אידטיש

די גמרא אין מסכת שבת קי''ט: תניא ר' יוסי בר יהודה אומר שני מלאכי השרת מלוין לו לאדם בע"ש מבית הכנסת לביתו אחד טוב ואחד רע וכשבא לביתו ומצא נר דלוק ושלחן ערוך ומטתו מוצעת מלאך טוב אומר יהי רצון שתהא לשבת אחרת כך ומלאך רע עונה אמן בעל כרחו ואם לאו מלאך רע אומר יהי רצון שתהא לשבת אחרת כך ומלאך טוב עונה אמן בעל כרחו.

אין שו''ת מהרי''ל (קנ''ב) ברענגט ער בשם זיין רבי ר' גרשון, און אזוי אויך בשם ספר הרוקח (איך האב שוין עטליכע מאל פראבירט צו טרעפן דעם רוקח אבער אן ערפאלג) אז די צוויי מאלכים גייט ארויף אויף די צוויי מזלות פון צדק און מאדים.


די שאלה איז נאר ווי אזוי איז שייך דער לשון פון צוויי מלאכים ווען מען רעדט פון צוויי מזלות?
אין כתבי ר' חיים ויטאל ברענגט ער אז דער מלאך וואס איז ממונה אויפן מזל צדק איז צדיקא-ל, און דער מלאך הממונה אויף מאדים איז סמא-ל. לויט דעם פארשטייען מיר שוין וואס שטייט אין שו''ת מהרי''ל, דהיינו וויבאלד אויף די צוויי מזלות פון צדק און מאדים זענען ממונה די מלאכים צדיקא-ל און סמא-ל.


יעצט שטעלט זיך נאר די שאלה וואס האבן די צוויי מזלות מיטן זמן כניסת השבת?
אויף דעם איז רש''י הק' מסביר אין מסכת שבת, אז דער אויבערשטער האט אוועקגעשטעלט די מהלך המזלות פון שצ''ם חנכ''ל מיטוואך 6 אזייגער, וואס דאס איז די ערשטע שעה אין טאג. און אזוי זענען זיי משמש איינער נאכן אנדערען. וואס לויט דעם חשבון קומט אויס אז פרייטאג צו נאכט ביים זמן כניסת השבת איז משמש צדק סמוך לכניסתו, און מזל מאדים לאחר כניסתו.


דער מהלך המזלות גייט אזוי שצ''ם חנכ''ל יעדע וואך 24 מאל. די חשבון איז פשוט, א טאג האט פיר און צוואנציג שעה און עס זענען דא זיבן טאג א וואך = 168 שעה א וואך. און די מזלות זענען זיבן, 7X 24 = 168.
כדי איר זאל נישט דארפען אויסטוהן די זאקן ברבים כדי צו האבן נאך עטליכע פינגער'ס, וועל איך אייך דא העלפן מיטן חשבון.


אין שלחן ערוך סימן רע''א זאגט דער מחבר כשיבא לביתו ימהר לאכול מיד. דער טעם דערפון איז כמבואר בטור, אז די מצות קידוש זאל זיין תיכף בכניסת השבת, אזוי ווי חז''ל דרש'ענען פון פסוק זכרהו על היין בכניסתו. און כמבואר בבית יוסף קען מען לכתחילה מקיים זיין די מצוה פון קידוש אפי' בעפאר עס ווערט נאכט.

די מגן אברהם בשם התקוני שבת ברענגט נאך א טעם פארוואס מען זאל זיך צויאגען צו מאכן קידוש תיכף ווען מען קומט אהיים. און דאס איז וויבאלד מען זאל קידוש מאכן אין די שעה ווען צדק איז משמש. וז''ל, וכתב התקוני שבת שיקדש קודם לילה כי בתחלת ליל שבת הוא מזל מאדים ובסוף יום ו' הוא מזל צדק, לכן יקדש בצדק.


מען קען לערנען פשט בדבריו אויף דריי אופנים.
א) עס איז אן ענין משום איזה סיבה צו מאכן קידוש דוקא בשעה שצדק משמש.
ב) א קפידא נישט צו מאכן קידוש בשעה שמאדים משמשת.
ג) אן ענין צו מאכן קידוש דוקא בעפאר מזל מאדים איז משמש. אבער נישט קיין ספעציעלער שייכות מיטן מזל צדק, נאר אויב די פלג המנחה איז פאר מזל צדק, קען מען לכתחילה פארדעם. און אזוי אויך איז נישט דא קיין קפידא שלא לקדש בשעה שמאדים משמשת.


