פראגעס איבער מנהגי ישראל

[נקודות טובות]

וואס איז די מעשה מיט הלל פסח ביינאכט, האט דער חתם סופר געזאגט אדער נישט?

[וואוילער]

הרב @נקודות טובות פרעגט געווענליך א שאלת חכם, באגלייט מיט א הסבר לכאן ולכאן.
וואס איז די שאלה דא, זעהסט א מקור אז ער האט נישט געזאגט? און א פארקערטע מקור?

[מסתמא]

וואס איז די מעשה מיט הלל פסח ביינאכט, האט דער חתם סופר געזאגט אדער נישט?

ער האט נישט געזאגט.

די מקורות אויף יא זענען זייער זייער שוואך, ווי לדוגמא דער ספר זכרון למשה וואס איז זייער נישט קראנט. אלע אזאלעכע סארט א”ג חסידישע מעשיות מקורות אויפן חתם סופר קומט פון אונטערלאנד איש מפי פיש פון אן ארטיגער תלמיד חתם סופר וואס איז דארטן אנגעקומען זיין א רב ווי לדוגמא דער מהר”ם שיק וכדומה, גארנישט אפגעשריבן אדער נתפרסם געווארן בימיו פונעם חתם סופר אדער דורך די תלמידי החת”ס בעצמם, נאר 100 יאר שפעטער האט עס ארויסגעשפראצט. די פירכות אויף פילע פון יענע סארט מעשיות זענען פילפאכיג. אנגעהויבן פון די כלומרשטע מסורה אז דער חתם סופר פלעגט זיך טובלען אין ר’ משולם איגרא’ס מקוה וכו’ די ליסטע איז ענדלאז. נקוט האי כללא בידך, עפעס וואס שפראצט ארויס פון די אנדערע עק וועלט וואס במקומו האט מען נישט געהאט קיין השגה פון אזא זאך איז געווענטליך פירות פון דמיונות, גזירה שוות און מה מצינו’ס מיט פארטוישטע נעמען. אויב די אייניקלעך פונעם חתם סופר און די פרעסבורגע אידן האבן נישט געוויסט דערפון, דאן איז דאס נישט געווען. כמובן אז יעדע כלל האט א יוצא מן הכלל אבער דאס איז דער כלליותדיגע צוגאנג.

בדומה לזה איז מיט די אפיקומן חצות, אויב תיכף אחר פטירתו פונעם חת”ס האט דער ליקוטי חבר בן חיים מפרסם געווען אז ער האט נישט מקפיד געווען דערויף בשעת אלע עדות האבן געלעבט עס צו מכחיש זיין און קיינער האט עס נישט מכחיש געווען דאן קענסטו נישט היינט קומען זאגן אנדערש (דאס איז חוץ פון די מסורות ממשפחתינו פון מהרי”ץ דושינסקי והנאות דשא מנייטרא אז מהאט נישט מקפיד געווען)

בקיצור, קאממאן סענס און שכל, וואס שייך צו זאגן?

[וואוילער]

פארוואס טאקע נישט?

[מסתמא]

פארוואס טאקע נישט?

עס איז נישט די מנהג אשכנז צו זאגן הלל פסח ביינאכט ווי דער רמ”א שרייבט, עס איז רעלאטיוו א נייע זאך

[בן נביאים]

פארוואס טאקע נישט?

עס איז נישט די מנהג אשכנז צו זאגן הלל פסח ביינאכט ווי דער רמ”א שרייבט, עס איז רעלאטיוו א נייע זאך

ניי? עס שטייט דאך א מחבר

צדיקים האבן געזאגט אז דער רמ"א שרייבט מיט ווייטאג,ואנו אין נוהגים לאומרו

רביה"ק מסאטמאר זי"ע האט אין די שטאט סאטמאר איינגעפירט אין די אשכנעזישע שול זאגן הלל פסח ביינאכט, און געגאנגען דארט דאווענען לכבוד דעים

[תינוק הבורח]

פארוואס טאקע נישט?

עס איז נישט די מנהג אשכנז צו זאגן הלל פסח ביינאכט ווי דער רמ”א שרייבט, עס איז רעלאטיוו א נייע זאך

ניי? עס שטייט דאך א מחבר

צדיקים האבן געזאגט אז דער רמ"א שרייבט מיט ווייטאג,ואנו אין נוהגים לאומרו

רביה"ק מסאטמאר זי"ע האט אין די שטאט סאטמאר איינגעפירט אין די אשכנעזישע שול זאגן הלל פסח ביינאכט, און געגאנגען דארט דאווענען לכבוד דעים

וועלכע פון אייערע דריי סטעיטמענטס ווענדן אפ הרב @מסתמא ?

[בן נביאים]

עס איז נישט די מנהג אשכנז צו זאגן הלל פסח ביינאכט ווי דער רמ”א שרייבט, עס איז רעלאטיוו א נייע זאך

ניי? עס שטייט דאך א מחבר

צדיקים האבן געזאגט אז דער רמ"א שרייבט מיט ווייטאג,ואנו אין נוהגים לאומרו

רביה"ק מסאטמאר זי"ע האט אין די שטאט סאטמאר איינגעפירט אין די אשכנעזישע שול זאגן הלל פסח ביינאכט, און געגאנגען דארט דאווענען לכבוד דעים

וועלכע פון אייערע דריי סטעיטמענטס ווענדן אפ הרב @מסתמא ?

