שו"ת פאר שרייבער, עצות והדרכות לפי עניות דעתי

[מענדל_הערש_פאנעט]

טייערע חברים שיחי'
כבין נאך א גאסט דא ביים טיש
אבער אין שרייבעריי בין איך קיין גאסט נישט

מנהג העולם איז, אז א גאסט ברענגט א מתנה
דעריבער וויל איך אייך שענקן א מתנה:
מיט צושטעלן דעם אשכול "שו"ת פאר שרייבער"
אויף דעם אשכול וועלן שרייבער קענען פרעגן סיי וועלכע פראגע אין די פעלד, און איך וועל מזמן לזמן קומען לאזן הערן מיין מיינונג און מיטטיילן מיט מיין עקספירינעס

און בכלל, איך בין אייביג דא צו קענען א טובה טון א איד'ן, פילט באקוועם מיר צו פרעגן, כוועל מיר פרייען צו העלפן בעזרת החונן לאדם דעת!

הצב"י מנחם צבי פאנעט
החונה כעת באידטיש יע"א

[מענדל_הערש_פאנעט]

הצב"י מנחם צבי פאנעט
החונה כעת באידטיש יע"א

מענדי פון קינדליין/הונדערט?

יא, גרינדער פון ביידע


נ"ב, (נישט אז איך בין אייך חושד ח"ו ) אבער כוויל קלאר שטעלן אז איך וויל בשום אופן "נישט" רעדן דא פון קיין פאליטיק לשה"ר וכדומה, סא ביטע לאמיר עס לאזן צו "טעכנישע" פראגעס. א דאנק

[מענדל_הערש_פאנעט]

אסאך פרעגן מיר פריוואט, וויל איך זאגן קלאר:
די עצות מיינע זענען נישט קיין אַטאָמישע עצות וועלכע מען דארף האלטן בסוד, אדרבה אויב פילט איר באקוועם צו פרעגן ברבים, זאלן אנדערע אויך זעהן, נר לאחד נר למאה
אבער אויב איינער וויל מיר דייקא פרעגן עפעס פריוואט, מיין טרייבל איז אייביג עוועליבעל אויף די אמאליגע וועג פון רופן, טעקסט, וואטסאפ, טעלעגראם און געשריבענע בריוון
איך בין זייער א קאנפידענדשל מענטש, און כבין אייביג גרייט צו א טובה טאן בעז"ה

[פייל און בויגן]

@מענדל_הערש_פאנעט דער איד האט די וואך געשריבן אויפן דעקל, אז אמעריקע לייגט דרוק אויף מדנ"י "אפצושיבן" די אינוואזיע אויף עזה.

וואס מיינט די ווארט אפשיבן?

[דער תהלים איד]

אסאך פרעגן מיר פריוואט, וויל איך זאגן קלאר:
די עצות מיינע זענען נישט קיין אַטאָמישע עצות וועלכע מען דארף האלטן בסוד, אדרבה אויב פילט איר באקוועם צו פרעגן ברבים, זאלן אנדערע אויך זעהן, נר לאחד נר למאה
אבער אויב איינער וויל מיר דייקא פרעגן עפעס פריוואט, מיין טרייבל איז אייביג עוועליבעל אויף די אמאליגע וועג פון רופן, טעקסט, וואטסאפ, טעלעגראם און געשריבענע בריוון
איך בין זייער א קאנפידענדשל מענטש, און כבין אייביג גרייט צו א טובה טאן בעז"ה

אופס, פונקט געוואלט שיקן א טעלעגראף.

זאגסטו אז דאס נישט. אקעי...

[פייל און בויגן]

@מענדל_הערש_פאנעט דער איד האט די וואך געשריבן אויפן דעקל, אז אמעריקע לייגט דרוק אויף מדנ"י "אפצושיבן" די אינוואזיע אויף עזה.

וואס מיינט די ווארט אפשיבן?

[מענדל_הערש_פאנעט]

@מענדל_הערש_פאנעט דער איד האט די וואך געשריבן אויפן דעקל, אז מדנ"י וועט "אפשיבן" די אינוואזיע אויף עזה צוליב דרוק פון אמעריקע.

וואס מיינט די ווארט אפשיבן?