מדברי המג''א בפשטות איז משמע אז דער ענין איז דוקא יא צו קידוש מאכן בשעה שצדק משמש, און עס איז נישטא קיין שום קפידא נישט צו מאכן קידוש אין שעה וואס מאדים איז משמש.

דער באר היטב אבער ברענגט נאך דעם מגן אברהם, און שרייבט די לשון אזוי. לכן יקדש בצדק או ימתין עד שיעבור ממשלת מאדים ויקדש. וואס פון דעם איז משמע אז דער ענין האט נישט מיט צדק, נאר א קפידא אנקעגן מאדים.

אריינקוקענדיג אין תקוני שבת זעלבסט זעהט מען אז נישט דאס און נישט דאס איז וואס שטייט דארט, נאר אזוי ווי טעם ג' וואס מיר האבן געברענגט. אז דער ענין איז צו מאכן קידוש דוקא בעפאר דער מזל פון מאדים איז שולט כדי צו מקדים זיין די קידוש להס''ם. אדרבה, קוקט עס נאך אין לאזט מיר וויסען.



אין שלחן ערוך הרב שטייט יא אז ''יש נזהרים'' שלא לקדש בשעה ראשונה של הלילה, אלא או קודם הלילה או לאחר שעה תוך הלילה. (והיינו כפשט הבאר היטב, אבל כתב רק יש נזהרים)

מצד אחר איז דער ערוך השלחן פייער קעגן דעם קפידא פון נישט מאכן קידוש בשעה שמזל מאדים משמשת, וז''ל, ולעניות דעתי הוא תמוה, דחס ושלום לומר שאנחנו תחת המזלות, ואדרבא ראיתי בקדמונים שהאומות הקדמונים היו יושבים בשבת בחשך ובוכים, מפני שהמזלות של שבת מורים לרעה. והקב"ה צוה אותנו להיפך, להדליק הרבה אור ולהתענג עצמינו, להראות שאנו למעלה מהמזלות. ואותנו לקח ד' להוציאנו ממערכת השמים, ואיך נאמר כזה וצע"ג, והבוטח בד' חסד יסובבנו.

אזוי אויך אין זכרון יהודה (מנהגי מהר''ם א''ש) אז דער מהר''ם א''ש האט זיך זייער געווינדערט אויף דעם קפידא וויבאלד מען זאגט דאך ביים דאווענען דעם נוסח הזוהר וכל שלטני רוגזין ומארי דדינא כלהון ערקין ואתעברו מנה, ממילא איז דאך נישט שייך צו זאגן אז עס איז כאילו דא א שליטא פון די סטרא אחרא אום שבת קודש. (ומסיים שם דמ''מ כיון שכבר החתיל לנהוג כן, לא רצה לשנות כיון שלמעשה הדבר יצק מפי התקוני שבת)

עכ''פ, זענען דא אזעלכע וואס האבן דאס יא אנגענומען, און אזאלכע וואס האבן דאס נישט אנגענומען. ונהרא נהרא ופשטיה.


אין לקוטי מהרי''ח ברענגט ער משם ר' שמעון מיעריסלאב, אז אויב האט זיך געמאכט אז ער האט משום איזה סיבה יא געוואלט מאכן קידוש בשעה שמזל מאדים משמשת האט ער געזאגט דעם נוסח אב הרחמים וואס מען זאגט פאר קריאת התורה. אָב הָרַחֲמִים הוּא יְרַחֵם עַם עֲמוּסִים וְיִזְכּר בְּרִית אֵיתָנִים. וְיַצִּיל נַפְשׁותֵינוּ מִן הַשָּׁעות הָרָעות. וְיִגְעַר בְּיֵצֶר הָרָע מִן הַנְּשוּאִים. וְיָחן אותָנוּ לִפְלֵיטַת עולָמִים. וִימַלֵּא מִשְׁאֲלותֵינוּ בְּמִדָּה טובָה יְשׁוּעָה וְרַחֲמִים.



