נקודות טובות האט געשריבן: ↑דינסטאג אוגוסט 20, 2024 12:55 am
ס'איז מיר שווער צו ציטירן יעדן באזונדער אבער קודם א דיסקלעימער. באמת איז די פאוסט שוין געשריבען געווארן היינט 3:30 נאכמיטאג. נאר אזוי ווי איך בין געווען אויפגערעגט און אנגעהיצט בשעת'ן שרייבן האב איך דאס נישט געשיקט. איך האב עס געוואלט איבערליינען מיט ישוב הדעת און אריינקומען די ווייניגסטע בייסיג און דאס מערסטע שכל'דיג. און איך האב יעצט געארבעט א לענגערע צייט צו צענזורירן מיין ארגינעלן פאוסט, און אסאך אסאך געשניטן דערפון. עכ"ז אויב שפירט איינער אז איך בין פוגע אין כבוד פון סיי וועמען, זאל מיר ביטע ביטע לאזן וויסען באישי, און איך וועל תיכף פארמעקן יענע שטיקעל.
1) קודם כל אן הקדמה. איך ווייס נישט איבער וועלכע סידי די מדובר דא איז, און ניטאמאל ווייס איך ווער דער זינגער איז. איך האב דעם סידי נישט געהערט, און איך פלאן עס נישט צו הערן, און ניטאמאל געהערט די קליפס וואס מען האט ארויפגעשטעלט אין יענע אשכול. און איך וועל אייך זאגן נאך מער, יעצט בשעת'ן שרייבן געדענק איך ניטאמאל ווי אזוי די סידי הייסט, און ווי אזוי דער זינגער הייסט, און וועלכע טעמע דאס איז געווען. עס קען זיך הערן אינטערעסאנט, אבער יעדער האט נושאים וואס אינטערעסירט אים בכלל נישט, און די אינפערמאציע דערפון גייט בכלל נישט אריין אין קאפ. דאס איז די מציאות ביי מיר ווען מען רעדט פון נייע סידיס. איך בין אזוי נישט נייגעריג אין די נושא, אז ניטאמאל ווייס איך ווער וואס ווען. און א מינוט נאכן ליינען דערוועגן געדענק איך נישט קיין ווארט וואס איך האב געליינט.
איי פארוואס רעד איך אריין? איז אזוי. איך האב נעכטן אין די אקטיווע טעמעס געזעהן אז עס איז דא א טעמע איבער עפעס א נייע סידי, האב איך געוואלט כאפן א בליק וואס די מדובר איז. הגם עס איז מיר בכלל נישט אינטערעסאנט, דאך האב איך ליב צו וויסן וואס טוט זיך אויף דער וועלט, פונקט ווי איך כאפ א בליק מזמן לזמן אין געוויסע נייעס אשכולות. ממילא אז ס'איז ארויס א נייע סידי לאמיר כאפן א בליק וואס די מדובר איז. ליינענדיג דארט בין הדברים האט איך באמערקט געוויסע פאוסטס וואס האט מיר זייער געבאדערט. די אופן ווי אזוי געוויסע האבן דארט ראגירט, האט מיר שטארק געשטערט. איך האב געשפירט אז דאס איז נישט אידישלעך, און נישט דאס איז וואס די תורה פארלאנגט פון אונז. איי וועט די הנהלה פרעגן אז אויב איך זעה זאכן וואס קוקן מיר אויס נגד התורה פארוואס האב איך נישט באריכטעט? זיי זאגן דאך כסדר if you see something say something. איך קען ענטפערן אסאך תירוצים, אבער דער אמת איז אז קיין איין תירוץ איז נישט גענוג גוט. און ווען מען זעהט א פאוסט וואס קוקט אויס צו זיין כנגד התורה דארף מען דאס טאקע באריכטען. איינמאל עס איז באריכטעט דארף די הנהלה באשליסן צו דאס איז אויסגעהאלטן, און וואס צו טוהן מיט דעם.