לכאורה קומט עס מבחינת לשון נופל על לשון פון די ווארט "שיבער" פון די מצה-בעקעריי
און דער שרייבער האט געוואלט זאגן שרייבעריש\מליצה'דיג אז מען גייט עס אזוי "אוועקריקן\אפשטופן" די גרויסע אינוואזיע פלענער אזוי "שטילערהייט" אן דעם וואס דער המון עם זאל כאפן וואס זיי טוען
אבער לפי עניית זכרוני איז נישט דא אזא ווארט
אדער קען מען זאגן אז זיי זענען "מענטשן" און מענטשן קענען מאכן א מאל א טייפאָ

[מענדל_הערש_פאנעט]

אסאך פרעגן מיר פריוואט, וויל איך זאגן קלאר:
די עצות מיינע זענען נישט קיין אַטאָמישע עצות וועלכע מען דארף האלטן בסוד, אדרבה אויב פילט איר באקוועם צו פרעגן ברבים, זאלן אנדערע אויך זעהן, נר לאחד נר למאה
אבער אויב איינער וויל מיר דייקא פרעגן עפעס פריוואט, מיין טרייבל איז אייביג עוועליבעל אויף די אמאליגע וועג פון רופן, טעקסט, וואטסאפ, טעלעגראם און געשריבענע בריוון
איך בין זייער א קאנפידענדשל מענטש, און כבין אייביג גרייט צו א טובה טאן בעז"ה

אופס, פונקט געוואלט שיקן א טעלעגראף.

זאגסטו אז דאס נישט. אקעי...

א טעלעגראף וועסטו נאר טרעפן אין "המלאך הגואל"
און טעלעגראם נעמען מיר בלויז אן די היינטיגע סארט, נישט די אמאליגע ארגינעלע, נאופס, כבין נישט אין די מוד פון מפענח זיין חידות

[רואה חשבונות]

@מענדל_הערש_פאנעט

ערשטע שאלה צו הרב ר' מענדל הערש,

קודם א דאנק פארן געבן פון אייער טייערע צייט.

איינער וואס וויל מופן פון וויליאמסבורג אדער פון בארא פארק צו איינע פון די ניי אדער אלט-נייע געגענטן צוליב עפארדעביליטי, מער רחבות וכו' און האט שוין גרעסערע און קלענערע קינדער.

יעצט, ער האט ער פאר זיך אפשענס פון גיין קיין לעיקוואד (טאמס ריווער און דזשעקסאן), סטעטן איילענד, לינדען, מאנסי (עירמאנט, טעשסנאט רידטש) א.א.וו.

אויף וואס דארף דער פאטעציאלער מופער קוקן? דאס מערסטע וואס אפעקטירט א מענטש דאס מערסטע?

אפשר די מוסד? די שכנים? ביהמ"ד אינעם געגענט? טראספארטאציע? פרייז? רחבות?

כ'ווייס פון מענטשן וואס האבן זיך נישט געראכטן פארן מופן אויף געוויסע זאכן און זיי האבן געהאט היפש א דיסעפוינטמענט וכן להיפך.

באופן כללי, וואס זענען די מעלות פון די אויבערדערמאנטע געגענטן איינס איבער דעם צווייטן?

[Programming]

וואס האט דאס מיט שרייבעריי?

[Programming]

@מענדל_הערש_פאנעט דער איד האט די וואך געשריבן אויפן דעקל, אז מדנ"י וועט "אפשיבן" די אינוואזיע אויף עזה צוליב דרוק פון אמעריקע.

וואס מיינט די ווארט אפשיבן?

לכאורה קומט עס מבחינת לשון נופל על לשון פון די ווארט "שיבער" פון די מצה-בעקעריי
און דער שרייבער האט געוואלט זאגן שרייבעריש\מליצה'דיג אז מען גייט עס אזוי "אוועקריקן\אפשטופן" די גרויסע אינוואזיע פלענער אזוי "שטילערהייט" אן דעם וואס דער המון עם זאל כאפן וואס זיי טוען
אבער לפי עניית זכרוני איז נישט דא אזא ווארט
אדער קען מען זאגן אז זיי זענען "מענטשן" און מענטשן קענען מאכן א מאל א טייפאָ

אפשיבן איז א אלט באקאנטע (עכ"פ פאר דער איד ליינער) אידישע ווארט פאר אפשטופן, פעלט נישט אויס די אלע פלפולים

הגם אז מידי גוגלי בו זעה איך אז עס קוקט אויס ווי איר האט רעכט, עס איז א ווארט וואס ווערט אדערווייז נישט באנוצט ערגעץ אנדערש אויסער די שפאלטענעס פון דער איד

[רואה חשבונות]

וואס האט דאס מיט שרייבעריי?

סארי, כ'האב נישט גענוג גוט מדייק געווען, כ'האב געליינט עצות והדרכות האב איך געמיינט אויף אלעם.

ואתכם הסליחה.

[א טויב]

איז דא כללים ווען מען לייגט צאם צוויי ווערטער, למשל,

ארויס געפארן/גענומען/געקומען וכו’ אדער ארויסגעקומען/ארויסגענומען/ארויסגעפארן

אוועק צו לייגן אדער אוועקצולייגן

וכו’

נא?

