אלעס ארום די אטאקעס אויפ'ן חינוך הטהור אין ניו יארק

[נפתלי]

וואסערע פוינט איז דאס? א גאנצע וועד מיט א קונטרס מיט א מערכה ''אויפצוווייזן'' אז ס'איז שוין א גזירה ישנה, יעצט איז נאר פשוט מ'אינפארסירט עס, דאס אלעס...

למאי נפק"מ ווען די גזירה איז געשריבן געווארן, ווען ווערט עס א ''גזירה''?

מיין רבי האט געזאגט א גנב איז נישט ווער ס'קען גנב'ענען נאר ווער ס'גנב'ט, א מתמיד איז נישט ווער ס'קען לערנען נאר ווער ס'לערנט

די זעלבע, א גזירה איז נישט ווען ס'ליגט אין שאפע נאר ווען מ'אינפארסירט עס.

דעמאלטס האט מען עס נישט אינפארסירט?

סמוז זיין אז עפעס איז ערגער געווארן די לעצטע פאר יאר, ווייל איך גלייב נישט אז די רבנים האבן זיך גענומען האמערן די לעצטע פאר יאר איבער א גזירה וואס גייט שוין אן פאר פופציג יאר

זיי שרייבן אין די "מסורה" גליון אז די שרייען איבער די ביטערע גזירת החינוך איז באזירט אויף דעם וואס די גאנצע לימודי חול איז א בדיעבד און ווי ר' הלל קאלאמייער, פלעגט זאגן אז מען וועט שטראפן די גוים פארן מאכן אידן לערנען לימודי חול

קוקט נאר די געוואלדיגע כח פון א ווארט פון אזא צדיק וקדוש ווי ר' הלל קאלאמייער, וואס א דאנק זיין מימרא, האט מען שוין געפאסט געמאכט עצרת'ן אויסגעגעבן הינדערטער טויזענטער דאלארן, פאר פאטיציע קאמפיינ'ס אומגלויבליך!

[נפתלי]

איך האב פונקט פריער געטראכט. שטעל דיך פאר אז מיר שטייען יעצט תיכף נאך די וועלטס קריג, און סאטמאר רב קומט אויפמאכן א מוסד. און.... נישט מער און נישט ווייניגער, ער שטעלט אוועק אז מען זאל רחמנא ליצלן לערנען ענגליש..... !!!!! געוואלד און געשריגן!!!!!! סאטמאר רבי זי"ע האט פארשטאנען אז כדי זיך דורכצוקומען מיט די רעגירונג מיז מען לערנען א געוויסע צייט אין טאג ענגליש.

קומען עטליכע קנאים און פראטעסטירן אנטקעגן איבער דעם רבינ'ס הויז, היתכן ער מאכט אזא שינוי אין חינוך. א זאך וואס גדולי ישראל האבן לוחם געווען קומט ער דא לכתחילה איינפירן??? אתמהה......

גארנישט אנדערש זענען די היינטיגע אזוי גערופענע קנאים וואס קומען שרייען, היתכן מען פארהאנדעלט מיט די רעגירונג, זיי שרייען קולי קולות... און דער אמת איז, יא! מען פארהאנדעלט מיט די רעגירונג!! ווער זאגט אז מען טאר נישט פארהאנדלען מיט די רעגירונג? פונקט אזוי ווי די רעגירונג האט דעמאלס - בימי רבינו מייסד המוסדות - געהאלטן אז אויב די רעגירונג וויל דוקא מען זאל לערנען ענגליש, איז נישט קיין פראבלעם אויב מען גיבט זיי דאס נאך. די זעלבע זאך אויב די רעגירונג הייסט לערנען נאך א האלבע שעה ענגליש, איז אויך נישט קיין פראבלעם אויב מען גיבט זיי דאס נאך.