איך באצי מיך אך ורק צו די פאוסטס וואס איך האב געזעהן, און מיין ציל איז כלל נישט צו פארטיידיגען סיי וועמען. ווייל ווי געזאגט ווייס איך אפי' נישט ווער דער נידן דידן איז.
2) די ערשטע זאך דארף מען געדענקן וואס איז אידטיש בכלל, און וואס איז די ציל דערפון. אידטיש איז א פלאטפארמע געשטעלט צו פארברענגען און זיך אויסליפטערן, שמועסן על דא ועל הא, נייעס'לעך, היסטאריע, טעכנעלאגיע, דברים העומדים על הפרק, העלפן איינער דעם אנדערן, און להבדיל שמועסן אין תורה'דיגע ענינים. אידטיש איז אין קיין פאל נישט א פלאץ וואס איז געאייגענט אויף צו בארעדן, אדער מחנך זיין סיי וועמען. א נושא וואס איז בבחינת אידילאגיע, איז טאקע דא די פלאץ זיך אויסצושמועסן. און מען קען זיך טענה'ן איבער דעם בדרכי נועם. די מינוט וואס א שמועס גייט אריבער פון פשוטע אידילאגיע, צו פערזענליך בארעדן יחידים באלאנגט דאס נישט אויף אידטיש. יעדער וואס געפונט זיך דא אויפן פלאטפארמע איז בבחינת דעת בעל הבית, און בשום אופן זענען מיר נישט געשטעלט צו פסק'נען סיי וואס, און אודאי און אודאי ווען עס קומט צו א נושא וואס אידיש בלוט איז אין דעם פארמישט. דאס זענען פשוטע זאכן וואס יעדער איינער פארשטייט. און פאר ווער עס פארשטייט דאס נישט אליינס האבן דאס די מנהלים אריינגעשטעלט אין די פארשריפטן וואס ליינט זיך ווי פאלגענד.
"ואהבת לרעך: אידטיש טאר נישט גענוצט ווערן ח"ו צו ארויסלייגן לשון הרע אויף א יחיד, און אודאי נישט קיין שום שפעט ווערטער אויף רבנים וכדו'. (א פאל וואס רבנים שטיצן אונטער דאס שרייבן קעגן א יחיד, דארף עס עקסטערע רשות פון די מערכת)"
3) ווען עס קומט צו נושאים וואס נעמט אריין דעם בין אדם לחבירו, זענען די גדרים זייער זייער האקעל. ווייל זיך שפילן מיט אידיש בלוט איז דאס הארבסטע וואס איז שייך. בפרט איז די נושא געווען גאר הארב ביי רבינו הקדוש בעל חפץ חיים. איך דארף ניטאמאל, און איך קען אפי' נישט ציטירן שטיקלעך פונעם ספר חפץ חיים איבער די נושא דא. ווייל די שמועס דא און די קאמענטארן דארט איז געווען בניגוד צו יעדע מאמר וואס דער חפץ חיים האט נאר אמאל געשריבן.
איך וויל אייך פרעגן א שאלה. שטעלט אייך פאר ווען דער חפץ חיים זעלבסט זאל זיין דער מנהל דא און ער זאל צענזורירן די פאוסטס, וואלט ער דאס צוגעלאזט? וואלט אזא שמועס אים ניחא געווען? וואלט ער אפגעקויפט די אלע תירוצים וואס דא איז ג'ענטפערט געווארן? די תירוץ איז זיכער אז נישט. ווען ער זאל זעהן אז די נושא איז בכלל אפען פאר דיבאטע, וואלט ער פארמאכט דעם פארום יענעם טאג! זהירות בעניני בין אדם לחבירו איז א נושא אויף וואס ער האט זיך מוסר נפש געווען כל ימיו, און האט געווידמעט אויף דעם עטליכע ספרים. דאס אראפ רייסן א יחיד אויף א פאבליק פלאטפארמע, איז בניגוד צו יעדן כלל וואס ער שטעלט אראפ אין זיינע ספרים.