1 עפעס וואס שטייט אין שו"ע איז נישט רעלאטיוו א נייע זאך

2 אז דער גדול פון גדולי אשכנז וואלט אויך ווען געוואלט זאגן הלל

3 אז אשכנעזישע יודן האבן אויך געזאגט הלל ע"פ הוראת רביה"ק מסאטמאר זי"ע

[תינוק הבורח]

ניי? עס שטייט דאך א מחבר

צדיקים האבן געזאגט אז דער רמ"א שרייבט מיט ווייטאג,ואנו אין נוהגים לאומרו

רביה"ק מסאטמאר זי"ע האט אין די שטאט סאטמאר איינגעפירט אין די אשכנעזישע שול זאגן הלל פסח ביינאכט, און געגאנגען דארט דאווענען לכבוד דעים

וועלכע פון אייערע דריי סטעיטמענטס ווענדן אפ הרב @מסתמא ?

1 עפעס וואס שטייט אין שו"ע איז נישט רעלאטיוו א נייע זאך

2 אז דער גדול פון גדולי אשכנז וואלט אויך ווען געוואלט זאגן הלל

3 אז אשכנעזישע יודן האבן אויך געזאגט הלל ע"פ הוראת רביה"ק מסאטמאר זי"ע

1 ער האט געזאגט ביי אשכנזים איז עס א נייע זאך.
2 אשכנזים האבן נישט מקבל געווען דעם ווערטל.
3 עיין נאמבער 1.

[מסתמא]

וועלכע פון אייערע דריי סטעיטמענטס ווענדן אפ הרב @מסתמא ?

1 עפעס וואס שטייט אין שו"ע איז נישט רעלאטיוו א נייע זאך

2 אז דער גדול פון גדולי אשכנז וואלט אויך ווען געוואלט זאגן הלל

3 אז אשכנעזישע יודן האבן אויך געזאגט הלל ע"פ הוראת רביה"ק מסאטמאר זי"ע

1 ער האט געזאגט ביי אשכנזים איז עס א נייע זאך.
2 אשכנזים האבן נישט מקבל געווען דעם ווערטל.
3 עיין נאמבער 1.

זעקטלי.

היינט ביי די אונגארישע אונטערלענדער איז דא א גאנצע מערכה צו מאכן דעם חתם סופר פאר אן אונטערלענדער, אויב פאקטן איז דיך נישט נוגע דאן כל הכבוד, אבער אויב יא מעג דער אמת געזאגט ווערן. רבינו יואל איז נישט געווען קיין אויבערלענדער און ער האט איינגעפירט א נייע זאך גענומען פון אונטערלאנד-חסידים, סאיז אקעי, אבער די מנהג אשכנז טוישט זיך נישט וועגן דעם און א ווערטל ווערט נישט קיין פשוט פשט אין קיין רמ”א, ופשוט הוא. די מנהג פון הלל פסח ביינאכט נאכן דאווענען איז לגמרי א נייע זאך (רעלאטיוו כמובן) צו די בני אשכנז - דער בית יוסף איז נישט געווען קיין אשכנזישער.

[נקודות טובות]

הרב @נקודות טובות פרעגט געווענליך א שאלת חכם, באגלייט מיט א הסבר לכאן ולכאן.
וואס איז די שאלה דא, זעהסט א מקור אז ער האט נישט געזאגט? און א פארקערטע מקור?

אמת, אבער מיט די צייט האב איך געכאפט אז פאר די חכמים דא איז גענוג א רמז, ווי די וועלט זאגט די לחכימא ברמיזא. און איך זעה טאקע אז דו האסט פיין פארשטאנען.

אני הקטן האב געדענקט אז דער חתם סופר האט קיין הלל נישט געזאגט, ווי די רמ"א שרייבט (אפשר מיט טרערן) וכל זה אין נוהגים כן כי אין אנו אומרים בלילה בבית הכנסת ההלל כלל. אבער איינער האט מיר צוגעצייכנט אין מנהגי חתם סופר אז ר' יהודה גרינוואלד האט מעיד געווען משם המהר"ם שיק אז ער האט יא געזאגט בינו לבין עצמו. עס איז מיר געווען אינטערעסאנט, כאטש עס איז נישט דאס ערשטע מאל איך זעה די מנהגי חתם סופר האב איך אבער נישט געדענק אז עס זאל בכלל זיין אין דעם צוויי צדדים.

וואס איז מיר געווען דאס מערסטע אינטערעסאנט, אז דאס קומט אנגעבליך משמו פונעם מהר"ם שיק. וואס דאס קען אפשר זיין א סמך צו וואס דער מהרש"ג ברענגט אין תשובה ל' אז אין חוסט כאטש וואס מען פלעגט דארט דאווענען בנוסח אשכנז, האט מען אבער געזאגט הלל פסח נאך בימי המהר"ם שיק. נו אויב האט דער מהר"ם שיק געזעהן זיין רבי דער חתם סופר זאגן הלל ביחידות, דאן איז פשוט פארוואס מען האט זיך אזוי געפירט ביי אים אין שטאט.