בשלמא אויב די רעגירונג וויל מען זאל אויפהערן צו לערנען לימודי קודש חומש רש"י גמרא מוסר וכדומה, פארשטייט זיך פשוט אז דאס קען מען זיי נישט נאכגעבן. אבער צו נאכגעבן א זאך וואס זיי פארלאנגען איז גארנישט אנדערש ווי דאס וואס דער רבי האט געטוהן ביים אויפשטעלן די מוסדות אז ער האט נישט געהאט קיין פראבלעים צו נאכגעבן די רעגירונג, כל זמן זיי הייסן נישט קיין שמד חלילה.

די וואס שרייען יעצט, איז ברור כשמש אז ווען מען האלט יעצט תש"ז בשעת'ן אויפשטעלן די מוסדות, וואלטן זיי אויך געקומען שרייען און פראטעסטירן אנטקעגן 500 בעדפארד די הויז פון סאטמאר רבי זי"ע היתכן אז ער איז משנה רחמנא ליצלן.....

זיי האבן א פראבלעם מיט'ן רבי'? זייער פראבלעם! נישט אונזערס. סאטמאר רבי האט נישט געהאט קיין פראבלעם מיט אלע זאכן וואס איז פראבלעמען ביי די סארט פרומע.

איז דאך נישטא קיין גזירה בכלל, הייב אן לערנען נאך א האלבע שעה ענגליש און אלעס איז פיין.

דו האלסט טאקע אז די פראבלעם פון די אוסרים איז די האלבע שעה מער? מ'האלט אינמיטן א גזירה ווי די רעגירונג און פיינטליכע גרופעס פרובירן אריינצוקומען וואס מער אין די מוסדות און די שאלה איז צו מ'זאל אראפשטעלן א הארטע וואנט אדער מ'זאל פארהאנדלען און נאכגעבן נאך אביסל און נאך אביסל.
אויב ווייסט מען פאר א פאקט אז די עקסטרע האלבע שעה וועט ענדיגן די גזירה בכלל וועט יעדער איינגיין דערויף,אבער אפילו די פערלס מוסדות ווייסן אויך אז ס'איז נישט אזוי, והא ראי' מ'האט פארוואנדלט די תענית אסתר תהילים זאגן אין א יום תפילה לביטול הגזירה...

גראדע די נושא, פון א האלבע שעה ענגליש איז שוין ארויפגעקומען, א שיינע פאר יאר צוריק, איינגעשטעלטע פון פערלס זענען געקומען צו האדמו"ר מסאטמאר מהר"א ממשיך דרכו פון הרה"ק מסאטמאר זי"ע וואס האט בשום אין אופן נישט געהאלטן ביים צו לייגן גארנישט צום ענגליש, די רבי האט דאס שוין דערציילט ברבים, די נקודה איז, אז מיר לייגן נישט צו גארנישט צו ענגליש, אויב עס קומט אין א אזא זמן מכח, א גזירה פון שמד, ווען רשעים ווילן אונז ריפארמירן! ווי האדמו"ר מהר"א האט שוין כמה פעמים געזאגט, און איז עס מקיים אויף למעשה, מיר זענען נישט משנה קיין זיז כל שהוא!

[דער תהלים איד]

בנוגע די נקודות פון די מסורה ביכל.

איך האב עס נאכנישט געליינט, אבער אויב קען מיר @צווייזייטיג זאגן אין איין ווארט וואס די הויפט נקודה איז אין איין ווארט, ווייל ביזדערווייל וויפיל איך ליין דא זע איך 2 נקודות, וואס כ'האב דערויף 2 הערות.


נקודה 1: ס'איז אן אלטער געזעץ

הערה: אמת. גראדע, גזירת הגיוס איז אויך א אלטע געזעץ. שוין זייט תש"ח מוז יעדע בחור וואס לערנט נישט גיין אין מיליטער. וואס איז געשטאנען אין איד די לעצטע 8 יאר איבער דעם??? וואס איז געווען די מערכה??? מסורה!!!...