4) דער חפץ חיים איז מסביר אין די הקדמה, אז די חורבן בית המקדש איז געקומען צוליב שנאת חינם און אויב אזוי איז דאך קלאר אז די אריכות הגלות איז דאס אויך דער גורם. שנאת חינם מיינט נישט פיינט האבן יענעם פאר גארנישט, שנאת חינם מיינט פיינט האבן און בארעדן איינעם וואס די תורה לאזט דיר אים נישט פיינט האבן, און די תורה לאזט דיר אים נישט בארעדן. די ייצר הרע וועט קיינמאל נישט זאגן פאר א מענטש גיי זינדיג, ער וועט דאך אים נישט פאלגן. סא וואס טוט ער? ער וועט איינרעדן דעם מענטש אז ער טוט גאר א מצוה. דער מענטש מיינט טאקע אז ער איז פנחס וואס איז מקנא קנאת ד', אבער אין פאקט דינט ער זיין ייצר הרע בתמימות.
עס איז ליידער דא היינט גענוג מחלוקת שלא לשם שמים, וואס ברענגט לשון הרע, מוציא שם רע, רכילות, הלבנת פנים, היזק ממון ושאר מראין בישין. דארף טאקע אידטיש אויך ווערן א חלק פון דעם? פארוואס דארף מען פארוואנדלען אזא שיינע און ריינע פלאץ ווי אידטיש אלץ נאך א שמוציגע פלאטפארמע? דארף מען געבן בשתי ידים יעדע חלק פון אונזער לעבן פאר דעם מלך זקן וכסיל?
5) אוועקמאכן די ארבעט פון א פראדוסער ברבים, צו זאגן אויף א פראדוסער אז ער טויג נישט אדער אז זיין ארבעט איז גארבידזש איז לשון הרע במלא מובן המילה. סיי דאס עצם בארעדן, און ווי אויך דאס גורם זיין חלילה א היזק ממון שלא בכוונה (אדער גאר בכוונה??) דא איז נישט קיין פלאפארמע וואו זינגערס שמועסן זיך צענויף, און מען קען נישט זאגן אז דאס איז לתועלת. ווען איינער וויל ארויסגעבן א סידי און ער ווענדט זיך צו אייך פאר א מיינונג לגבי א ספעציפישע פראדוסער, איז עס דאך לתועלת. קענט איר אים זאגן אייער מיינונג. אבער סתם אוועקמאכן די ארבעט פון איינעם, איז דאך בניגוד לכל סעיף קטן פונען ספר חפץ חיים. נישטא קיין ענטפער דערצו! על זה נאמר ארור מכה רעהו בסתר!
6) רעדן שלעכטס אויף א צווייטענס פראדוקט ווואס איז נישט דיין טעיסט, איז לשון הרע! ענד אף סטארי! איך ווייס אז איז שווער, אבער פאר דעם זענען מיר דאך אידן. ווען מען שרייבט אויף א פאבליק פלאטפארמע אויף א סידי אז דאס איז שלעכט, טוט איר וויי א צווייטן. יענער האט אריינגעלייגט ארבעט אין דעם. פארוואס טוט איר עס? אויב עס איז נישט לפי אייער טעיסט, קויף עס נישט. אבער פארוואס פאבלעצירן? וואס איז די אויפטוה? גייט זיך יעצט איינער אפהאלטן פון דאס הערן ווייל איר האט געשריבען אז איר גלייכט עס נישט? ווען איר קויפט עסן פון א קאמפעני און איר גלייכט עס נישט, פארשטייט איר אליינס אז מען קומט נישט ארויף אויף א פאבליק פלאטפארמע שרייבן אז די עסן פון קאמפעני אבג איז גרויליג. איר קענט שרייבן אז איר גלייכט בעסער די עסן פון קאמפעני דהו, און דערנאך קען מען אנהויבען דן זיין צו דאס איז בכלל פון אבק לשון הרע. איר קענט אפילו שרייבן אז איר פערזענליך גלייכט נישט זייער עסן. אבער סתם באשמיצן? פארוואס? וואס איז דער היתר? דאס איז דאך פשוט לשון הרע!