[צווייזייטיג]

אפשיבן איז א אלט באקאנטע (עכ"פ פאר דער איד ליינער) אידישע ווארט פאר אפשטופן, פעלט נישט אויס די אלע פלפולים

הגם אז מידי גוגלי בו זעה איך אז עס קוקט אויס ווי איר האט רעכט, עס איז א ווארט וואס ווערט אדערווייז נישט באנוצט ערגעץ אנדערש אויסער די שפאלטענעס פון דער איד

יא, דער איד האט עס זייער ליב צו נוצן. הגם, איך פארשטיי נישט פארוואס עס איז בעסער צו נוצן א מאדנע ווארט, ווען מען קען פאר די זעלבע געלט (איין קאראקטער מער...) נוצן א נארמאללע ווארט...

[שמח]

@מענדל_הערש_פאנעט מ'זעהט פיל מאל געשריבן דאס ווארט ''צענדליגע'' און נישט ''צענליגע'' (לויט ווי איך געדענק), פארוואס ווערט צוגעלייגט א "ד", איז נישט די יסוד פון דער ווארט "צען"? (איז עס טאקע א טעות?)

[שמח]

@מענדל_הערש_פאנעט איך וואלט שטארק הנאה געהאט אויב איר וואלט געקענט קלארשטעלן די כללי הכתיבה ווי צום ביישפיל

• ווען ניצט מען (ריכטיג) די אלע סימבאלן

  קאוד: וועל אויס אלע

  ":;'.-/

• א גרינגע מהלך צו וויסן ווען מ'שרייבט ''די'', ''דאס'', ''דער'' אדער ''דעם''

[מענדל_הערש_פאנעט]

@מענדל_הערש_פאנעט

ערשטע שאלה צו הרב ר' מענדל הערש,

קודם א דאנק פארן געבן פון אייער טייערע צייט.

איינער וואס וויל מופן פון וויליאמסבורג אדער פון בארא פארק צו איינע פון די ניי אדער אלט-נייע געגענטן צוליב עפארדעביליטי, מער רחבות וכו' און האט שוין גרעסערע און קלענערע קינדער.

יעצט, ער האט ער פאר זיך אפשענס פון גיין קיין לעיקוואד (טאמס ריווער און דזשעקסאן), סטעטן איילענד, לינדען, מאנסי (עירמאנט, טעשסנאט רידטש) א.א.וו.

אויף וואס דארף דער פאטעציאלער מופער קוקן? דאס מערסטע וואס אפעקטירט א מענטש דאס מערסטע?

אפשר די מוסד? די שכנים? ביהמ"ד אינעם געגענט? טראספארטאציע? פרייז? רחבות?

כ'ווייס פון מענטשן וואס האבן זיך נישט געראכטן פארן מופן אויף געוויסע זאכן און זיי האבן געהאט היפש א דיסעפוינטמענט וכן להיפך.

באופן כללי, וואס זענען די מעלות פון די אויבערדערמאנטע געגענטן איינס איבער דעם צווייטן?

א גוטע וואך
קודם כל, סאיז זייער א וויכטיגע פראגע
אבער עס באלאנגט נישט דא
איך האב אפאר מאל געמופט אין לעבן, דעריבער האב איך אביסל עקספירינעס,
מען קען מאכן א פרישע אשכול איבער די נושא ווי איך וועל גערן ענטפערען

[מענדל_הערש_פאנעט]

אפשיבן איז א אלט באקאנטע (עכ"פ פאר דער איד ליינער) אידישע ווארט פאר אפשטופן, פעלט נישט אויס די אלע פלפולים

הגם אז מידי גוגלי בו זעה איך אז עס קוקט אויס ווי איר האט רעכט, עס איז א ווארט וואס ווערט אדערווייז נישט באנוצט ערגעץ אנדערש אויסער די שפאלטענעס פון דער איד

יא, דער איד האט עס זייער ליב צו נוצן. הגם, איך פארשטיי נישט פארוואס עס איז בעסער צו נוצן א מאדנע ווארט, ווען מען קען פאר די זעלבע געלט (איין קאראקטער מער...) נוצן א נארמאללע ווארט...

דאס לייגט זיך שוין אויפן שכל
אסאך צייטונגען האבן ליב צו האבן אייגענארטיגע אויסדרוקן

[מענדל_הערש_פאנעט]

@מענדל_הערש_פאנעט מ'זעהט פיל מאל געשריבן דאס ווארט ''צענדליגע'' און נישט ''צענליגע'' (לויט ווי איך געדענק), פארוואס ווערט צוגעלייגט א "ד", איז נישט די יסוד פון דער ווארט "צען"? (איז עס טאקע א טעות?)