שעות שוות או שעות זמניות.
אין מחצית השקל שטייט אז די מזלות זענען אלעמאל משמש מיט שעות שוות, מצד אחר אין שועה''ר זאגט ער אז מען רעכענט עס מיט שעות זמניות.
ווען מקוקט אריין אין תשובות מהרי''ל איז די לשון זייער שווער, וויבאלד ער שרייבט אז דאס איז נאר בימי ניסן ותשרי וואס די טעג און נעכט זענען גלייך. וכבר תמה עליו היד אפרים.

וואוילער האט געשריבן: ↑מוצש"ק נאוועמבער 04, 2023 10:09 pm אן אלטע קשיא איז שוין פארוואס די לעצטע פאר וואכן האט מען נישט מקפיד געוועהן נישט צו קידוש מאכן צווישן 7 און 8

קומט כמעט נישטא אויס אזא זאך.
נעם לדוגמא פרשת וירא איז דער זמן הדלקות הנירות געווען 5:35. יעצט אין די סאטמארע בתי מדרשים וואו מען שטעלט זיך 45 מינוט נאכן זמן, און מען ענדיגט ארום צוויי שעה נאכן זמן האלט מען שוין ביי 7:35. און מען דארף געדענקען אז די קפידא איז נישט אז מען זאל נישט אנהויבען שלום עליכם בעפאר 8, נאר דוקא קידוש. און ווי באקאנט אז ביי א קינדער געבענטשע משפחה מאכט זיך נישט אזא מציאות געווענדליך אז מען זאל האלטן ביי קידוש 25 מינוט נאך דער בעל תפילה זאגט ושמו אחד. און ספעציעל וואס ביז נישט לאנג צוריק פלעגט מען צוריקרוקען די זייגער מיט צוויי וואכן פריער. וואס מיט צוויי וואכן פארדעם איז די זמן הדלקות הנירות געווען 5:53 וואס קומט אויס אז צוויי שעה נאכן זמן איז 7:53. און וכ''ש לויט דעם וואס מיר ניו יארקער זענען פאררוקט פונעם טיים זאון מיט אפאר מינוט, ממילא אויב גייט מען מיט שעות שוות קען מען שוין לויט אלע דעות מאכן קידוש עטליכע מינוט פאר 7.

(דאס וואס דער עולם טוט נאר אזוי ווינטער, איז נאר ווייל מען יאגט זיך נישט. קידוש מאכן 6 און זיין פארטיג מיט די סעודה 8, און וואס טוט מען נאכדעם?)

הערליך שיין.

ס'איז דאס ערשטע מאל וואס כ'זעה א קלארקייט אין די נושא.

איך האב צוריק געשטעלט דעם טשארט.
הצלחה!

זייער גוט צעלייגט, ש'כח @נקודות טובות.

נקודות טובות האט געשריבן: ↑דינסטאג נאוועמבער 07, 2023 1:23 pm

הייליגער @נקודות טובות זאל אייך דער פון אויבן בענטשן פאר אייער הערליכער שיעור!
יישר כח גדול וחיילך לאורייתא!

איין הערה אויף ממש צום סוף, די לשון המהרי”ל איז לכאורה משמע ווי דער שוע”ה און נישט ווי דער מחצית השקל, סאיז משמע אז דאס איז נאר געזאגט געווארן ווען סאיז באמת שעות שוות כימי ניסן ותשרי מאש”כ אין די אנדערע חדשים וועט עס גיין לויט די שעות זמניות.. ני זעהט עס דאך אויס פונעם מהרי”ל אז ער לערנט ווי דער הייליגער בעל שוע”ה, שטימט עס?

שעות שוות או שעות זמניות.
אין מחצית השקל שטייט אז די מזלות זענען אלעמאל משמש מיט שעות שוות, מצד אחר אין שועה''ר זאגט ער אז מען רעכענט עס מיט שעות זמניות.


שטייט נישט דארט שעות זמניות

קלמןקליין האט געשריבן: ↑פרייטאג דעצעמבער 22, 2023 1:07 am שעות שוות או שעות זמניות.
אין מחצית השקל שטייט אז די מזלות זענען אלעמאל משמש מיט שעות שוות, מצד אחר אין שועה''ר זאגט ער אז מען רעכענט עס מיט שעות זמניות.