7) נעמען א יחיד און אים באשמירן פאר דעם וואס זיין בארד איז נישט די זעלבע סייז ווי דיינס איז אסור, און א סתירה קעגן יעדע סיעף קטן פון ספר חפץ חיים! אונזערע רבי'ס האבן טאקע שטארק מקפיד געווען נישט צו רירן דאס בארד, און דעפאר וואלט איך מיך נישט געוואלט משדך זיין מיט איינער וואס שערט זיך די בארד. און אזוי אויך וואלט איך נישט געוואלט אז מיינע קינדער זאלן ליינען ארטיקלען, אדער הערן דרשות פון אזעלכע. אבער חס ושלום צו נעמען א יחיד אויפן צימבעל דערפאר ברבים! האבן ענקערע רבי'ס דאס געטוהן? האבן אייערע רבי'ס גערעדט קעגן יחידים נאך מיט א נאמען?
8) @וואלף איך האב נישט קיין השגה וואס איר ברענגט דא, און איך בין דן לכף זכות די אלע וואס האבן דיר געלייקט אז זיי קענען נישט קיין לשון הקודש. אדער אז זיי האבן נישט געזעהן די פאוסטס אין יענע טעמע.
געוואלד געשריגען!! דער חפץ חיים שרייבט דא אז מען מעג בארעדן א איד אויף א פאבליק פלאטפארמע? יזדעזע עולם ומלואה!!! אזוי ארויסצונעמען ווערטער פון קאנטעקסט?? איך וועל נישט זאגן אויף אייך די מאמר פון מגלה פנים בתורה שלא כהלכה, אבער ביטע ביטע, קוק וואס דו ברענגסט נאך! דער חפץ חיים רעד דא פון בארעדן איינעם? קוק אריין אין אות ט' איין אות פאר די שטיקעל וואס דו ברענגסט נאך. חס ושלום, מען טאר נישט!
אין אות ט' שרייבט ער אזוי. דְּאָסוּר לְגַנּוֹת אֶת חֲבֵרוֹ לְסַפֵּר עָלָיו מִדּוֹת הַמְגֻנּוֹת שֶׁיֵּשׁ לוֹ, כְּגוֹן שֶׁרָאָה עָלָיו שֶׁנִּתְגָּאָה, אוֹ כָּעַס בְּדָבָר שֶׁלֹּא כַּהֹגֶן אוֹ שְׁאָרֵי מִדּוֹת מְגֻנּוֹת...דְּאוּלַי אֵינוֹ יוֹדֵעַ אֶת חֹמֶר אִסוּרָן, כִּי בֶּאֱמֶת זֶה אָנוּ רוֹאִין בְּחוּשׁ לְכַמָּה אֲנָשִׁים וַאֲפִלּוּ מִבַּעֲלֵי תּוֹרָה, שֶׁאֵין מַחֲזִיקִּין הַמִּדּוֹת הָרָעוֹת הָאֵלּוּ לְאִסוּר גָּדוֹל כָּל כָּךְ, כְּמוֹ שֶׁהֵם עַל פִּי אֱמֶת לַמִּתְבּוֹנֵן בָּהֶם בַּכְּתוּבִים וּמַאַמְרֵי חֲזַ"ל, רַק לְדָבָר שֶׁאֵינוֹ הָגוּן סְתָם, וְאוּלַי גַּם הַחוֹטֵא הַזֶּה דַּעְתּוֹ כֵּן, וְאִם הָיָה יוֹדֵעַ אֶת חֹמֶר אִסוּרָן כְּמוֹ שֶׁהֵם, אֶפְשָׁר שֶׁהָיָה מִתְחַזֵּק בְּכָל כֹּחוֹתָיו שֶׁלֹּא לַעֲבֹר עֲלֵיהֶן וְאַדְּרַבָּה, אִם רוֹאֶה אוֹתוֹ שֶׁהֻרְגַּל בְּאַחַת מֵהַמִּדּוֹת הָרָעוֹת הַנַּ"ל, יֵשׁ לוֹ לְהוֹכִיחוֹ וּלְהַצִּיעַ לְפָנָיו אֶת חֹמֶר אִסוּרָן, וּבָזֶה יְקַיֵּם מִצְּוַת עֲשֵׂה דְּ"הוֹכֵחַ תּוֹכִיחַ אֶת עֲמִיתֶךָ", וְאֶפְשָׁר שֶׁיּוֹדֶה לוֹ שֶׁעַוְלָה הוּא עוֹשֶׂה, אֲבָל עַתָּה דַּרְכּוֹ יְשָׁרָה בְּעֵינָיו, וּכְמוֹ שֶׁנֶּאֱמַר "כָּל דֶּרֶךְ אִישׁ יָשָׁר בְּעֵינָיו" עַל כֵּן אָסוּר לְהַחֲזִיקּוֹ עַל יְדֵי זֶה לְרָשָׁע וְלֵילֵךְ לְסַפֵּר עָלָיו.