אבער יא, דאס איז קלאר אז דאס איז א נייע מנהג ביי אשכנזים, אבער די מקור ברענגן אלע ראשונים צו ממסכת סופרים.

[מסתמא]

@נקודות טובות ברענג וואו דער מהר”ם שיק אדער הגאון ר’ יהודה גרינוואלד שרייבט ’אליינס’ אזוי, עס איז נישטא. אלעס איז איש מפי איש פון זיי, זייער שוואך.

חוסט איז אין די קארפאטן-רוס געגנט און איז שוין בימיו פונעם מהר”ם שיק געווען מיינסטנס חסידיש, עס איז נישט רחוק אז ער האט מסכים געווען צו מוסיף זיין עפעס, אן הוספה איז נישט קיין שינוי, ובפרט א מנהג טוב.

אלענפאלס, די מנהג הלל שטאמט ככל הנראה נישט פונעם חת”ס נאר איז נתפשט געווארן אין אונגארן בעיקר דורך די חסידים, אבער די אשכנזים האבן זיך נישט מתנגד געווען דערצו, זינט דאס איז נישט קיין שינוי אינעם מנהג. איך האב געזעהן אז אין טייל קהילות האט מען הערשט געזאגט הלל נאך עלינו צוליב דעם ווייל דאס איז אן הוספה, אנדערע האבן געזאגט אן א ברכה, און פילע אנדערע האבן בכלל נישט אנגענומען דעם מנהג בכלל.

[פארגעהאלטן]

האב איך אמאל געהערט אז אין אויבערלאנד פלעגט די ציבור אהיים גיין נאכ'ן דאווענען, און די חסידים פלעגן שטילערהייט צוריק קומען זאגן הלל, און אסאך מאל פלעגן די יעקישע אפווארטן מיט שטעקענעס ווען מ'איז צוריק געקומען. איינער ווייסט?
אגב די ערוגת הבשם האט געזאגט הלל?

[הדסים]

האב איך אמאל געהערט אז אין אויבערלאנד פלעגט די ציבור אהיים גיין נאכ'ן דאווענען, און די חסידים פלעגן שטילערהייט צוריק קומען זאגן הלל, און אסאך מאל פלעגן די יעקישע אפווארטן מיט שטעקענעס ווען מ'איז צוריק געקומען. איינער ווייסט?

פארהאן אזא מעשה מיטן מאור ושמש

[הדסים]

האב איך אמאל געהערט אז אין אויבערלאנד פלעגט די ציבור אהיים גיין נאכ'ן דאווענען, און די חסידים פלעגן שטילערהייט צוריק קומען זאגן הלל, און אסאך מאל פלעגן די יעקישע אפווארטן מיט שטעקענעס ווען מ'איז צוריק געקומען. איינער ווייסט?

פארהאן אזא מעשה מיטן מאור ושמש

אגב אין אויבערלאנד זענען נישט געווען קיין יעקעס

[שאינו יודע לשאול]

האב איך אמאל געהערט אז אין אויבערלאנד פלעגט די ציבור אהיים גיין נאכ'ן דאווענען, און די חסידים פלעגן שטילערהייט צוריק קומען זאגן הלל, און אסאך מאל פלעגן די יעקישע אפווארטן מיט שטעקענעס ווען מ'איז צוריק געקומען. איינער ווייסט?
אגב די ערוגת הבשם האט געזאגט הלל?

לכאורה זענען די געשיכטעס פארגעקומען ביי די חסידים/מתנגדים, און נישט ביי די אויבערלענדער.

[נקודות טובות]

אגב די ערוגת הבשם האט געזאגט הלל?

קוק אריין פון ד"ה וממילא און ווייטער.
https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?r ... &pgnum=233

[נקודות טובות]

@נקודות טובות ברענג וואו דער מהר”ם שיק אדער הגאון ר’ יהודה גרינוואלד שרייבט ’אליינס’ אזוי, עס איז נישטא. אלעס איז איש מפי איש פון זיי, זייער שוואך.

חוסט איז אין די קארפאטן-רוס געגנט און איז שוין בימיו פונעם מהר”ם שיק געווען מיינסטנס חסידיש, עס איז נישט רחוק אז ער האט מסכים געווען צו מוסיף זיין עפעס, אן הוספה איז נישט קיין שינוי, ובפרט א מנהג טוב.

אלענפאלס, די מנהג הלל שטאמט ככל הנראה נישט פונעם חת”ס נאר איז נתפשט געווארן אין אונגארן בעיקר דורך די חסידים, אבער די אשכנזים האבן זיך נישט מתנגד געווען דערצו, זינט דאס איז נישט קיין שינוי אינעם מנהג. איך האב געזעהן אז אין טייל קהילות האט מען הערשט געזאגט הלל נאך עלינו צוליב דעם ווייל דאס איז אן הוספה, אנדערע האבן געזאגט אן א ברכה, און פילע אנדערע האבן בכלל נישט אנגענומען דעם מנהג בכלל.

איך האב בסך הכל נאכגעברענגט פון מנהגי חתם סופר וואס זיי ברענגן משם ר' יהודה גרינוואלד שירת משה. איך האב עס ניטאמאל געזעהן אינעווייניג.

