאקן סייט.

[אסמכתא בעלמא]

איר קומט אריין היבש צומישט מיט די נושאים.

לאמיר אנהייבן ביי די געלט: די הנהלת המוסד איז דא פאר געלט? איך קען נישט קיין איין אזא הנהלה. חוץ אויב געלט מיינט ביי דיר "דעקן דעם בודזשעט".

[קיינמאל]

יעדע זאך האט גוטע זאכן אין שלעכטע זאכן

[אמת]

אינעם שכינות'דיגן שנירל האט מען אנגעהויבן דן זיין איבער די נושא פון די היינטיגע סיסטעם וויאזוי מ'רופט עס.

נאכן מלחמה האט רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע אויפגעבויעט בתי חינוך, בתי מדרשים, בוטשערס, מקורות, און וואס נישט.
רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע איז געשטאנען אויף אלעם מיטן גרעסטען שטארקייט און זהירות, יעדן דעטאל אין בית חינוך, יעדע שאלה אין בוטשער, די השגחה אויפן מקוה. אלעס אלעס איז געווארן איבערגערעדט מיט אים, און אלעס איז געגאנגען ע''פ הוראתו, מ'קען ריכטיג זאגן אז רבינו הקדוש איז געווען פולקאם בעה''ב אויף יעדע אפטיילונג, ס'איז נישט געווען ווי א קאמפעני וואס די רבי האט אויפגעשטעלט, נאר די רבי האט אונז דעליווערט כשר'ע פלייש, די רבי האט מחנך געווען אונזערע קינדער, די רבי האט אהערגעשטעלט א כשר'ע מקוה, און אזוי מיט אלעם.

יעצט אז עלטערן האבן געשיקט די קינדער אין בית חינוך, און ווען מ'איז געגאנגען איינקויפן כשר פלייש האט מען זיך רואיגערהייט געקענט פארלאזן אויפן בעה''ב, רבינו הקדוש.

******
פאר איך שרייב ווייטער. דאס וואס מיין תגובה באציט זיך צו סאטמאר איז לאו דווקא, יעדער זאל עס ניצן ווי ס'איז אים נוגע.
******

די לעצטע צענדליגע יארן, איז די מצב שוין לאנג נישט אזוי. די בית חינוך ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט, די בוטשער ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט, די מקוה ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט , די קהלה ווערט געפירט דורך מענטשן וואס זייער ציל איז געלט.
ווערטס נישט ווילד, כ'בין נישט געקומען אראפרייסן די אלע בעלי בתים. ס'איז בכלל נישט קיין עוולה אז די אלע בעלים זאלן עוסק זיין אין זייערע פליכטן צוליב געלט, ווייל יעדער פארשטייט אז אזוי גייט די וועלט, און אזוי ארבעט לייף.
אבער לאמיר זיין זייער קלאר פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם בית חינוך, פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם פלייש געשעפט, פארוואס ביסטו גברא געווארן מנהל אין דעם מקוה. האסט געזוכט א פרנסה און האסט געטראפן דעם פאזיציע און אוודאי מסתמא טויגסטו צו דעם שטעלע אבער דיין סיבה פארן אהערקומען איז געלט. (די זעלבע איז אויב דו סיבה פאר יענעם'ס אריינקום אין זיין פאזיציע איז פארטיי, כ'וויל נישט יעצט מאריך זיין אין דעם.)

וועט יעצט איינער קומען זאגן אויב אזוי פארמאכטס די אלע קאמפעניס און בתי חינוך. לאמיר גיין מעלקן קיען אין די דערפער,שחט'ן בהמות, ברענגען א דארפס מלמד און היידא!

אוודאי נישט. פארוואס זאלסטו נישט אויסניצן די סערוויס וואס די אלע בעלי בתים (וואס אינטערסירט מיר נישט זייער ציל) שטעלן צו.
שטעלן צו א פיינע חדר? א פיינע דרך הלימוד? א גוטע מלמד? אקעי לאמיר איינשרייבן מיין יונגל און בעטן די מלמד מיר ארויסהעלפן מיט מיין קינד'ס חינוך בשעת איך בין ביים ארבעט, און איך בין נישט ביכולת אים צו מחנך זיין. און אוודאי וועל איך גיין צו דער וואס ס'שטעלט צו די בעסטע סערוויס תורה'דיג און אידישליך.
שטעלן צו א פיינע פלייש געשעפט? כשר'ע פלייש? כשר'ע מקוה? וועל איך זיי ניצן און הנאה האבן.

אבער די עיקר. מ'גייט נישט צו צו דעם נושא ווי קעלבער, כ'שיק דא מיין קינד ווייל כ'געהער צו דעם קאמפעני, כ'קויף דאם די פלייש ווייל כ'געהער צו דעם קאמפעני. אויב איז אזוי דיין התנהגות ביסטו א הפקר אינג, און דיינע קינדער וועלן עס שפירן, און ס'גייט אסאך אויסמאכן אין די מצות אנשים מלומדה פון אייער קינד.

און פארשטייט זיך די מערסטע ווי עס קלאפט אויס איז אין בית חינוך, אמאל האט עס געקענט צוגיין מיט אזא בחינה. מ'האט געשיקט דאס קינד אין ישיבה אז דער גדול, דער קדוש זאל אים מחנך זיין. מ'האט געשיקט דעם קינד אין חדר אז רבינו הקדוש מסאטמאר זי''ע זאל אים מחנך זיין. דאס איז געווען די געפיל, א קינד האט געשפירט כ'לערן אינעם רבינס חדר.