דאס שרייבט ער איין שטיקעל פריער. מען טאר נישט! מען טאר נישט! מען טאר נישט! בסך הכל וואס ער זאגט אז מען מעג איז צו זאגן פאר די קינדער און פאר די פריינט זיך צו היטן פון יענעם. אבער חס ושלום צו אויספויקן אויף א פאבליק פלאטפארמע! חס ושלום! דאס איז מלבין פני חברו ברבים, און דאס איז און כלל פון לשמוח לקלונו! דאס איז נישט לשום תועלת!
וואס יא, מען נעמט דעם קינד אין א זייט, און מען זאגט אים אז די טאטע וואס זיצט נעבן אונז איז זייער חשוב אבער נעבעך נעבעך האט ער א שלעכטע מידה פון כעס, און מען טאר זיך פון אים נישט אפלערנען. די טאטע האט א שלעכטע מידה פון קנאה, און ווען מען רעדט מיט אים ציפיל קען מען זיך חס ושלום אפלערנען. מען מעג רעדן מיט אים, אבער עס מאכן קורץ. אונז זענען אים נישט דן חלילה, און מיר פארשטייען נישט זיין ייצר הרע. אבער די מידה איז טריפה און מיר טאר'ן זיך נישט אפלערנען פון אים ח"ו.
איז דאס די נושא דא? זענט איר מדמה דאס זאגן פאר קינדער אדער גוטע פריינט זיך צו היטן פון איינעם, צו באשמיצן איינעם אויף א פאבליק פלאטפארמע? דאס מיינט דער חפץ חיים? שרייבן פוי פעך אויף א יחיד וואס אייערע ווערטער וועט ניטאמאל איינעם אפהאלטן פון הערן דעם ניגון? דאס איז דאך אן איסור גמור!
9) @דער תהלים איד אנשטאט מגלה זיין דעתך דעת תורא, זייט מקיים דעם ספי ליה כתורא און זעצט אייך לערנען די ספרי החפץ חיים. וואו איז דא אזא היתר? דער חפץ חיים איז דאך פייער קעגן די אלע אזוי גערופענע התירים פון לשון הרע אויף א דבר רבים. דאס איז דאך בכלל פון המלבין פני חברו ברבים! נישטא קיין היתר! נישטא! יענער נעבעך לעבט אין לאלא לענד, ער מיינט אז ער זעהט אויס שיין מיט א געשוירענע בארד. דערפאר? דערפאר דארף מען אים באשמיצן? נעבעך, ער איז א רחמנות. ער לעבט אין עולם התוהו. זאג א קאפיטעל תהלים און בעט דעם אויבערשטען אז ער זאל חונן דעת זיין דעם יעניגען. פארוואס דארפט איר אים באשמיצן? וואס איז די ציל דערפון?