נאכאמאל. ס'איז קלאר אז הלל בציבור קומט ארגינעל פון די חסידים, טריקן אין רמ"א שטייט דאך אז ס'איז נישט אונזער מנהג. ביחידות זעמיר אבער יא אז דער נודע ביהודה האט געזאגט. דאס האט זיכער מיט חסידות נישט געהאט, ער איז דאך געווען אן אויסגעשפראכענער מתנגד.

הוספה איז טאקע נישט קיין שינוי, אבער פארט שטייט אין די תורה לא תוסיפו. בויען בנינים אויף אזא שוואכע היתר איז נישט ריאליסטיש. ס'פשט אז ס'קיינמאל נישט געווען קיין קפידה אויף נישט. טאמער איז מען געווען אויסגעשפראכן, איז הוספה נישט קיין תירוץ. ואשר ע"כ איז נישט מופרך אז דער חתם סופר זאל האבן געזאגט בינו לבין עצמו פונקט ווי דער נודע ביהודה. איי דער לקחב"ח? ער שרייבט דאך נאר בציבור.

אבער אויף למעשה ברענג איך דאך פון מהרש"ג אז אפילו אין מקומות וואו מען האט זיך טראדיציאנאל געהאלטן צום נוסח אשכנז, האט מען אויך געזאגט הלל בציבור. פשט איז אז דאס איז נישט געקומען מכח די חסידים, נאר אלץ אומדירעקטע השפעה.

[מסתמא]

@נקודות טובות ברענג וואו דער מהר”ם שיק אדער הגאון ר’ יהודה גרינוואלד שרייבט ’אליינס’ אזוי, עס איז נישטא. אלעס איז איש מפי איש פון זיי, זייער שוואך.

חוסט איז אין די קארפאטן-רוס געגנט און איז שוין בימיו פונעם מהר”ם שיק געווען מיינסטנס חסידיש, עס איז נישט רחוק אז ער האט מסכים געווען צו מוסיף זיין עפעס, אן הוספה איז נישט קיין שינוי, ובפרט א מנהג טוב.

אלענפאלס, די מנהג הלל שטאמט ככל הנראה נישט פונעם חת”ס נאר איז נתפשט געווארן אין אונגארן בעיקר דורך די חסידים, אבער די אשכנזים האבן זיך נישט מתנגד געווען דערצו, זינט דאס איז נישט קיין שינוי אינעם מנהג. איך האב געזעהן אז אין טייל קהילות האט מען הערשט געזאגט הלל נאך עלינו צוליב דעם ווייל דאס איז אן הוספה, אנדערע האבן געזאגט אן א ברכה, און פילע אנדערע האבן בכלל נישט אנגענומען דעם מנהג בכלל.

איך האב בסך הכל נאכגעברענגט פון מנהגי חתם סופר וואס זיי ברענגן משם ר' יהודה גרינוואלד שירת משה. איך האב עס ניטאמאל געזעהן אינעווייניג.

נאכאמאל. ס'איז קלאר אז הלל בציבור קומט ארגינעל פון די חסידים, טריקן אין רמ"א שטייט דאך אז ס'איז נישט אונזער מנהג. ביחידות זעמיר אבער יא אז דער נודע ביהודה האט געזאגט. דאס האט זיכער מיט חסידות נישט געהאט, ער איז דאך געווען אן אויסגעשפראכענער מתנגד.

הוספה איז טאקע נישט קיין שינוי, אבער פארט שטייט אין די תורה לא תוסיפו. בויען בנינים אויף אזא שוואכע היתר איז נישט ריאליסטיש. ס'פשט אז ס'קיינמאל נישט געווען קיין קפידה אויף נישט. טאמער איז מען געווען אויסגעשפראכן, איז הוספה נישט קיין תירוץ. ואשר ע"כ איז נישט מופרך אז דער חתם סופר זאל האבן געזאגט בינו לבין עצמו פונקט ווי דער נודע ביהודה. איי דער לקחב"ח? ער שרייבט דאך נאר בציבור.

אבער אויף למעשה ברענג איך דאך פון מהרש"ג אז אפילו אין מקומות וואו מען האט זיך טראדיציאנאל געהאלטן צום נוסח אשכנז, האט מען אויך געזאגט הלל בציבור. פשט איז אז דאס איז נישט געקומען מכח די חסידים, נאר אלץ אומדירעקטע השפעה.

דירעקטע השפעה כצ"ל.

צולייגן א מנהג איז נישט בל תוסיף. אזוי שרייבט אויכעט דער שבט הלוי צו ק"ק וויען בנוגע טאנצן הקפות שמו"ע ביינאכט 'לאחר התפילה' און אין די אשכנזישע מקומות וואו מהאט אנגעהויבן זאגן הלל איז עס אויכעט נאר געווען לאחר התפילה ובתורת אפציע פאר ווער עס וויל.

[הדסים]

@נקודות טובות ברענג וואו דער מהר”ם שיק אדער הגאון ר’ יהודה גרינוואלד שרייבט ’אליינס’ אזוי, עס איז נישטא. אלעס איז איש מפי איש פון זיי, זייער שוואך.