אין שרייבעריי זענען דא אסאך אפטיילונגען
ספעלינג איז "איינע פון די צענדליגע" אפטיילונגען
דהיינו, עס קען זיין איינער וואס קען גאר גוט ספעלן, און האט גאר גוטע ספעלינג כללים, אבער ער קען נאכנישט שרייבן ציענדע און גוטע ארטיקלען...
סא, ספעלינג איז א שמועס פאר זיך וועלכע איך וועל מאכן צייט די קומענדיגע טעג צו ענטפערען די פראגעס וואס מאנכע האבן דא געפרעגט
אבער להוי ידיעה, ספעלינג איז נישט מיין גרעסטע כח
אבער, מען וועט זיך משתדל זיין בעז"ה

[רואה חשבונות]

@מענדל_הערש_פאנעט

ערשטע שאלה צו הרב ר' מענדל הערש,

קודם א דאנק פארן געבן פון אייער טייערע צייט.

איינער וואס וויל מופן פון וויליאמסבורג אדער פון בארא פארק צו איינע פון די ניי אדער אלט-נייע געגענטן צוליב עפארדעביליטי, מער רחבות וכו' און האט שוין גרעסערע און קלענערע קינדער.

יעצט, ער האט ער פאר זיך אפשענס פון גיין קיין לעיקוואד (טאמס ריווער און דזשעקסאן), סטעטן איילענד, לינדען, מאנסי (עירמאנט, טעשסנאט רידטש) א.א.וו.

אויף וואס דארף דער פאטעציאלער מופער קוקן? דאס מערסטע וואס אפעקטירט א מענטש דאס מערסטע?

אפשר די מוסד? די שכנים? ביהמ"ד אינעם געגענט? טראספארטאציע? פרייז? רחבות?

כ'ווייס פון מענטשן וואס האבן זיך נישט געראכטן פארן מופן אויף געוויסע זאכן און זיי האבן געהאט היפש א דיסעפוינטמענט וכן להיפך.

באופן כללי, וואס זענען די מעלות פון די אויבערדערמאנטע געגענטן איינס איבער דעם צווייטן?

א גוטע וואך
קודם כל, סאיז זייער א וויכטיגע פראגע
אבער עס באלאנגט נישט דא
איך האב אפאר מאל געמופט אין לעבן, דעריבער האב איך אביסל עקספירינעס,
מען קען מאכן א פרישע אשכול איבער די נושא ווי איך וועל גערן ענטפערען

יא, יא איינער האט מיר שוין מעורר געווען דא דערוועגן. ואתכם הסליחה.

[טייפינג...]

שלום וברכה פאר'ן טאלנטפולן שרייבער און ידען נפלא ש"ב ר' @מענדל_הערש_פאנעט!

לאמיר הערן, וואס איז דער קוטב און יסוד צו שרייבעריי, צו קענען שרייב א געשמאק און ציענדיג ארטיקל?

יעדע פראז קען מען פראזירן אויף פארשידענע סארט אופנים, יעדע ארטיקל קען מען אנהייבן פון עטליכע עקן, יעדע זאץ קען מען אויסציען אדער פארקורצן, מען קען נוצן פרעמדע ווערטער אדער מער היימישע ווערטער.

וואס איז פון אייער בליק דאס וויכטיגסטע וואס א שרייבער זאל נעמען אין באטראכט ביים אנרעכטן אן ארטיקל?

[העלדיש]

ר' מענדל הערש. איך האב געזען אין אלטע צייטונגען אז זיי פלעגן ניצן די ווארט בילכער- פיאריטעט, וויאזוי וואלט דאס געניצט געווארן אין א ארטיקל?

[Spa 42]

וואס זענען די כללים ווען שרייבט מען:

אין און

די דו

פיס פוס

געוויסט געוואוסט

וכו' וכו'

[טשיינע קלאזעט]

אבער להוי ידיעה, ספעלינג איז נישט מיין גרעסטע כח
אבער, מען וועט זיך משתדל זיין בעז"ה

להוי ידוע *

[טשיינע קלאזעט]

וואס זענען די כללים ווען שרייבט מען:

אין און

די דו

פיס פוס

געוויסט געוואוסט

וכו' וכו'

שוין דא א געוואלד מיט אשכולות פאר דעם (עניים במקום אחד ועשירים במקום אחר...)

רוב זאכן זענען זייער פשוט ווען דו טייטשט עס איבער אין ענגליש:

און - and
אין - in

די - the
דו - you

פיס (לשון רבים) - feet
פוס (לשון יחיד) - foot

געוואוסט איז ריכטיג. "געוויסט" איז אומריכטיג.