אידטיש

צוליב דעם וואס רבותינו ז”ל האבן נישט אריינגעשטעלט די ספרים חיצונים אינעם אידישן ספרים שאנק זענען די דאזיגע ארגינעלע טעקסטן אין לשון הקודש עפי”ר פארשווינדען געווארן במשך הדורות, הגם דא דארטן האט מען געפונען שרידים אין גניזות אדער צווישן די מגילות ים המלח.
מער אין די ערשטערע תקופה נאכן חורבן בית שני האט מען זיך נאך משתמש געווען מיט די ספרים חיצונים אבער ווען די נוצרים ימ”ש האבן דאס אנגעהויבן פארהייליגן און זיך משתמש זיין דערמיט האט עס מער און מער פארלוירן איר מקום און חשיבות, טראצדעם וואס ציטאטן פון די ספרים חיצונים ווערן דערמאנט אין דברי חז”ל און אין מדרשים.

א גרויס טייל פון די ספרים חיצונים ברייטערן אויס די סיפורים וואס מיר טרעפן אין תנ”ך (ווי עליית משה, אדם וחוה, צוואת אברהם וכו’) אבער מצד שני זעהט מען אין טייל פון די ספרים די העלעניסטישע השפעה וואס די מלכות יון האט אנגעברענגט. צווישן די ספרים חיצונים ציילט זיך אויכעט ספרי היסטאריע ווי די 4 ספרי המכבים וועלכע ווערט פאררעכנט אלץ באגלייבט. טייל פון די ספרים זענען בכלל נישט עכט מיוחס צו וואס זיי פאררופן זיך ”צוואת אברהם”, "צוואות השבטים", ”מזמורי שלמה” ועוד.., און שוין מער לעצטנס איז עס געווען די התגלות פונעם ספר גד החוזה וואס איז אויכעט גוט מפוקפק איר יחוס אפילו על הצד אז סאיז נישט ממש געווען א בזדון’דיגער פעלטשעריי..


אין חז”ל טרעפן מיר נאר רעדן בכלליות פון די ספרים חיצונים אבער נישט בפרטיות, מיטן אויסנאם פונעם ספר בן סירא.
מיר טרעפן רעדן דערפון אין חז”ל איז אין א משנה אין מסכת סנהדרין (פרק י', משנה א':): "ואלו שאין להם חלק לעולם הבא האומר אין תחיית המתים מן התורה ואין תורה מן השמים ואפיקורס. רבי עקיבא אומר אף הקורא בספרים החיצונים".
זאגט די גמרא דערויף (בדף ק', עמוד ב':) "רבי עקיבא אומר: אף הקורא בספרים החיצונים וכו'. תנא: בספרי מינים. רב יוסף אמר: בספר בן סירא נמי אסור למיקרי."
וואס איז דאס ספרי מינים? די נוצרים? לכאורה. איז ר’ יוסף מוסיף אויף ר’ עקיבא אויכעט דער ספר בן סירא.. מיינט מען דא ספעציפיש דעם ספר? אויב יא פארוואס?
אין רש"י שטייט: שבספרים אלו יש דברי הבאי, והם גורמים לביטול תורה.
וואס איז די הגדרה פון דברי הבאי? וכ”ש ביטול תורה.. אלע סארטן בוכער איז דאך שטותים חוץ די תורה הקדושה.. נו לויט דעם איז ספר בן סירא בלויז א דוגמא פאר אלעס אנדערש?
די גירסא אין ירושלמי איז (סנהדרין נ' ע"א): "רבי עקיבה אומר אף הקורא בספרים החיצונים כגון סיפרי בן סירא וסיפרי בן לענא אבל סיפרי המירס וכל ספרים שנכתבו מכאן והילך הקורא בהן כקורא באיגרת". זעהט זיך עפעס אויס פון דא אז די שפעטערע ספרים איז נישט קיין פראבלעם נאר די ספרים פון בעפאר חורבן בית שני איז פראבלעמאטיש..
אין מדרש (קהלת רבה יב, יב-יג) געפונען מיר: "כל המכניס בתוך ביתו יותר מכ"ד ספרים מהומה הוא מכניס לביתו, כגון ספר בן-סירא"
פון די ירושלמי און מדרש קען מען אבער פארשטיין אז דער פראבלעם פון ספרי חיצונים איז די זארג אז זי קען בטעות פארהייליגט ווערן אלץ טייל פון די ספרי קודש.