שטייט נישט דארט שעות זמניות

קען זיין איך מאך א טעות, אבער פון זיין לשון שעה שביעית אחר חצות היום איז מיר משמע אז מען רעדט פון שעות זמניות.

די וואך האמיר געמאכט קידוש 6:02, די לעצטע רגע זיך דערמאנט צו זאגן אב הרחמים וכו'.
אה... די קאלטע גרעיפ דזוס אויפן ליידיגן מאגן!

א וויכטיגע נקודה וואס איז שטארק נוגע צו דעם שמועס, איז צי די פוסקים האבן זיך געספראוועט מיט די אנדערע טיים זאון'ס אין חוץ לארץ ווי אין ארץ ישראל. ד.ה. אז לכאורה איז דאך שטארק מסתבר אז עס איז נישטא קיין לאקאלע שליטות המזלות אין יעדן לאנד און קאנטינענט לויט די דארטיגע צייט, נאר אלעס ווענדט זיך בתליית המאורות ביום הרביעי כמבואר ברש"י (מס' ברכות?) און פון דעמאלסט און ווייטער פארט א באן, און עס איז דאך פארשטייט זיך נישט געווען קיין מעמד תליית המאורות אין יעדער טיים זאון עקסטער, נאר מען רעכנט - על פי פשטות - לויטן ארץ ישראל'דיגער זייגער.

יעצט, לפי זה, פאר אינז אין חו"ל איז בכלל נישט נוגע דער שמועס, מען דארף קוקן לויטן ארץ ישראל מזל (העפענס טו בי, אין ניו יארק וואס איז 7 שעה אפגערוקט האלט מען שוין צוריק ביי מאדים, פארט איז דא א חילוק צו רעכענען די התחלת וגמר השעה לויטן זמן פון חצות אין ארץ ישראל - כפשוט לכל מעיין אז שעות שוות רעכנט זיך לויט חצות און נישט לויט לויט די זייגער פראפעסארן וואס ברצותו מרחיב וברצותו מקצר - און נישט לויטן היזיגן חצות, ודו"ק. און בכלל דארף מען אריינטראכטן צי דער מאדים דאהי הייסט נאך אז דאס איז דער מזל המשמש בכניסת השבת, ווייל כאמור אליבא דאמת איז שוין דער שבת לאנג דא, (אין ארץ ישראל), און לדוגמא בייטאג איז נישטא קיין שום קפידא אויסצורעכענען דער קידוש זאל נישט אויסקומען אין מאדים, ודו"ק).

די שאלה וואס בלייבט נאר איבער איז, ווי באוואוסטזיניג זענען די פוסקים געווען צו דעם חילוק פון טיים זאון'ס. דאס איז א זאך וואס איז נאר געווארן קאמאן נאולעזש (לאפוקי פון סייענטיסטן וואס האבן דאס שוין געוואוסט פאר 2,000 יאר, פון ווען זיי האבן אויסגעפיגורט אז די וועלט איז רינדיג) אין די לעצטע 200 יאר מיט די באנען און דערנאך עראפלאנען וואס האבן ערמעגליכט דאס זיך צו קלאר איבערצייגן בלי ספק און פארשפרייטן די ידיעה פאר יעדן. מיין שאלה איז צי מען זעהט ערגעץ אין די פריערדיגע הלכה ספרים (לאמיר זאגן ביז 200 יאר צוריק) א מדובר איבער די נקודה, און אויב נישט קען מען אננעמען אז זיי זענען געגאנגען לפי הפשטות בימיהם אבער לויט ווי מען ווייסט היינט צוטאגס איז דאס בכלל נישט נוגע לדידן?