היינט דארפן די עלטערן מחנך זיין די קינדער, מ'שיקט נישט אין ערגעץ. דער טאטע וועהלט אויס א גוטן חדר פון איינע פון די בעלי בתים, וועהלט אויס א גוטע רבי זאל אים ארויסהעלפן בשעת ער ארבעט.

*****
יעצט צוריק צום שאלה.

איז די קאמפעני, דער סיסטעם א מעלה? אוודאי נישט. מ'שיקט די קינדער אויפן פרייען פעלד, און מ'איז זיי מפקיר מיט א בלינד אויג פאר די פערזאנען וואס האבן א קאמפעני צו מאכן נאך אפאר דאלער, מיטן זעלבן טראסט וואס מ'האט געהאט צו די פריערדיגע גדולים.

הצלחה רבה.

און נאכאמאל א דאנק פאר די געטרייע הנהלה פארן צושטאנד ברענגען דעם געשמאקן סייט.

רעדן קעגן אונזער סיסטעם איז דא געניג פלעצער ווי מען קען, די פלאץ איז נישט געמאכט דערפאר כנלענ"ד

[חכם עצום]

דער ערשטער תגובה איז ניטאמאל קיין ווייטע קרוב מיטן מציאות.

[פישפיקלאדיין]

איך פארשטיי באמת נישט וואס דו ווילסט.

יעדע חסידישע מוסד בדרך כלל האט א א רבי/מנהיג וואס שטייט אין שפיץ וואס על פיו יעשו כל דבר, גיט אכטונג אז מען זאל נישט רירן די סטאנדארטן.

ווידעראום די בעלי בתים וואס דינען אלס הנהלת המוסד וואסערע אינטערעס האבן זיי וואס איז סותר צום ציל פונעם מוסד

די ארבעטערס וואס מאכן געלט, אפשר דאס איז דיין חידוש אז בימי רביה"ק האבן די ארבעטערס און מענעדזשערס נישט געמאכט קיין געלט... נישט געהערט דערפון. הא..?

[טיפער ווי טיף]

צום פותח האשכול איר האט וואלידע נקודות אבער אפאר הערות

ריכטיג אז די המון עם היינט שיקט די קינדער אין חדר-סקול מיט א פרייהייט און איז מפקיר (וויאזוי דו רופסט עס) די קינדער אן עס נאכגיין און מ'לאזט די סיסטעם פארן די קינד שפירט ווי א חלק פון א גרויסע קאמפעני און נישט ווי א תלמיד פון א מחנך

ריכטיג אז אונזער טראסט אין אונזערע רוחניות'דיגע מקומות דארף א שינוי

אבער אראפלייגן אלע בעלי בתים אלץ פשוט געלט גייציג צוליב וואס פון דא האבן זיי זייער חיונה איז איבערגעטריבן

[פריש פון פריש]

זייער נישט גוט אראפ געלייגעט אפילו בימי הרב הקדוש מסאטמאר זי"ע זענען געווען אידן וואס האבן געשריגען אז מען מיינט נאר געלט, אבער וויסען זאלט איר אז לא אלמן ישראל אין כי לא תשכח מפי זרעו גייט נישט ארויף אויף קיין סיסטעם נאר יעדער קהלה אין קאמפעני ווי די רופסט עס האט א מנהיג וואס זארגעט פאר די רוחני פון די פלאטץ און זארגט אז יעדער זאל זיין מסודר, אין אפילו די זאגעסט אז איז צו גרויס צו האלטען חשבון אויף יעד איינעם זע נען דא מנהלים און געטרייע מלמדים וואס זארגען פאר א יעדע קינד, און ווי פארשטייט זיך האט א יעדע מוסד א הנהלה רוחני, וואס איך גלייב נישט אז איין הנהלה רוחני באשטייט פון געלט, און לגבי פון די נושא פון אמאל אין היינט פאדערט זיך א לענגערע ביאור וואס וועט נאך פאלגען אי"ה

[לוצאטי]

אפילו אני כשלעצמי בין גאנץ א שוואכע חסיד פון סיסטעם, וואלט איך נאכאלץ נישט געזאגט אז א סיסטעם איז נישט קיין מעלה.
אין א סיסטעם (נישט קיין חילוק וועלעכע קהילה) ליגט גאר אסאך כוחות וואס א שיינער טייל דערפון קומט פון גדולי ישראל וואס זענען דורכגעגאנגן די ענינים מיט א גרויסע אחריות.
זיכער דארף יעדער נוצן זיין מוח צו פארשטיין וואס האט מיט יודישקייט און וואס נישט, צו ביטול דארף מען אויך נוצן שכל.
פון די אנדערע זייט, די וואס גייען אינגאנצן אליינס האבן נישט קיין שום יסודות און זיי מאכן טעותים אין אלף בית פון יהדות.

מען טאר נישט לאזן די אנגעווייטאגקייט אויפן סיסטעם זאל דיר פירן צו ערגערע דרכים ווייל דאן וועט דאס זיכער בארעכטיגן דיין וויטאג..

[איך ווייס]

איך קלער נישט אז די ציל איז געלט, אויב עפעס איז די ציל קאנטראל. פאר געלט איז דא בעסערע וועגן צו מאכן געלט.

מיט דעם אלעם, בעסער א צובראכענע סיסטעם וואו איידער קיין סיסטעם.