איבער די נאמנות פון די ספרים חיצונים. איז דאך פשוט אז לא הרי זה כהרי זה און מדארף יעדעס עקסטער דן זיין און שוקל זיין.
אין רשב"ם געפונען מיר דאס לשון "אין לחוש לספרים חיצונים", אבער מצד שני דער רמב"ן בפירושו עה”ת ברענגט אין די הקדמה שטיקלעך פונעם ספר חכמת שלמה.

שטיקלעך פונעם ספר היובלים איז געווען נאך ביי אסף הרופא, און אזוי אויכעט ביי די תלמידי רב סעדיה גאון בזמן הגאונים. אין די שפעטערע דורות זענען רוב ארגינעלע לשה”ק טעקסטן פארלוירן געגאנגען און מהאט זיך מער ווייניגער נאר באנוצט מיט די גויאישע מקורות וואס מהאט נאכאמאל איבערגעטייטשט אויף לשה”ק פון פריש.

מטרעפט יוסיפין זיך באנוצן מיט די ספרים חיצונים אלץ מקור. דער ספר היוחסין ועוד. פאר עפעס א סיבה האבן זיך די ריפארמער און משכילים צוגעכאפט צו די ספרים חיצונים, יתכן ווייל אין זייערע כופרישע אויגן זענען די כ”ד ספרי קודש גארנישט מער ווי די ספרים חיצונים עפ”ל. לויט די מסורת חז"ל זענען די דאזיגע ספרים וואס זענען געשריבן געווארן ברוח הקודש און סאיז נוגע לדורות זענען אריין אין די ספרי תנ"ך, ווידעראום די ספרים חיצונים וועלכע טייל דערפון זענען געשריבן געווארן אין בערך די זעלבע תקופה אבער אן קיין רוח הקודש איז עס געבליבן אינדערויסן, הגם כאטש טייל דערפון זענען מלא מוסר וירא”ש

די היינטיגע חוקרים ציטיילן די ספרים חיצונים אין 4. די חלקים על התורה, נביאים, כתובים און די איבעריגע
ספרים חיצוניים לתורה:
ספר אדם וחוה – ספר היובלים (היובלות) – ספר חנוך א' – ספר חנוך ב' או ספר רזי חנוך (הסלאבי) - ספר חנוך ג' - צוואות השבטים (צוואות בני יעקב) - צוואת אברהם – חזון אחרית הימים של אברהם - עליית משה – יוסף ואסנת .
ספרים חיצוניים לנביאים:
דברי גד החוזה – ספר חכמת שלמה – מזמורי שלמה – איגרת ירמיהו – עליית ישעיהו – ספר ברוך – חזון ברוך א' או חזון ברוך הסורי – חזון ברוך ב' .
ספרים חיצוניים לכתובים:
דברי איוב – חזון עזרא – עזרא החיצוני – מזמור קנ"א ומזמורים קנ"ב/קנ"ה – תוספות למגילת אסתר – חלומו של מרדכי – תוספות לספר דניאל – תפילת מנשה.

נו לסיכום, וואס איז די פראבלעם מיט די ספרים חיצונים?
האמיר דא אפאר תירוצים
1 דברי הבאי/ביטול תורה. וכ”ש די היינטיגע בוכער..
2 די חשש אז סזאל נישט ווערן גערעכנט אלץ חלק פון די תורה. לפי”ז זענען די היינטיגע בוכער בעסער.. אפשר בימינו אז די חשש איז נישטא, איז שוין נישט קיין חילוק
3 דאס אוועקשטיין פון די נוצרים ימ”ש וועלכע האבן דאס פארהייליגט

---------

דא האט איר בייגעלייגט א ליסטע פון די ספרים חיצונים עד שידי מגעת:

ספר אדם וחוה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... 7%95%D7%94

ספר צוואות בני יעקב/צוואות השבטים
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A6% ... 7%99%D7%9D

ספר צוואות משה/עליית משה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A2% ... 7%A9%D7%94

ספר חזיונות עזרא/חזון עזרא
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... 7%A8%D7%90

ספר חזון ברוך
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... _%D7%90%27

ספר ברוך
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... 7%95%D7%9A

ספר ברוך השני/חזון ברוך ב'
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... _%D7%91%27

ספר קדמוניות המקרא
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A7% ... 7%A8%D7%90

ספר תפילת מנשה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%AA% ... 7%A9%D7%94

תוספות לאסתר/ תוספות למגילת אסתר
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%AA% ... 7%AA%D7%A8

תוספות לספר דניאל/ תוספות ג’ לדניאל
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%AA% ... 7%90%D7%9C