חוסט איז אין די קארפאטן-רוס געגנט און איז שוין בימיו פונעם מהר”ם שיק געווען מיינסטנס חסידיש, עס איז נישט רחוק אז ער האט מסכים געווען צו מוסיף זיין עפעס, אן הוספה איז נישט קיין שינוי, ובפרט א מנהג טוב.

אלענפאלס, די מנהג הלל שטאמט ככל הנראה נישט פונעם חת”ס נאר איז נתפשט געווארן אין אונגארן בעיקר דורך די חסידים, אבער די אשכנזים האבן זיך נישט מתנגד געווען דערצו, זינט דאס איז נישט קיין שינוי אינעם מנהג. איך האב געזעהן אז אין טייל קהילות האט מען הערשט געזאגט הלל נאך עלינו צוליב דעם ווייל דאס איז אן הוספה, אנדערע האבן געזאגט אן א ברכה, און פילע אנדערע האבן בכלל נישט אנגענומען דעם מנהג בכלל.

איך האב בסך הכל נאכגעברענגט פון מנהגי חתם סופר וואס זיי ברענגן משם ר' יהודה גרינוואלד שירת משה. איך האב עס ניטאמאל געזעהן אינעווייניג.

נאכאמאל. ס'איז קלאר אז הלל בציבור קומט ארגינעל פון די חסידים, טריקן אין רמ"א שטייט דאך אז ס'איז נישט אונזער מנהג. ביחידות זעמיר אבער יא אז דער נודע ביהודה האט געזאגט. דאס האט זיכער מיט חסידות נישט געהאט, ער איז דאך געווען אן אויסגעשפראכענער מתנגד.

הוספה איז טאקע נישט קיין שינוי, אבער פארט שטייט אין די תורה לא תוסיפו. בויען בנינים אויף אזא שוואכע היתר איז נישט ריאליסטיש. ס'פשט אז ס'קיינמאל נישט געווען קיין קפידה אויף נישט. טאמער איז מען געווען אויסגעשפראכן, איז הוספה נישט קיין תירוץ. ואשר ע"כ איז נישט מופרך אז דער חתם סופר זאל האבן געזאגט בינו לבין עצמו פונקט ווי דער נודע ביהודה. איי דער לקחב"ח? ער שרייבט דאך נאר בציבור.

אבער אויף למעשה ברענג איך דאך פון מהרש"ג אז אפילו אין מקומות וואו מען האט זיך טראדיציאנאל געהאלטן צום נוסח אשכנז, האט מען אויך געזאגט הלל בציבור. פשט איז אז דאס איז נישט געקומען מכח די חסידים, נאר אלץ אומדירעקטע השפעה.

דירעקטע השפעה כצ"ל.

צולייגן א מנהג איז נישט בל תוסיף. אזוי שרייבט אויכעט דער שבט הלוי צו ק"ק וויען בנוגע טאנצן הקפות שמו"ע ביינאכט 'לאחר התפילה' און אין די אשכנזישע מקומות וואו מהאט אנגעהויבן זאגן הלל איז עס אויכעט נאר געווען לאחר התפילה ובתורת אפציע פאר ווער עס וויל.

כל הקורא הלל בכל יום הרי זה מחרף ומגדף (שבת קי"ח)

[מסתמא]

איך האב בסך הכל נאכגעברענגט פון מנהגי חתם סופר וואס זיי ברענגן משם ר' יהודה גרינוואלד שירת משה. איך האב עס ניטאמאל געזעהן אינעווייניג.

נאכאמאל. ס'איז קלאר אז הלל בציבור קומט ארגינעל פון די חסידים, טריקן אין רמ"א שטייט דאך אז ס'איז נישט אונזער מנהג. ביחידות זעמיר אבער יא אז דער נודע ביהודה האט געזאגט. דאס האט זיכער מיט חסידות נישט געהאט, ער איז דאך געווען אן אויסגעשפראכענער מתנגד.

הוספה איז טאקע נישט קיין שינוי, אבער פארט שטייט אין די תורה לא תוסיפו. בויען בנינים אויף אזא שוואכע היתר איז נישט ריאליסטיש. ס'פשט אז ס'קיינמאל נישט געווען קיין קפידה אויף נישט. טאמער איז מען געווען אויסגעשפראכן, איז הוספה נישט קיין תירוץ. ואשר ע"כ איז נישט מופרך אז דער חתם סופר זאל האבן געזאגט בינו לבין עצמו פונקט ווי דער נודע ביהודה. איי דער לקחב"ח? ער שרייבט דאך נאר בציבור.

אבער אויף למעשה ברענג איך דאך פון מהרש"ג אז אפילו אין מקומות וואו מען האט זיך טראדיציאנאל געהאלטן צום נוסח אשכנז, האט מען אויך געזאגט הלל בציבור. פשט איז אז דאס איז נישט געקומען מכח די חסידים, נאר אלץ אומדירעקטע השפעה.

דירעקטע השפעה כצ"ל.

צולייגן א מנהג איז נישט בל תוסיף. אזוי שרייבט אויכעט דער שבט הלוי צו ק"ק וויען בנוגע טאנצן הקפות שמו"ע ביינאכט 'לאחר התפילה' און אין די אשכנזישע מקומות וואו מהאט אנגעהויבן זאגן הלל איז עס אויכעט נאר געווען לאחר התפילה ובתורת אפציע פאר ווער עס וויל.