חוץ מזה לאמיר דורכטוהן די נושא, איך האב א קינד צו שיקן אין חדר, באמת וואלט איך אליין געדארפט זיך זארגן פאר דעם, ב"ה ס'איז דא א סיסטעם, די סיסטעם שטעלט מיר צו א חדר, האב איך וואו צו שיקן. טענהסטו אז ניין, די סיסטעם איז שלעכט. די חדרים זענען שלעכט. ב"ה לא אלמן ישראל, עס פעלט נישט קיין ת"ת בלי סיסטעם, גענוג און נאך פריוואטע ת"ת עקזיסירען היינט אן קיין סיסטעם, וועל דיר אויס את שאהבה נפשך.

יעצט לאמיר זאגן אז איינער איז א סאטמער'ע, און ער וויל אז זיין קינד זאל אויפוואקסן מיט סאטמער, זאל ווערן מחונך מיט די סאטמארע חינוך, באמת איז דא פאר עם אפילו בלי סיסטעם סאטמער געשטימטע מוסדות. אבער לאמיר זאגן ער איז א בעלזער, אדער א וויזשניצער, און ער וויל דוקא אז זיין קינד זאל וואוסן אלעס ארום זיין חסידות, איבער זיינע רביס, האט ער נישט קיין ברירה, ער מוז זיך צושטעלן צו די סיסטעם פון זיין חסידות. אבער ער טוהט דאס נישט בלינדערהייט, ער טוהט דאס פאר די מטרה פון אויפציען זיינע קינדער ע"פ חסידותו, די קינד זאל אויפוואקסן א דורכגעווייקטע פלוני חסיד, עפעס וואס ער גייט נישט באקומען אין א סיסטעם-לאזע פלאץ.

איי די סיסטעם האט פראבלעמען, אפשר, אויף דעם קען מען שתלנ'ן אז מען זאל פארבעסערן די סיסטעם, און די אמת איז, אז די סיסטעם איז פיל בעסער געווארן אין די לעצטערע יארן.

[ווירקליך]

דער פותח האשכול קומט אריין מיט הנחות וואס זענען שווער זיך צו באציען דערצו, היות זיי זענען נישט אינגאנצן ריכטיג, אדער אינגאנצן נישט ריכטיג.

משוגע דארף זיין א ביזנעסמאן צו פירן א מוסד פאר געלט...

יעצט צום ענין:
מיט מיר אין ישיבה האט געלערנט א בחור וואס איז געווען שטארקע אנטי סיסטעם. אבער אויף אן עקסטרעמען פארנעם.
ער איז גראדע געווען א שטארק ערליכער, און נאך ביז היינט אזוי, אבער זייער קעגן די סיסטעם.

האט ער זיך לעצטנס אפגערעדט ביי א פארברענג וואו מיר זענען געזעסן אינאיינעם, היתכן די סיסטעם טוט גארנישט קעיר צו נעמען פון דראגס און אנדערע פראבלעמען וואס מאכן זיך...
איך דריי זיך אויס צו אים מיט ווינדער... סיסטעם??? דו???

לאמיר שוין נישט רעדן פון דעם אז ווען דער מנהל המוסד פירט א מוסד איז נישט פשט אז יעצט איז ער באאויפטראגט צו קעיר נעמען פון יעדע סארט שוואכקייט...
אבער מיטאמאל זעט ער יא אז די סיסטעם פעלט אויס!

דאס הייסט אז ווילאנג אלעס לויפט כשורה, די קינדער וואקסן אויף גראד און ערליך, זעט ער נישט פארוואס מדארף א סיסטעם... אלעס איז דאך גוט...
פאלט אים נישט ביי אז אלעס איז גוט טאקע ווייל דער אויבערשטער האט איז באגליקט מיט עפעס וואס הייסט סיסטעם!

בנוגע אמאל:
1. היינט איז בכלל נישט קיין דמיון צו אמאל, זינט אמאל האבן עלטערן זיך אפגעגעבן מיט קינדער אסאך צייט, און איבער היינט איז בעסער אז מ'רעדט נישט דערוועגן...
2. וויפיל פון די אמאליגע זענען אוועקגעפאלן? דאס אז דיין זיידע איז געווען פון די ערליך אויסגעשטיגענע, איז נישט על הכלל כולו יצא. א גרעסערע פראצענט זענען אוועקגעפאלן.

[סטוצעך?]

ווי עס שיינט פאר יעדן בר דעת וואס האלט אביסל די אויגן אפן, איז דער סיסטעם באמת פעלערהאפטיג אויף אן ערנסטן פארנעם.

האועווער, אונז פירן נישט דער וועלט, דער רבש״ע האט עס אזוי אויסגעשטעלט, און יעדע יחיד פאר זיך איז טאקע מחיוב זיך אומצקוקן אויף זיינע קינדער, דער מציאות איז אז די וועלכע זענען מיטגעגאנגען מיט די פעלערהאפטיגע סיסטעם זענען אנגעקומען בעסער אלף פעמים ככה ווי די אויבער חכמים.

ווען משיח וועט קומען וועט זיין בעז״ה א תיקון השלם.

[בינת הלב]

ווי עס שיינט פאר יעדן בר דעת וואס האלט אביסל די אויגן אפן, איז דער סיסטעם באמת פעלערהאפטיג אויף אן ערנסטן פארנעם.