ספר חכמת שלמה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... %A0%D7%99)

ספר חנוך
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... 7%95%D7%9A

ספר חזיונות הסיבילות
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... 7%95%D7%AA

ספר צוואת אברהם
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A6% ... 7%94%D7%9D

ספר חכמת בן סירא/משלי בן סירא
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%91% ... 7%A8%D7%90

אגב, דער ספר אלפא ביתא דבן סירא איז גארנישט זיכער אז סאיז מחובר געווארן דורך בן סירא אליינס. ויותר מזה, ווען חז”ל רעדן פון ספר בן סירא איז נישט קלאר צו וואס רבותינו ז”ל באציען זיך.
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%90% ... 7%A8%D7%90

ספר מקבים א’
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... _%D7%90%27

ספר מקבים ב’
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... _%D7%91%27

ספר מקבים ג’
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... _%D7%92%27

ספר מקבים ד'
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... _%D7%93%27

ספר היובלים
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... 7%99%D7%9D

ספר חזון אחרית הימים של אברהם
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%97% ... 7%94%D7%9D

ספר עליית משה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A2% ... 7%A9%D7%94

ספר יוסף ואסנת
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%99% ... 7%A0%D7%AA

ספר מזמורי שלמה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%9E% ... 7%9E%D7%94

ספר איגרת ירמיהו
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%90% ... 7%94%D7%95

ספר עליית ישעיהו
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A2% ... 7%94%D7%95

ספר דברי איוב
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%93% ... 7%95%D7%91

ספר עזרא החיצוני
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A2% ... 7%A0%D7%99

מזמור קנ"א
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%9E% ... 0%22%D7%90

מזמורים קנ"ב–קנ"ה
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%9E% ... 0%22%D7%94

בל והתנין (חלק מה"תוספות לספר דניאל", שמופיעים במהדורת ספר דניאל ב-"תרגום השבעים")
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%91% ... 7%99%D7%9F

ספר ספר יהודית
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%A1% ... 7%99%D7%AA

איגרת אריסטיאס
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%90% ... 7%90%D7%A1

WOW כ׳האב נאך קיינמאל נישט געהערט דערפון.

אפשר ביסטו מער מסביר, מאי שנא פון חסידישע מעשה ביכלעך? וויאזוי האבן חכמי ישראל דאס אנגעקוקט? איז דאס אין כלל פון ״הקורא בספרים חיצונים אין לו חלק וכו׳״?

יישר כח

אויף Sefaria קען מען טרעפן אסאך פון די ספרים חיצונים.

@צווייטער, ספרים חיצונים זענען ספרים בעיקר פון תקופת בית שני וואס מ'האט נישט געוואלט אריינשטעלן צווישן די כתבי הקודש. ספר בן סירא איז פון די פאפולערסטע צווישן זיי, און די גמרא זאגט אז ס'פארמאגט אסאך נארישקייטן. אנדערע קען זיין זענען נישט דווקא נאריש, אבער אויף דעם זאגט די גמרא "אסתר סוף כל הניסים". דאס מיינט אז די ניסים פון שפעטער, אריינגערעכנט מעשה חנוכה, האט מען נישט אריינגעשטעלט אין כתובים.

דערפאר זענען זיי "ספרים חיצונים", ווייל זיי שטייען אינדרויסן פון תנ"ך. ווי מיר ווייסן, דברים שבעל פה אי אתה לאמרן בכתב. אריגינעל טאר מען נישט שרייבן קיין שום ספר פון דער תורה אויסער די כ"ד ספרים. דער אפטייטש וואס רוב פון אונז קען אז דאס באדייט פסול'ע ספרים, איז א שפעטערדיגע מליצה וואס מ'האט געניצט קעגן משכיל'ישע ווערק. אבער במקור מיינט עס נישט אז ס'שטייט דארט אפיקורסות וכדומה.

מ'זעט אז די תנאים ואמוראים -- אפילו די וואס זאגן אז מ'טאר נישט לערנען ספרי חיצונים -- האבן געקענט בן סירא. דאס מיינט אז ס'איז נישט קיין איסור אריינצוקוקן דארט. עמיצער וואס ליינט "דער איד" אדער "מאמענט", מעג אין דער צייט קוקן אין ספרים חיצונים. די נקודה איז נאר אז ס'פארמאגט נישט קיין קדושה, און מ'איז נישט מקיים ודברת בם ווען מ'לערנט עס.

ביינונז האט מען אריינגעקוקט אין דיזע ספרים?