כל האומר הלל בכל יום הרי זה מחרף ומגדף

וואס איז די צושטעל? עס זאגן באופן תמידי ברענגט אראפ די חשיבות על הדרך שמחה תמידית אינו שמחה. אינו ענין לכאן

[נקודות טובות]

@מסתמא טייערער: אחר בקשת אלף פעמים מחילה מכבודך הגדול, איז ביי מיר קלאר אז דו האסט געשריבן זיצענדיג בין תנור לכיריים, זייענדיג ארומגענומען מיט הויפענעס פסח דישיס, בשעת די וויין איז נאך געזיצן אין מח, די מצות צווישן די ציין, און די פלייש אומפארדייט אין מאגן. אנדערש פארשטיי איך נישט וואו עס קומט צו דיר צו שרייבן אזאנס. כדי אנדערע זאלן נישט נאכגעשלעפט ווערן מיט דיין טעות שפיר איך פאר וויכטיג צו שרייבן דעם אמת.

דא רעדט מען נישט פון א שאלה אין מנהג, דא רעדט מען פון א געהעריגע מחלוקת הראשונים, וואס יתכן אז עס פארט אראפ ביזן מחבר ורמ"א. מען קען נישט זאגן פון ארבעל ארויס אז ס'פשוט אן הוספה.


גאר אין קורצן, די ערשטע זאך פארשטיין פארוואס מיר זאגן נישט קיין ברכה ביים סדר ביי אמירת הלל.

שיטת רבי עמרם גאון ורבי צמח גאון (תשובות הגאונים שערי תשובה ק"ב) ואחריהם כמה ראשונים: מען זאגט נאר לגמור את ההלל ווען מען זאגט דאס אויף איינמאל, ביים סדר זאגט מען עס צוטיילט, איז נישט דא קיין ברכה. רבי האי גאון מצד אחר איז מודה צו די גאונים אז מען מאכט נישט קיין ברכה, אבער ער מאכט א צווייטע חילוק. די הלל וואס מען זאגט ביים סדר איז אנדערש ווי סיי וועלכע הלל. דאס איז א שיר, נישט קיין הלל. און ער ענדיגט צו דארט ולפיכך אם בא אדם לברך משתקין אותו!
(ובאמת אז ס'איז א שטיקל פלא, ווייל אין סדר רבי עמרם שרייבט ער יא אז מען זאל זאגן די ברכה. אבער ווען מען קוקט אריין אין ר"ן איז ער טאקע גורס רבי יוסף גאון אנשטאט רבי עמרם.)

דער רמב"ן (פסחים קי"ז) ברענגט בשם זיין רבי אז מען זאגט יא לגמור את ההלל. וכדבריו הסכימו כמה ראשונים.

דער רמב"ן ברענגט זיך א ראיה פון ירושלמי וואס שטייט אז די סיבה פארוואס מען מאכט נישט קיין ברכה איז וויבאלד מען האט שוין געמאכט א ברכה אין ביהמ"ד ביי הלל. און מיט דעם איז מען מוצא אויך די הלל וואס מען זאגט על הכוס. און אזוי אויך ברענגט דער רמב"ן פון מסכת סופרים די מצוה מן המובחר אז מען זאל זאגן הלל אין בית הכנסת בנעימה בציבור, און מען זאל זאגן די ברכה, און שפעטער ביים סדר זאל מען נישט מאכן קיין ברכה ווייל מען האט שוין געמאכט אין ביהמ"ד.

דער רשב"א (ברכות י"ב) לייגט צו, אז לויט די ירושלמי אפילו איינער האט נישט געזאגט הלל אין ביהמ"ד, זאל ער אבער פארט נישט מאכן א ברכה ביים סדר. ווייל די עיקר הלל איז דא וואס מען זאגט אין ביהמ"ד, און חכמינו ז"ל האבן מתקן געווען הלל ביים סדר אן א ברכה. און דאס איז בפשטת די פשט אין מסכת סופרים וואס שטייט אז די מצוה מן המובחר איז עס צו זאגן אין ביהמ"ד.

דער גר"א שרייבט אבער, אז די טעם פארוואס מען זאגט הלל אין ביהמ"ד איז ווי אלעמאל להוציא את מי שאינו בקי. אבער היינט אז מען איז יא בקי דארף מען טאקע נישט זאגן אין ביהמ"ד.

יעצט אויף למעשה האבן מיר דא א פירפאכיגע מחלוקה (ס'איז באמת דא מער שיטת, נאר די זענען נוגע לענינינו)
לשיטת רבי האי גאון וחביריו, איז נישט דא קיין חיוב פון הלל פסח ביינאכט, נאר דאס איז אן ענין פון שירה. און אויף דעם איז נישטא קיין ברכה.
לשיטת הרמב"ן ודעימיה, איז יא דא א חיוב פון הלל, און מען מאכט יא א ברכה נאר וויבאלד מען איז שוין יוצא אין ביהמ"ד (כמנהג ספרד) מאכט מען נישט נאכאמאל.
דער רשב"א לערנט אז די עיקר חיוב איז הלל אין ביהמ"ד, און נאר אויף דעם זאגט מען א ברכה.
דער גר"א לערנט אז עס איז נישט דא קיין שום חיוב אין ביהמ"ד.