האועווער, אונז פירן נישט דער וועלט, דער רבש״ע האט עס אזוי אויסגעשטעלט, און יעדע יחיד פאר זיך איז טאקע מחיוב זיך אומצקוקן אויף זיינע קינדער, דער מציאות איז אז די וועלכע זענען מיטגעגאנגען מיט די פעלערהאפטיגע סיסטעם זענען אנגעקומען בעסער אלף פעמים ככה ווי די אויבער חכמים.

ווען משיח וועט קומען וועט זיין בעז״ה א תיקון השלם.

איזה פתגם עקום ושקרי הוא זה.

איך שטעל זיך פאר אז ווען עס קומט א מציאות ווען די סיסטעם טוט עפעס לקולא שלא כדין האלט איר מסתמא אויך אזוי אז מען דארף מיטגיין ווייל ווער עס גייט מיט קומט אן בעסער.

בעסער פון וואס? בעסער פון וועם? וואס איז די הגדרה פון גוט?! און דערנאך וואס איז די הגדרה פון בעסער?! וואס זענען די מעסטערס?!

[Azoi Tzi Zugen]

@בינת הלב דו האסט עפעס אן עקזעמפל פארקערט?

עקזעמפלס פון דורכפעלער איז דא מאסנווייז. סיסטעם ארויף סיסטעם אראפ, האב דיך אינזין און גיב זיך אנייצע, פארעכט זיך און נישט יענעם, אזוי קומט מען אן ערגעץ איו לבן. (און ס'אפילו מעגליך אז צום סוף זעט מען אז מ'קען פיין הנאה האבן פונעם סיסטעם אויך)

[סטוצעך?]

ווי עס שיינט פאר יעדן בר דעת וואס האלט אביסל די אויגן אפן, איז דער סיסטעם באמת פעלערהאפטיג אויף אן ערנסטן פארנעם.

האועווער, אונז פירן נישט דער וועלט, דער רבש״ע האט עס אזוי אויסגעשטעלט, און יעדע יחיד פאר זיך איז טאקע מחיוב זיך אומצקוקן אויף זיינע קינדער, דער מציאות איז אז די וועלכע זענען מיטגעגאנגען מיט די פעלערהאפטיגע סיסטעם זענען אנגעקומען בעסער אלף פעמים ככה ווי די אויבער חכמים.

ווען משיח וועט קומען וועט זיין בעז״ה א תיקון השלם.

איזה פתגם עקום ושקרי הוא זה, עכ”פ בעיני.

איך שטעל זיך פאר אז ווען עס קומט א מציאות ווען די סיסטעם טוט עפעס לקולא שלא כדין האלטסטו מסתמא אויך אזוי אז מען דארף מיטגיין ווייל ווער עס גייט מיט קומט אן בעסער.

בעסער פון וואס? בעסער פון וועם? וואס איז די הגדרה פון גוט?! און דערנאך וואס איז די הגדרה פון בעסער?! וואס זענען די מעסטערס?!

מיט וואס די סיסטעם קען זיך פארבעסערן איז דא אסאך זאכן, איך האב קלאר געשריבן אז יעדע יחיד פאר זיך דארף זיכער מאכן אז ער ווערט נישט פארוואשן אין די גרויסע סיסטעם.

די הגדרה פון גוט איז, אז א מענטש זאל וויסן מה חובתי בעולמי, און נוצן אלע זיינע כוחות נאנט צו ווערן צו הקב״ה.

איך וויל טאקע הערן וואס איז דיין אלטערנעטיוו?

בקשה: ביטע ניצן אן איידעלע בכבודיגע שפראך ביים שמועסן מיט חבירים. א דאנק!

[שמן ששון]

די סיסטעם פאר זיך איז נישט געפערליך, נעמנדיג אין באטראכט אז ס'איז נישט מעגליך מער צו האבן די צורה פון אייראפע פארן קריג, וואס היינט איז די צורה אינגאנצן אנדערש, ווען רוב רובם פון היימישע אידן וואוינען קאנצנטרירט אין פיר פינף געגנטער, מ'מוז האבן גרויסע קאמפאניס, ס'וואלט נישט געארבעט אנדרערש.
וואס יא? גרויסע קאמפאניס מאכן אלעס אויף א קאמערשאל שטייגער, און דא איז נישט אנדערש, די חינוך איז געווארן אזא קאמערשאל סיטואציע וואו א קינד איז נאך א נומער אינעם פאבריק, און מ'געט זיך ווייט נישט אפ מיט יעדן אויף א פערזענליכע איינס אויף איינס, ווי ס'וואלט ווען געדארפט זיין, און דא קומט אריין די עלטערנ'ס אחריות, אויב וועסטו נישט באגיסן דעם קינד מיט אהבה כמעט גאראנטירט אז ער וועט דאס נישט קריגן ערגעץ אנדערש, נישט פון זיין מלמד, נישט פון זיין מנהל, און אפילו נישט פון זיין מדריך אין קעמפ, ס'איז קאמערשאל ס'פארט א באן, און אויב עפעס פארהאנקערט זיך איז כמעט נישטא איינער זאל דאס באמערקן דארט ביז ס'איז שוין רח"ל צו שפעט, ס'איז פשוט נישט מעגליך, מיין און דיין פליכט צו אונזער אייגן בלוט און פלייש איז אבער יא אים געבן די געפיל פון ליבשאפט און זיכערקייט אז אויב עפעס גייט פאר זאל ער קענען קומען זאג, אז מ'זאל קענען לייגן די מאסן פרודוקציע אויף האלד, און מסדר זיין דאס וואס דארף מסודר ווערן.
בנוגע קהילות און בתי מדרשים, איז ווידער די זעלבע, ס'גוט, קיינער גיט נישט קיין דעקל פאר דיינע פראבלעמען, איך פערזענליך בין א חסיד פון גאר א גרויסע קהילה, און ניין, מיינע פראבלעמען ווערן ע"פ רוב נישט מסודר דוך אונזער מנהיג פון וועמען איך בין, אגב, א הייסע אנהענגער, ס'איז פשוט נישט מעגליך מער צו דילן מיט יחידים, ס'איז גוט צו זיין א מעמבער צו קענען שיקן אין די מוסדות, באקומען הילף פארן חתונה מאכן, און קריגן א חלקה לאחר מאה ועשרים, אויף פריוואטע שוועריגקייטן איז גוט צו האבן א קלענערע מורה הוראה אדער משפיע, וואס קען זיך יא אריינליגןן און איבערגעבן צו באגלייטן אויף א יחיד'ישן פארנעם.