אויב איינער קען מער ערקלערן

ר' דן האט געשריבן: ↑דאנערשטאג יולי 20, 2023 4:29 pm ביינונז האט מען אריינגעקוקט אין דיזע ספרים?

אויב איינער קען מער ערקלערן

סאיז פריערדיגע ספרים וואס מהאט נישט אריינגעשטעלט צווישן די כ”ד כתבי קודש. די טעמים? ווי פריער אויסגעשמועסט, אדער ווייל סאיז נישט נוגע לדורות אדער ווייל סאיז נישט מוסמך וכו’ אזוי צו אזוי האט מען זיך נישט ממש אפגעהאלטן פון צו אריינבליקן דערין. סאיז גארנישט אנדערש ווי סיי וועלכע אויסגאבע וואס איז ביטול זמן אבער ממעג בליקן אין דעם. וכ”ש אבער אז דאס טאר נישט האבן קיין שום השפעה אויף יהדות וכו’ נאר אויף וויפיל חז”ל ברענגען נאך. טייל פון די ספרים זענען געווארן פארשמייליגט דורך די נוצרים ימ”ש און געווארן אריינגעשטעלט צווישן זייערע ביכער, און דאס איז טאקע לכאורה איינס פון די סיבות פארוואס מהאט נישט געמאכט קיין בראטל פון דעם. אזוי צו אזוי האט מען זיך אויף ווייט איך ווייס נישט מתנגד געווען צו אריינבליקן דערין.

ס'איז א פארצווייגטע נושא.

אין חז"ל (סנהדרין ק:) זאגט ארגינעל די גמרא אז ס'מיינט "ספרי מינים", און רב יוסף לייגט צו אז אויך בן סירא. רש"י דארט זאגט אז דער טעם פון איסור אויף בן סירא איז ווייל "יש בו דברי הבאי ובא עליהם לידי ביטול תורה". אבער דארט אויפ'ן פלאץ צייגט די גמרא אביי'ס שטארקע בקיאות אינעם גאנצן ספר פון בן סירא. און אויך רב יוסף אליין קלויבט אויס די דברים טובים פונעם ספר אז דאס קען מען יא דרשנ'ען.

כ'האב נישט קיין צייט פאר קיין אריכות. אבער ס'איז לכאורה פארבינדן דערמיט וואס א חלק פון די ספרים חיצונים - אריינגערעכנט עטליכע וואס מ'האט דא פריער געברענגט - זענען געווארן איבערגעזעצט אינעם "תרגום השבעים", און פון דארט האבן די קריסטן עס אריינגעברענגט אין זייער ביכער שאנק, צו ווערן א חלק פון זייערע אפיציעלע 'ספרי מינות' (אויסער וואס זיי האבן צוגעלייגט די ביכער פון זייערע אייגענע 'שלוחים').

דער ערשטער תנא וואס זאגט ספרי מינים רעדט לכאורה פון די ספרי מינות פון די נוצרים (ביי חז"ל מינים מיינט זייער אפט די נוצרים, וי"א אז "מין" איז ראשי תיבות מ'אמיני י'שו נ'וצרי), און דערויף לייגט רב יוסף צו אז אויך די ספרים וואס זיי האבן 'פארכאפט', א שטייגער ווי בן סירא וואס זיי האבן אריינגעשטעלט אין זייער מינות שאנק, איז אסור למקרי. מעגליך אז ס'איז געווען דערביי א חשש אמשוכי (ווענדט זיך אויך וויאזוי מ'וועט אפטייטשן די ווערטער פון רש"י אז "יש בו דברי הבאי").

נאך דא אסאך וואס צו טון דערין (כ'האב אמאל אביסל געטון אין די נושא, כ'שרייב בעיקר פון זכרון)

וואו איז דער לייק קנעפל ווען מ'דארף אים?

מסתמא האט געשריבן: ↑דאנערשטאג יולי 20, 2023 10:23 am אגב, דער ספר אלפא ביתא דבן סירא איז גארנישט זיכער אז סאיז מחובר געווארן דורך בן סירא אליינס. ויותר מזה, ווען חז”ל רעדן פון ספר בן סירא איז נישט קלאר צו וואס רבותינו ז”ל באציען זיך.
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%90% ... 7%A8%D7%90

https://beta.hebrewbooks.org/reader/rea ... hlts=&ocr=

האמיר דא שיינע ידענים בליעה"ר.

שר כוח ענק אלע.

wow wow קיינמאל נישט געוואוסט פון דעם

למעשה מעג מען עס ליינען?

זייער אינטערסאנט, יש"כ.