יעצט קומט אויס אזוי. לשיטת הגאונים, וואס האלטן אז פסח איז נישט דא א חיוב הלל, און די גאנצע סיבה פארוואס מען זאגט אין ביהמ"ד איז נאר להוציא מי שאינו בקי. קומט אויס אז מען טאר נישט מאכן א ברכה אויף הלל. דאס איז א ברכה לבטלה! און וכן אויב איז נישט דא קיין אינו בקי, קען זיין א פראבלעם, וויבאלד די גאנצע חיוב פון הלל פסח איז נאר א שירה און דוקא נישט קיין הלל. און דאס מוז געזאגט ווערן מעומק הלב בבחינת כאילו הוא יצא ממצרים. און אזוי שרייבט טאקע דער ערוגת הבושם אין די תשובה וואס איך האב צוגעצייכנט.

דעריבער ווען דער רמ"א שרייבט אז מיר פירן זיך נישט צו זאגן הלל איז יתכן אז ער נעמט פשוט אן כשיטת הגאונים, און לשיטתם איז עס א ברכה לבטלה ממש!
ואשר ע"כ, האב איך געשריבן אז מען קען נישט קומען זאגן אז איך וויל מחמיר זיין. ווייל דאס איז נישט קיין חומרא! ס'איז א קולא! על כרחך מוז מען זאגן אז דער מהר"ם שיק האט נישט אנגענומען דעם רמ"א אלץ הלכה, נאר ער האט גע'פסק'ענט כהמחבר להלכה. ווייל אויב נעמט מען אן להלכה כהגאונים, טאר מען בשום אופן נישט זאגן קיין הלל עכ"פ מיט א ברכה.

ס'קען זיין איך האב נישט געשריבן אזוי קלאר, אויב עפעס איז דיר שווער אין מיינע וועטרע, פרעג און ווען איך וועל האבן צייט וועל איך אי"ה מסביר זיין. אבער דערווייל עיין בהתעוררות תשובה וואו עס איז אים שטארק נישט ניחא דאס זאגן הלל. און אזוי אויך קוק איבער די גאנצע תשובה אין ערוגת הבושם וואס איך האב צוגעצייכענט. ובודאי לערן דורך דעם ר"ן און רמב"ן אין פסחים.

[חאצקיל]

איז שליסל חלה דייקא א חסידישע מנהג.
מאכן ליטאים אויך אזעלכע חלות?

[תינוק הבורח]

@מסתמא טייערער: אחר בקשת אלף פעמים מחילה מכבודך הגדול, איז ביי מיר קלאר אז דו האסט געשריבן זיצענדיג בין תנור לכיריים, זייענדיג ארומגענומען מיט הויפענעס פסח דישיס, בשעת די וויין איז נאך געזיצן אין מח, די מצות צווישן די ציין, און די פלייש אומפארדייט אין מאגן. אנדערש פארשטיי איך נישט וואו עס קומט צו דיר צו שרייבן אזאנס. כדי אנדערע זאלן נישט נאכגעשלעפט ווערן מיט דיין טעות שפיר איך פאר וויכטיג צו שרייבן דעם אמת.

דא רעדט מען נישט פון א שאלה אין מנהג, דא רעדט מען פון א געהעריגע מחלוקת הראשונים, וואס יתכן אז עס פארט אראפ ביזן מחבר ורמ"א. מען קען נישט זאגן פון ארבעל ארויס אז ס'פשוט אן הוספה.


גאר אין קורצן, די ערשטע זאך פארשטיין פארוואס מיר זאגן נישט קיין ברכה ביים סדר ביי אמירת הלל.

שיטת רבי עמרם גאון ורבי צמח גאון (תשובות הגאונים שערי תשובה ק"ב) ואחריהם כמה ראשונים: מען זאגט נאר לגמור את ההלל ווען מען זאגט דאס אויף איינמאל, ביים סדר זאגט מען עס צוטיילט, איז נישט דא קיין ברכה. רבי האי גאון מצד אחר איז מודה צו די גאונים אז מען מאכט נישט קיין ברכה, אבער ער מאכט א צווייטע חילוק. די הלל וואס מען זאגט ביים סדר איז אנדערש ווי סיי וועלכע הלל. דאס איז א שיר, נישט קיין הלל. און ער ענדיגט צו דארט ולפיכך אם בא אדם לברך משתקין אותו!
(ובאמת אז ס'איז א שטיקל פלא, ווייל אין סדר רבי עמרם שרייבט ער יא אז מען זאל זאגן די ברכה. אבער ווען מען קוקט אריין אין ר"ן איז ער טאקע גורס רבי יוסף גאון אנשטאט רבי עמרם.)

דער רמב"ן (פסחים קי"ז) ברענגט בשם זיין רבי אז מען זאגט יא לגמור את ההלל. וכדבריו הסכימו כמה ראשונים.