[אני-הק']

די סיסטעם פאר זיך איז נישט געפערליך, נעמנדיג אין באטראכט אז ס'איז נישט מעגליך מער צו האבן די צורה פון אייראפע פארן קריג, וואס היינט איז די צורה אינגאנצן אנדערש, ווען רוב רובם פון היימישע אידן וואוינען קאנצנטרירט אין פיר פינף געגנטער, מ'מוז האבן גרויסע קאמפאניס, ס'וואלט נישט געארבעט אנדרערש.
וואס יא? גרויסע קאמפאניס מאכן אלעס אויף א קאמערשאל שטייגער, און דא איז נישט אנדערש, די חינוך איז געווארן אזא קאמערשאל סיטואציע וואו א קינד איז נאך א נומער אינעם פאבריק, און מ'געט זיך ווייט נישט אפ מיט יעדן אויף א פערזענליכע איינס אויף איינס, ווי ס'וואלט ווען געדארפט זיין, און דא קומט אריין די עלטערנ'ס אחריות, אויב וועסטו נישט באגיסן דעם קינד מיט אהבה כמעט גאראנטירט אז ער וועט דאס נישט קריגן ערגעץ אנדערש, נישט פון זיין מלמד, נישט פון זיין מנהל, און אפילו נישט פון זיין מדריך אין קעמפ, ס'איז קאמערשאל ס'פארט א באן, און אויב עפעס פארהאנקערט זיך איז כמעט נישטא איינער זאל דאס באמערקן דארט ביז ס'איז שוין רח"ל צו שפעט, ס'איז פשוט נישט מעגליך, מיין און דיין פליכט צו אונזער אייגן בלוט און פלייש איז אבער יא אים געבן די געפיל פון ליבשאפט און זיכערקייט אז אויב עפעס גייט פאר זאל ער קענען קומען זאג, אז מ'זאל קענען לייגן די מאסן פרודוקציע אויף האלד, און מסדר זיין דאס וואס דארף מסודר ווערן.
בנוגע קהילות און בתי מדרשים, איז ווידער די זעלבע, ס'גוט, קיינער גיט נישט קיין דעקל פאר דיינע פראבלעמען, איך פערזענליך בין א חסיד פון גאר א גרויסע קהילה, און ניין, מיינע פראבלעמען ווערן ע"פ רוב נישט מסודר דוך אונזער מנהיג פון וועמען איך בין, אגב, א הייסע אנהענגער, ס'איז פשוט נישט מעגליך מער צו דילן מיט יחידים, ס'איז גוט צו זיין א מעמבער צו קענען שיקן אין די מוסדות, באקומען הילף פארן חתונה מאכן, און קריגן א חלקה לאחר מאה ועשרים, אויף פריוואטע שוועריגקייטן איז גוט צו האבן א קלענערע מורה הוראה אדער משפיע, וואס קען זיך יא אריינליגןן און איבערגעבן צו באגלייטן אויף א יחיד'ישן פארנעם.

אמת ויציב, און ס'איז טאקע די פליכט פון די קהילה ווי מ'איז עס צו ערלעדיגן ס'זאלן זיין אונטער זייער קהילה שרי מאות ושרי עשרות...

[בינת הלב]

@בינת הלב דו האסט עפעס אן עקזעמפל פארקערט?

עקזעמפלס פון דורכפעלער איז דא מאסנווייז.

גערעכט, עס זענען פארהאן מאסנווייז עקזעמפלס פון טויזענטער מענטשן וואס זענען געווען אין די סיסטעם (בלע"ז) און זענען אוועקגעפאלן.

און עקזעמפלס פארקערט?! כמעט אלע גרעסטע פון אונזער דור זענען מענטשן וואס האבן אפעציעל אדער אומאפעציעל ארויסגעקאלירט און אוועקגעקוקט פון די אנגענומענע סיסטעמען.

סיסטעם ארויף סיסטעם אראפ, האב דיך אינזין און גיב זיך אנייצע, פארעכט זיך און נישט יענעם, אזוי קומט מען אן ערגעץ איו לבן

אט אזוי.

ווי עס שיינט פאר יעדן בר דעת וואס האלט אביסל די אויגן אפן, איז דער סיסטעם באמת פעלערהאפטיג אויף אן ערנסטן פארנעם.