נאך א נקודה, לויט די מהלך אין די פוסקים אז מזל איז תלוי אין זמניות נישט שוות הייסט דאס אז זיי לערנען אנדערש ווי די רש"י וואס איך האב נאכגעברענגט און זיי האלטן אז (עכ"פ) די (שליטת ה)מזלות ווענדט זיך למעשה אין דעם באטרעפענדן יום און עס ארבעט נישט דוקא מיט א באשטימטער זייגער אנגעהויבן ביים תליית המאורות, איז אויב אזוי יתכן צו זאגן אז אין יעדן מקום וועט דער שליטת המזלות טאקע זיין לויטן לאקאלן זמן כניסת היום א.א.וו. (און עס וועט זיך ווענדן צי מען האלט 72 אדער א אנדערער זמן), און דער אמת איז אז דער פשטות לשון התיקונים וואס דער פוה"א האט ציטירט איז טאקע אזוי משמע אז מען ברויך מאכן קידוש 'מבעוד יום' דוקא און עס האט נישט מיט זייגער צו טון, ווייל די ערשטע שעה - זמנית - פון שבת גייט אויטאמאטיש געקניפט און געבינדן מיטן מזל מאדים (און ווי געברענגט זאגט דער מהרי"ל אויך אזוי), איז לפי זה האט טאקע נישט קיין פשט צו קוקן אויף קיין זייגערס וכדו' נאר בלויז ווארטן א שעה זמנית נאך כניסת השבת

Programming האט געשריבן: ↑זונטאג דעצעמבער 24, 2023 1:14 am א וויכטיגע נקודה וואס איז שטארק נוגע צו דעם שמועס, איז צי די פוסקים האבן זיך געספראוועט מיט די אנדערע טיים זאון'ס אין חוץ לארץ ווי אין ארץ ישראל. ד.ה. אז לכאורה איז דאך שטארק מסתבר אז עס איז נישטא קיין לאקאלע שליטות המזלות אין יעדן לאנד און קאנטינענט לויט די דארטיגע צייט, נאר אלעס ווענדט זיך בתליית המאורות ביום הרביעי כמבואר ברש"י (מס' ברכות?) און פון דעמאלסט און ווייטער פארט א באן, און עס איז דאך פארשטייט זיך נישט געווען קיין מעמד תליית המאורות אין יעדער טיים זאון עקסטער, נאר מען רעכנט - על פי פשטות - לויטן ארץ ישראל'דיגער זייגער.

יעצט, לפי זה, פאר אינז אין חו"ל איז בכלל נישט נוגע דער שמועס, מען דארף קוקן לויטן ארץ ישראל מזל (העפענס טו בי, אין ניו יארק וואס איז 7 שעה אפגערוקט האלט מען שוין צוריק ביי מאדים, פארט איז דא א חילוק צו רעכענען די התחלת וגמר השעה לויטן זמן פון חצות אין ארץ ישראל - כפשוט לכל מעיין אז שעות שוות רעכנט זיך לויט חצות און נישט לויט לויט די זייגער פראפעסארן וואס ברצותו מרחיב וברצותו מקצר - און נישט לויטן היזיגן חצות, ודו"ק. און בכלל דארף מען אריינטראכטן צי דער מאדים דאהי הייסט נאך אז דאס איז דער מזל המשמש בכניסת השבת, ווייל כאמור אליבא דאמת איז שוין דער שבת לאנג דא, (אין ארץ ישראל), און לדוגמא בייטאג איז נישטא קיין שום קפידא אויסצורעכענען דער קידוש זאל נישט אויסקומען אין מאדים, ודו"ק).

די שאלה וואס בלייבט נאר איבער איז, ווי באוואוסטזיניג זענען די פוסקים געווען צו דעם חילוק פון טיים זאון'ס. דאס איז א זאך וואס איז נאר געווארן קאמאן נאולעזש (לאפוקי פון סייענטיסטן וואס האבן דאס שוין געוואוסט פאר 2,000 יאר, פון ווען זיי האבן אויסגעפיגורט אז די וועלט איז רינדיג) אין די לעצטע 200 יאר מיט די באנען און דערנאך עראפלאנען וואס האבן ערמעגליכט דאס זיך צו קלאר איבערצייגן בלי ספק און פארשפרייטן די ידיעה פאר יעדן. מיין שאלה איז צי מען זעהט ערגעץ אין די פריערדיגע הלכה ספרים (לאמיר זאגן ביז 200 יאר צוריק) א מדובר איבער די נקודה, און אויב נישט קען מען אננעמען אז זיי זענען געגאנגען לפי הפשטות בימיהם אבער לויט ווי מען ווייסט היינט צוטאגס איז דאס בכלל נישט נוגע לדידן?