דער רמב"ן ברענגט זיך א ראיה פון ירושלמי וואס שטייט אז די סיבה פארוואס מען מאכט נישט קיין ברכה איז וויבאלד מען האט שוין געמאכט א ברכה אין ביהמ"ד ביי הלל. און מיט דעם איז מען מוצא אויך די הלל וואס מען זאגט על הכוס. און אזוי אויך ברענגט דער רמב"ן פון מסכת סופרים די מצוה מן המובחר אז מען זאל זאגן הלל אין בית הכנסת בנעימה בציבור, און מען זאל זאגן די ברכה, און שפעטער ביים סדר זאל מען נישט מאכן קיין ברכה ווייל מען האט שוין געמאכט אין ביהמ"ד.

דער רשב"א (ברכות י"ב) לייגט צו, אז לויט די ירושלמי אפילו איינער האט נישט געזאגט הלל אין ביהמ"ד, זאל ער אבער פארט נישט מאכן א ברכה ביים סדר. ווייל די עיקר הלל איז דא וואס מען זאגט אין ביהמ"ד, און חכמינו ז"ל האבן מתקן געווען הלל ביים סדר אן א ברכה. און דאס איז בפשטת די פשט אין מסכת סופרים וואס שטייט אז די מצוה מן המובחר איז עס צו זאגן אין ביהמ"ד.

דער גר"א שרייבט אבער, אז די טעם פארוואס מען זאגט הלל אין ביהמ"ד איז ווי אלעמאל להוציא את מי שאינו בקי. אבער היינט אז מען איז יא בקי דארף מען טאקע נישט זאגן אין ביהמ"ד.

יעצט אויף למעשה האבן מיר דא א פירפאכיגע מחלוקה (ס'איז באמת דא מער שיטת, נאר די זענען נוגע לענינינו)
לשיטת רבי האי גאון וחביריו, איז נישט דא קיין חיוב פון הלל פסח ביינאכט, נאר דאס איז אן ענין פון שירה. און אויף דעם איז נישטא קיין ברכה.
לשיטת הרמב"ן ודעימיה, איז יא דא א חיוב פון הלל, און מען מאכט יא א ברכה נאר וויבאלד מען איז שוין יוצא אין ביהמ"ד (כמנהג ספרד) מאכט מען נישט נאכאמאל.
דער רשב"א לערנט אז די עיקר חיוב איז הלל אין ביהמ"ד, און נאר אויף דעם זאגט מען א ברכה.
דער גר"א לערנט אז עס איז נישט דא קיין שום חיוב אין ביהמ"ד.


יעצט קומט אויס אזוי. לשיטת הגאונים, וואס האלטן אז פסח איז נישט דא א חיוב הלל, און די גאנצע סיבה פארוואס מען זאגט אין ביהמ"ד איז נאר להוציא מי שאינו בקי. קומט אויס אז מען טאר נישט מאכן א ברכה אויף הלל. דאס איז א ברכה לבטלה! און וכן אויב איז נישט דא קיין אינו בקי, קען זיין א פראבלעם, וויבאלד די גאנצע חיוב פון הלל פסח איז נאר א שירה און דוקא נישט קיין הלל. און דאס מוז געזאגט ווערן מעומק הלב בבחינת כאילו הוא יצא ממצרים. און אזוי שרייבט טאקע דער ערוגת הבושם אין די תשובה וואס איך האב צוגעצייכנט.

דעריבער ווען דער רמ"א שרייבט אז מיר פירן זיך נישט צו זאגן הלל איז יתכן אז ער נעמט פשוט אן כשיטת הגאונים, און לשיטתם איז עס א ברכה לבטלה ממש!
ואשר ע"כ, האב איך געשריבן אז מען קען נישט קומען זאגן אז איך וויל מחמיר זיין. ווייל דאס איז נישט קיין חומרא! ס'איז א קולא! על כרחך מוז מען זאגן אז דער מהר"ם שיק האט נישט אנגענומען דעם רמ"א אלץ הלכה, נאר ער האט גע'פסק'ענט כהמחבר להלכה. ווייל אויב נעמט מען אן להלכה כהגאונים, טאר מען בשום אופן נישט זאגן קיין הלל עכ"פ מיט א ברכה.

ס'קען זיין איך האב נישט געשריבן אזוי קלאר, אויב עפעס איז דיר שווער אין מיינע וועטרע, פרעג און ווען איך וועל האבן צייט וועל איך אי"ה מסביר זיין. אבער דערווייל עיין בהתעוררות תשובה וואו עס איז אים שטארק נישט ניחא דאס זאגן הלל. און אזוי אויך קוק איבער די גאנצע תשובה אין ערוגת הבושם וואס איך האב צוגעצייכענט. ובודאי לערן דורך דעם ר"ן און רמב"ן אין פסחים.

אדער האט ער געהאלטן אז עס איז לא גרע מחזרת הש"ץ.

(הגם שאיני מסכים עם מסקנותיך, מ"מ לחצתי על כפתור הלייק, כי עבודתך ניכרת, ונערץ עלי.)

[נקודות טובות]

@תינוק הבורח . תודה על הלייק, אבל תורה הוא וללמוד אני צריך. אפשר קענט איר מיר פארשטיין געבן מיט וואס איר זענט מחולק? דאס איז מיין כוונה געווען מתחילה. אדרבה, איך וויל הערן א צווייטע מהלך.