האועווער, אונז פירן נישט דער וועלט, דער רבש״ע האט עס אזוי אויסגעשטעלט, און יעדע יחיד פאר זיך איז טאקע מחיוב זיך אומצקוקן אויף זיינע קינדער, דער מציאות איז אז די וועלכע זענען מיטגעגאנגען מיט די פעלערהאפטיגע סיסטעם זענען אנגעקומען בעסער אלף פעמים ככה ווי די אויבער חכמים.

ווען משיח וועט קומען וועט זיין בעז״ה א תיקון השלם.

איזה פתגם עקום ושקרי הוא זה, עכ”פ בעיני.

איך שטעל זיך פאר אז ווען עס קומט א מציאות ווען די סיסטעם טוט עפעס לקולא שלא כדין האלטסטו מסתמא אויך אזוי אז מען דארף מיטגיין ווייל ווער עס גייט מיט קומט אן בעסער.

בעסער פון וואס? בעסער פון וועם? וואס איז די הגדרה פון גוט?! און דערנאך וואס איז די הגדרה פון בעסער?! וואס זענען די מעסטערס?!

בקשה: ביטע ניצן אן איידעלע בכבודיגע שפראך ביים שמועסן מיט חבירים. א דאנק!

מיט מיין שארפע ליניע האב איך ח"ו נישט מכוון געווען אין אייער ריכטונג, איר זענט ווארשיינליך א גאלדענע איד און טייערע נשמה. איך האב זיך באצויגן צו די געדאנק וואס איר האט געשריבן, און עס איז נישט דו, עס איז א גאנגבארע ארגומענט וואס אסאך מאכן. דיזע ארגומענט איז גאר פארפירעריש און דיסקארידזשינג (בלע"ז), ווייל עס איז פאלש און דערווייטערט מענטשן פון טוהן וואס זיי שפירן פאר ריכטיג, און פון בכלל זוכן דאס וואס עס איז ריכטיג.

די הגדרה פון גוט איז, אז א מענטש זאל וויסן מה חובתי בעולמי, און נוצן אלע זיינע כוחות נאנט צו ווערן צו הקב״ה.

אט אזוי.

איך וויל טאקע הערן וואס איז דיין אלטערנעטיוו?

דאס וואס דו האסט געשריבן איין קטע ארויף.

עס איז נישט קיין אלטערנאטיוו, עס איז פשוט די אמת'ע ארגינעלע וועג פון אלע דורות, 'די היינטיגע וועג איז די אלטערנאטיוו'. די וועג פון אלע דורות איז געווען: זוכן צו וויסן וואס די אמת איז, זוכן צו וועלן האבן שייכות צו די אמת, זוך דיך אויס א רב/רבי וואס וועט 'דיך' נענטער ברענגען צו די אמת, און טוה דאס וואס די אמת זאגט צו טוהן.

אלעס אנדערש איז הבל הבלים.

מען דארף נישט באלאנגען צו קיינעם און צו ערגעץ, מען דארף באלאנגען צו גאט ב"ה וב"ש, און מען 'טאר' נישט פארציכטן אפילו אויף א טראפ פון די ביקוש וחיפוש אחר האמת ושייכות להאמת בכדי צו פארבלייבן 'גוט' אין וואס עס איז אנגענומען אלץ גוט. ווייל גוט וואס מיר אידן זוכן איז 'ואני קרבת אלוקים לי טוב', ותו לא מידי.

[Azoi Tzi Zugen]

@בינת הלב דו האסט עפעס אן עקזעמפל פארקערט?

עקזעמפלס פון דורכפעלער איז דא מאסנווייז.

גערעכט, עס זענען פארהאן מאסנווייז עקזעמפלס פון טויזענטער מענטשן וואס זענען געווען אין די סיסטעם (בלע"ז) און זענען אוועקגעפאלן.

און עקזעמפלס פארקערט?! כמעט אלע גרעסטע פון אונזער דור זענען מענטשן וואס האבן אפעציעל אדער אומאפעציעל ארויסגעקאלירט און אוועקגעקוקט פון די אנגענומענע סיסטעמען.

איר מישט לכאורה אויס 2 זאכן.

די גדולי ישראל וואס זענען אויסגעוואקסן 'נישט' אדאנק דעם סיסטעם, קיינער פון זיי האט זיך נישט געקריגט מיט'ן סיסטעם, און נישט געהאט טענות בכלל אויף קיינעם. נאר וואס, טייל פון זיי האבן געלערנט אינדערהיים אנשטאט אין כולל, געהארעוועט ביינאכט אנשטאט אין די ישיבה שעות, און פון דעם איז היינט אויך דא הונדערטער "אין די סיסטעם" וואס דו כאפסט ניאמאל אז זיי טוען די זעלבע... פקח עיניך וועסטו זען ס'דא הונדערטער אידן וואס זענען בטסע נישט געהאט צו לעבן אונטער א סיסטעם, און זיי לעבן זייער אייגנארטיגע שטייגער "מיט'ן סיסטעם אינאיינעם", זיי נעמען די בענעפיטן פון 'סיסטעם' און נעמען נישט דאס וואס שטייט זיין אין וועג.

ווידער פון די וואס זענען פארנומען זיך אפצורעדן אויפ'ן סיסטעם, און וועלן טוען שריט וואס דערקלערט זיי "קעגן די סיסטעם", זיי וועלן ארויסקאלערן מיט זאכן וואס איז אין זייער סאסייעטי אנגעונומען אלס פראבלעם, פון די אלע איז דא זייער זייער אומ'באטעמטע עקזעמפלס, וואס מ'קען דא כמובן נישט גיין מיט קיין נעמען...