נאך א נקודה, לויט די מהלך אין די פוסקים אז מזל איז תלוי אין זמניות נישט שוות הייסט דאס אז זיי לערנען אנדערש ווי די רש"י וואס איך האב נאכגעברענגט און זיי האלטן אז (עכ"פ) די (שליטת ה)מזלות ווענדט זיך למעשה אין דעם באטרעפענדן יום און עס ארבעט נישט דוקא מיט א באשטימטער זייגער אנגעהויבן ביים תליית המאורות, איז אויב אזוי יתכן צו זאגן אז אין יעדן מקום וועט דער שליטת המזלות טאקע זיין לויטן לאקאלן זמן כניסת היום א.א.וו. (און עס וועט זיך ווענדן צי מען האלט 72 אדער א אנדערער זמן), און דער אמת איז אז דער פשטות לשון התיקונים וואס דער פוה"א האט ציטירט איז טאקע אזוי משמע אז מען ברויך מאכן קידוש 'מבעוד יום' דוקא און עס האט נישט מיט זייגער צו טון, ווייל די ערשטע שעה - זמנית - פון שבת גייט אויטאמאטיש געקניפט און געבינדן מיטן מזל מאדים (און ווי געברענגט זאגט דער מהרי"ל אויך אזוי), איז לפי זה האט טאקע נישט קיין פשט צו קוקן אויף קיין זייגערס וכדו' נאר בלויז ווארטן א שעה זמנית נאך כניסת השבת

פארוואס זאלן נישט די מזלות שולט זיין אין יעדע פלאץ אנדערש?

ווייל די מזלות סדר האט זיך אנגעהויבן בשעת תליית המאורות ביום הרביעי בששת ימי בראשית, עס איז געווען איין באשטימטע רגע ווען דאס איז אריין אין קראפט אין די גאנצע וועלט אין די זעלבע צייט

Programming האט געשריבן: ↑זונטאג דעצעמבער 24, 2023 3:44 am ווייל די מזלות סדר האט זיך אנגעהויבן בשעת תליית המאורות ביום הרביעי בששת ימי בראשית, עס איז געווען איין באשטימטע רגע ווען דאס איז אריין אין קראפט אין די גאנצע וועלט אין די זעלבע צייט

דיו לבא מן הדין להיות כנידון, די מאורות אליין מאכן נישט טאג אויף די גאנצע וועלט אין איין צייט.

אבער די מאורות זענען אויפגעהאנגען געווארן און אנגעהויבן אפערירן איבעראל אין די זעלבע רגע, און פון דעמאלסט און ווייטער ארבעט עס מיט א סיסטעם פון 7 מזלות וואס חזר'ט זיך כסדר איבער, אן שייכות צו די צייט פון טאג / נאכט אדער וואך / חודש (עס איז אויסער דעם דא די טעג פון די וואך און זייער שייכות מיטן מזל, אבער דא רעדט מען פון א סיסטעם פון שעה ביי שעה וואס גייט פשוט אין די רייע אן א ספעציעלע פארבינדונג מיטן לוח. ווי געשריבן, לויט די שיטה אז עס האט מיט שוות קען טאקע זיין אז דאס איז יא פארבינדן).

Programming האט געשריבן: ↑זונטאג דעצעמבער 24, 2023 10:44 am אבער די מאורות זענען אויפגעהאנגען געווארן און אנגעהויבן אפערירן איבעראל אין די זעלבע רגע, און פון דעמאלסט און ווייטער ארבעט עס מיט א סיסטעם פון 7 מזלות וואס חזר'ט זיך כסדר איבער, אן שייכות צו די צייט פון טאג / נאכט אדער וואך / חודש (עס איז אויסער דעם דא די טעג פון די וואך און זייער שייכות מיטן מזל, אבער דא רעדט מען פון א סיסטעם פון שעה ביי שעה וואס גייט פשוט אין די רייע אן א ספעציעלע פארבינדונג מיטן לוח. ווי געשריבן, לויט די שיטה אז עס האט מיט שוות קען טאקע זיין אז דאס איז יא פארבינדן).

ולי הקטן נראה אז זיי האבן נישט אנגעהויבן אפערירן די זעלבע רגע נאר זיי גייען מיט מיט די מערכת השמים מינוט ביי מינוט.

דרך אגב דער מזל פון די טאג פון די וואך איז דער זעלבער מזל ווי די שעה, נאר די מזל פון די ערשטע שעה פון טאג איז שולט יענע גאנצע טאג.