מער טאר עס נישט ליינען ווייל עס האט כפירה? אדער ווייל עס איז סתם געמאכט צו פארטאכלעווען צייט?
איז עס היסטאריע? אדער סתם חכמות.

אין וועלעכע גדר גייט אריין יוסיפון?

אנגעבליכע דברי גד החוזה

מגילת קוצין - שטודיע אז די דברי גד החוזה וואס מיר ווייסן היינט איז געבאקן געווארן דורך א משומד.

עפעס געדענק איך אז די גמרא נעמט אן לאיסור צו לערנען ספרים חיצונים, בינעך גערעכט? און אויב יא, וואס איז פשט אז מען ציטירט דערפון היינט אין גרויסן? בקיצור, וואס איז די הלכה דערמיט, מעג מען עס לערנען אדער נישט?

Who knows האט געשריבן: ↑פרייטאג יולי 21, 2023 12:30 am וואו איז דער לייק קנעפל ווען מ'דארף אים?

מסתמא האט געשריבן: ↑דאנערשטאג יולי 20, 2023 10:23 am אגב, דער ספר אלפא ביתא דבן סירא איז גארנישט זיכער אז סאיז מחובר געווארן דורך בן סירא אליינס. ויותר מזה, ווען חז”ל רעדן פון ספר בן סירא איז נישט קלאר צו וואס רבותינו ז”ל באציען זיך.
https://he.m.wikipedia.org/wiki/%D7%90% ... 7%A8%D7%90

https://beta.hebrewbooks.org/reader/rea ... hlts=&ocr=

די גאנצע ספר איז מורא’דיג און דער מחבר האט טאקע געקריגען צוויי העכסט ארויפגעקוקטע פרסים אויף זיין כתיב בכלליות.

העלדיש האט געשריבן: ↑מאנטאג יולי 24, 2023 3:31 pm מער טאר עס נישט ליינען ווייל עס האט כפירה? אדער ווייל עס איז סתם געמאכט צו פארטאכלעווען צייט?
איז עס היסטאריע? אדער סתם חכמות.

אין וועלעכע גדר גייט אריין יוסיפון?

יוסיפון ווערט אראפגעברענגט פון מערערע ראשונים, און אויך אין רש’’י ותוספות.
אין שו’’ע ווערט געברענגט אז מען מעג עס לערנען אויך שבת וויבאלד עס האט ענייני יראת שמים

מסתמא האט געשריבן: ↑דאנערשטאג יולי 20, 2023 5:05 pm

ר' דן האט געשריבן: ↑דאנערשטאג יולי 20, 2023 4:29 pm ביינונז האט מען אריינגעקוקט אין דיזע ספרים?

אויב איינער קען מער ערקלערן

סאיז פריערדיגע ספרים וואס מהאט נישט אריינגעשטעלט צווישן די כ”ד כתבי קודש. די טעמים? ווי פריער אויסגעשמועסט, אדער ווייל סאיז נישט נוגע לדורות אדער ווייל סאיז נישט מוסמך וכו’ אזוי צו אזוי האט מען זיך נישט ממש אפגעהאלטן פון צו אריינבליקן דערין. סאיז גארנישט אנדערש ווי סיי וועלכע אויסגאבע וואס איז ביטול זמן אבער ממעג בליקן אין דעם. וכ”ש אבער אז דאס טאר נישט האבן קיין שום השפעה אויף יהדות וכו’ נאר אויף וויפיל חז”ל ברענגען נאך. טייל פון די ספרים זענען געווארן פארשמייליגט דורך די נוצרים ימ”ש און געווארן אריינגעשטעלט צווישן זייערע ביכער, און דאס איז טאקע לכאורה איינס פון די סיבות פארוואס מהאט נישט געמאכט קיין בראטל פון דעם. אזוי צו אזוי האט מען זיך אויף ווייט איך ווייס נישט מתנגד געווען צו אריינבליקן דערין.

די טעמים פארוואס מען האט נישט אריינגעשטעלט די ספרים חצונים אין תנ"ך איז פשוט; זיי זענען נישט געשריבן געווארן בנבואה (נביאים) אדער רוח הקודש (כתובים). איבער יא אדער נישט אריינבליקן דערין זענען דא פארשידענע טעמים, אבער די סיבה פארוואס זיי זענען נישט קיין חלק פון תנ"ך איז פשוט כנ"ל (חוץ ביי די וואס גלייבן נישט אז תנ"ך איז געשריבן בנבואה ורוה"ק עפ"ל).