מען דארף נישט באלאנגען צו קיינעם און צו ערגעץ, מען דארף באלאנגען צו גאט ב"ה וב"ש, און מען 'טאר' נישט פארציכטן אפילו אויף א טראפ פון די ביקוש וחיפוש אחר האמת ושייכות להאמת בכדי צו פארבלייבן 'גוט' אין וואס עס איז אנגענומען אלץ גוט. ווייל גוט וואס מיר אידן זוכן איז 'ואני קרבת אלוקים לי טוב', ותו לא מידי.

לו יהא אז ס'איז ריכטיג אז "מען דארף נישט באלאנגען צו קיינעם", איז דער מציאות כהיום אז דורך נישט באלאנגען צו קיינעם האלט זיך נישט קיין דורות. ס'האט עפעס א סיבה פארוואס נאכ'ן קריג האט מען געעפנט כוללים אפילו מ'האט נישט געהאלטן דערפון אמאל, מ'האט געעפנט מיידל שולעס אפילו מ'האט נישט געהאלטן דערפון אמאל, און די ליסטע איז לאנג.

דאס מיינען איז "היינט קען מען לעבן ווי אמאל" איז א גרויסע טעות און קען זיין פאטאל.

וואס יא, כנ"ל, אויב דער סיסטעם איז פאר דיין נפש א חסרון, דאן שווים ארונטער די כוואליעס, טו וואס דיין נפש פאדערט, אבער מאך זיכער נישט צו לעבן אין קיין סתירה מיט דיין סאסייעטי. מ'קען - און טויזנטער טוען אזוי - טרעפן מזון לנפש אונטער יעדע איינציגע סיסטעם אפילו ארויסגעקאלריטערהייט.

[צייטווייליג]

@Azoi Tzi Zugen כמדומה אז איר רעדט פון מענטשן וועלכע קריגן זיך מיטן סיסטעם און קריגן זיך מיט סאסייעטי. טון זאכן בדוקא בתורת מלחמה איז געפערליך. כמיין אז @בינת הלב קריגט נישט מיט אייך אין דעם.

בקיצור, איר נעמט איין עקסטרעם און @בינת הלב נעמט דעם צווייטן עקסטרעם, אזוי צו זאגן.

כמיין אבער אז מיר זענען אלע בדעה אחת אז א יעדער איד מוז האבן א דעת תורה און באלאנגען צו א קהילה. נניח עס איז א קלענערע קהילה און דער רבי איז נישט איינס פון די 10 וועלטס רביים. אבער א יעדער איד מוז האבן א מורה דרך און באלאנגען צו א קהילה. כמיין אז דאס איז לכל הדיעות. סאיז זיכער נישט קיין הפקר וועלט.

[נקודות טובות]

איך פארשטיי נישט פארוואס מענטשען זענען אזוי איבערגעצייגט אז די סיסטעם איז א חרבן. איר זעהט נאר די מעלות פון פאר'ן קריג, הייבט אן קוקן די חסרונות.

1) טויזענטער עמי הארצים וואס האבן קיין עברי נישט געקענט. ווייל עס איז נישט געווען קיין סיסטעם.
2) פילע מקוואות זענען ליידער געווען פסול. ווייל עס איז נישט געווען קיין סיסטעם.
3) כשר פלייש צו קויפן אין די דערפער איז נישט געווען. ווייל עס איז נישט געווען קיין סיסטעם.
4) עסקנות אין יעדע הינזיכט, רפואה, רעגירונג פראבלעמען, וכדו' איז געווען א גהינם. ווייל עס איז נישט געווען קיין סיסטעם.
5) מענטשען האבן געקענט אויסגיין פאר הינגער. ווייל עס איז נישט געווען קיין סיסטעם.

וואס נאך ווילט איר? יעדער דינט זיך, און יעדער מיינט טאקע געלט. דו זיץ און זיי נהנה פון דער וואס מיינט זיך און האב הנאה.

די איינרעדעניש אז אמאל איז בעסער געווען.... הייבט זיך נישט אן! פאר יעדע גדול בתורה וואס דו האסט היינט ספרים, איז געווען הונדערט עמי הארצים וואס האבן קיין אל"ף בי"ת נישט געקענט. און אויב מיינט איר אז דער מנהל, רב, רבי, שוחט, ראש הקהל, באס דרייווער, גראסערי מאן קערן נישט פאר אייך. יא יא, אמאל איז ניטאמאל געווען די פאזיציעס. עס איז אפילו נישט געווען איינעם אויף וועם דו זאלסט האבן טענות.

בנוגע דאס שיקן א קינד בלינדערהייט אין מוסד. איז נישט קיין חורבן פון די סיסטעם, עס איז א חורבן פון יחיד פערזענליך. אים גייט נישט אן וואס זיינע קינדער טוהן. ער וויל זיי אראפ פון קאפ און פארטיג. איר מיינט אז פאר דריי הונדערט יאר צוריק זענען נישט געווען אזעלכע? ווייל מנחם מענדל האט נישט קיין בילדער געמאלן דורך ה. הכטקופף מיינט איר אז עס איז נישט געווען? דער האט געוואלט זיין קינד זאל קענען מעלקען דעם קיה און מער האט אים נישט אינטערעסירט. דעם מלמד האט ער נישט באצאלט, דעם שוחט האט ער געשלאגן ווען ער האט גע'פסל'ט א שחוטה, די רב האט ער געצאפט דאס בלוט און אים פארטריבען פון שטאט. און דו לעב מיט'ן דמיון אז די וועלט אמאל איז געווען בעסער.