10) הערט זיך אויף נער'ן מיט עצת היצר כאילו איר זענט דא לוחם זיין מלחמות ד'. זייט אפען מיט זיך אליינס דאס איז אך ורק עצת הייצר. בארעדן א איד וואס גלייבט אין די דרייצן עיקרים און איז נישט א מומר לדבר אחד איז פארבאטן! ווער עס זאגט פארקערט איז דער ייצר הרע זעלבסט! איר טוט ממילא גארנישט אויף דא מיט'ן בארעדן איינעם. זאגטס פאר אייערע קינדער נישט צו הערן דעם זינגער, און זאגט א קאפיטעל תהלים פארן זינגער און דאס איז עס. אייער השתדלות איז פארטיג! זייטס נישט קיין מזכי את הרבים יעצט! לאזט נישט די פאלטשע פרומען לבוש פונעם ייצר הרע אייך פארנער'ן! קומט מיר נישט מעמד זיין דעת על תילה מיט א פוי פעך תגובה. עס העלפט נישט. קיינער איז נאך נישט נתעורר געווארן דורך דעם.
11) הוכח תוכיח האט גדרים. ווען עס קומט להלכה למעשה, קען מען פון מעשיות פון קיין שום רב נישט ארויס פסק'ענען. עס איז דא א שלחן ערוך און דארט שטייט וואס מיר דארפן טוהן. וואס דער הייליגער שינאווער רב האט געטוהן ווייס איך נישט, און איך ווייס נישט צו די מעשה איז אמת. איך בין זיכער אז אלעס וואס דער היילגער שינאווער רב האט געטוהן איז געווען אויסגעהאלטען לויט יעדען סעיף קטן אין שלחן ערוך. אבער אויף למעשה דארפן מיר טוהן וואס שטייט אין שלחן ערוך. באשמיצן א איד אויף אידטיש איז נישט אין דעם כלל! און אודאי נישט די ערשטע סטעפ, און כל שכן על דעת עצמו דעת בעל הבית! דער שינאווער רב איז געווען דער שינאווער רב, און ער האט געוויסט וואס ער טוט. לשיטת הדברי חיים איז א שייטל אסור מדינא, און ווי אויך איז ביים ישועת יעקב איז נישט געווען קיין מוטב שיהיו שוגגין ואל יהיו.... צו מדמה זיין מילתא למילתא דארף מען א דעת תורה.
12) יענער טאר נישט טוהן דאס וואס ער טוט ברבים, און דער אויבערשטער פירט זיך זיין וועלט און ער זעהט אלעס. עס איז נישט מיין דאגה. אבער חס ושלום געבט דאס נישט קיין היתר פאר א צווייטען צו גיין נגד התורה און בארעדן א אידיש קינד ברבים! ווען איינער געבט דיר א פראסק און איז עובר אויף לא יוסיף, מיינט נאך נישט אז דו מעגסט צוריק געבן. הייבען א האנט אויף א צווייטען איז אסור אפי' ווען יענער טוט עס קודם. די אלע לאווין, עשות, ארורין וואס דער חפץ חיים רעכענט אויס טוישט זיך נישט ווען יענער טוט שלא כהוגן. אדרבה, טאקע דעמאלטס איז ווען עס איז נוגע! ווען יענער טוט כהוגן איז עס דאך א מוציא שם רע. לשון הרע איז דאך נאר ווען עס איז אמת.
13) ברוך המקום שמסר עולמו לשומרים. געלויבט השם יתברך האבן מיר דא אזא געטרייע אחראי ווי @צייטווייליג. איך בין מיך כסדר מצטער מתי יגיע מעשי למעשיו. הלואי הלואי זאל איך האבן זיין סענסעטיוועטי בעניני בין אדם לחבירו. איך בין נישט ריין, און ער האט מיר שוין טאקע געמעקט פאוסט וואס איז נישט געשריבען געווארן בדרך כבוד. און איך בין אים שטארק דאנקבאר! אז איך האב דא אזא מוסטער פאר מיינע אויגן, דאנק איך דעם אויבערשטען און איך בעט אז איך זאל מיך אפלערנען פון אים!