האבן מיר היינט געלויבט השם יתברך א סיסטעם וואס שטעלט צו פאר יעדן איינעם. יעדער קען עברי, יעדער קען דאווענען, יעדער קען לערנען א משנה, יעדער ווייסט די נוסח פון קידוש פרייטאג צונאכטס, יעדער קען די בעיסיק בעיסיק הלכות וואס איז נוגע יום יום. און ווער נישט שטעלט די סיסטעם צו גענוג שעורי תורה פאר יעדן יו"ט אז די עמי הארץ זאלן וויסען יעדן דקדוק אין הלכות פסח. יעדער האט עקסעס צו א כשר'ע מקוה, יעדער האט עקסעס צו כשר פלייש, יעדער האט אן ערליכע רב וואס קען מסדר קידושין זיין כהלכה, וכו' וכו' וכו'. ווער עס וויל נהנה זיין פון די סיסטעם קען. און ווער נישט.....

און אגב, האט הרב קדם נישט געמאכט קיין געלט? האט הרב מהדרין נישט געמאכט קיין געלט? הרב מילמארט האט נישט געמאכט קיין געלט?

[totty2024]

איך האב נישט צייט צי ליינען אלעס אבער די ערשטע זאך וואס כהאב באמערקט אז עטליכע שרייבן דא אבער קיין איין איינציגע תגובה האט נישט קיין לייק...
וואלט געמעגט זיין מער אהבת חברים...

[שאינו יודע לשאול]

איך האב נישט צייט צי ליינען אלעס אבער די ערשטע זאך וואס כהאב באמערקט אז עטליכע שרייבן דא אבער קיין איין איינציגע תגובה האט נישט קיין לייק...
וואלט געמעגט זיין מער אהבת חברים...

די אשכול איז נאך פון די צייטן וואס ס'איז קיין לייק קנעפל נישט געווען.

יא, ס'איז געווען אזא תקופה, בעליוו איט אר נאט...

[שאינו יודע לשאול]

די טענה פון געוויסע אויפן סיסטעם קומט מיר פאר ווי די מענטשן וואס רעדן זיך אפ - לדוגמא - אויף די היינטיגע מעדיצינישע וועלט. זיי רעדן יום וליל איבער די געשמאקע לעבנסשטייגער וואס ס'איז אמאל געווען, אלעס וואס מ'האט אריינגענומען אין מויל איז געווען נאטורליך, נישט ארומגעשפילט, נישט קיין כעמיקאלן, נישט קיין מעדיצינען מיט סייד אפעקטס.

אבער חכם איינער! וויפיל פון דיינע זיידעס האבן געלעבט העכער זיבעציג יאר? און וויפיל פון זייערע געשוויסטער זענען אוועק אלס קינד? וויפיל האבן אפגעלעבט א קראנק לעבן ל"ע צוליב די מאנגל אין ריכטיגע מעדיצין?

יעצט, צי איז דען נישט דא קיין מעלות אין נאטוריליכע עסן? די אלע נאש און דזשאנק פוד איז דען נישט קיין חסרון? אוודאי יא. אבער קוק וואס דו שטעלסט קעגן וואס, במציאות איז די וועלט היינט א בעסערע וועלט אין דעם הינזיכט.

וואדזשע דען? אויב דו ווילסט דווקא, קענסטו האבן פון ביידע מעלות, נעם מעדיצין ווען נויטיג, און דו קענסט ווייטער עסן ארגעניק וכו'.

הוא הדין לסיסטעם. ודו"ק.

[Azoi Tzi Zugen]

די טענה פון געוויסע אויפן סיסטעם קומט מיר פאר ווי די מענטשן וואס רעדן זיך אפ - לדוגמא - אויף די היינטיגע מעדיצינישע וועלט. זיי רעדן יום וליל איבער די געשמאקע לעבנסשטייגער וואס ס'איז אמאל געווען, אלעס וואס מ'האט אריינגענומען אין מויל איז געווען נאטורליך, נישט ארומגעשפילט, נישט קיין כעמיקאלן, נישט קיין מעדיצינען מיט סייד אפעקטס.

אבער חכם איינער! וויפיל פון דיינע זיידעס האבן געלעבט העכער זיבעציג יאר? און וויפיל פון זייערע געשוויסטער זענען אוועק אלס קינד? וויפיל האבן אפגעלעבט א קראנק לעבן ל"ע צוליב די מאנגל אין ריכטיגע מעדיצין?

יעצט, צי איז דען נישט דא קיין מעלות אין נאטוריליכע עסן? די אלע נאש און דזשאנק פוד איז דען נישט קיין חסרון? אוודאי יא. אבער קוק וואס דו שטעלסט קעגן וואס, במציאות איז די וועלט היינט א בעסערע וועלט אין דעם הינזיכט.

וואדזשע דען? אויב דו ווילסט דווקא, קענסטו האבן פון ביידע מעלות, נעם מעדיצין ווען נויטיג, און דו קענסט ווייטער עסן ארגעניק וכו'.

הוא הדין לסיסטעם. ודו"ק.

דו ווייסט נישט ווי גוט דו זאגסט. קען זיין דו ווייסט יא, אבער אויב יא, זאלסטו וויסן אז ס'איז נאך בעסער ווי דאס.