נקודה 2: יעצט האט זיך גארנישט געטוישט, מ'האט אלעמאל אינפארסירט און דער רבי האט געהייסן נאכגעבן

הערה: ווען האט מען ארויסגעגעבן די גיידליינס? תש"כ? תשל"ח? מיר דוכט זיך אז תשפ"ג!

שוין אפגערעדט וואס לויט דער איד איז דאך געשען דא א "גזירת פעלדער"... איז דאך שוין זיכער דא א ערנסטע גזירה.

[צווייזייטיג]

וואסערע פוינט איז דאס? א גאנצע וועד מיט א קונטרס מיט א מערכה ''אויפצוווייזן'' אז ס'איז שוין א גזירה ישנה, יעצט איז נאר פשוט מ'אינפארסירט עס, דאס אלעס...

למאי נפק"מ ווען די גזירה איז געשריבן געווארן, ווען ווערט עס א ''גזירה''?

מיין רבי האט געזאגט א גנב איז נישט ווער ס'קען גנב'ענען נאר ווער ס'גנב'ט, א מתמיד איז נישט ווער ס'קען לערנען נאר ווער ס'לערנט

די זעלבע, א גזירה איז נישט ווען ס'ליגט אין שאפע נאר ווען מ'אינפארסירט עס.

דעמאלטס האט מען עס נישט אינפארסירט?

סמוז זיין אז עפעס איז ערגער געווארן די לעצטע פאר יאר, ווייל איך גלייב נישט אז די רבנים האבן זיך גענומען האמערן די לעצטע פאר יאר איבער א גזירה וואס גייט שוין אן פאר פופציג יאר

ווען מען וואלט זיך געבליבן פירן ווי ביים צייטן פון רבי'ן, וואלט די גאנצע גזירה גאנץ מעגליך זיך נישט אנגעהויבן.. וד"ל.

[דער תהלים איד]

@צווייזייטיג מיינסט צו זאגן אז מען וואלט געלערנט סאשעל סטאדיס? און מ'וואלט געלערנט ענגליש אין ישיבה קטנה?

אדער אז יאפעד וואלט געווען צופרידן אז מ'לערנט גענוג צייט ענגליש און ער וואלט געבליבן א בעל תשובה?

[בן תורה]

דעמאלטס האט מען עס נישט אינפארסירט?

סמוז זיין אז עפעס איז ערגער געווארן די לעצטע פאר יאר, ווייל איך גלייב נישט אז די רבנים האבן זיך גענומען האמערן די לעצטע פאר יאר איבער א גזירה וואס גייט שוין אן פאר פופציג יאר

ווען מען וואלט זיך געבליבן פירן ווי ביים צייטן פון רבי'ן, וואלט די גאנצע גזירה גאנץ מעגליך זיך נישט אנגעהויבן.. וד"ל.

און יעצט אז מאיז נישט געבליבן זיך פירן ווי ביים צייטן פון רבי'ן, האט זיך יא אנגעהויבן א גזירה? כבין שוין צומישט.

[צווייזייטיג]

בנוגע די נקודות פון די מסורה ביכל.

איך האב עס נאכנישט געליינט, אבער אויב קען מיר @צווייזייטיג זאגן אין איין ווארט וואס די הויפט נקודה איז אין איין ווארט, ווייל ביזדערווייל וויפיל איך ליין דא זע איך 2 נקודות, וואס כ'האב דערויף 2 הערות.

כ'האב עס שוין געענדיגט ליינען, אבער דערווייל קען איך עס נאכנישט צאמנעמען.

זיי האלטן נאך ממש ביים אנהויב, און כ'קען עס נאכנישט צוקלעבן אויף למעשה... חוץ אפאר קרישקעלעך אויף וואס מ'קען זיך טענה'ן הין און צוריק.

[צווייזייטיג]

@צווייזייטיג מיינסט צו זאגן אז מען וואלט געלערנט סאשעל סטאדיס? און מ'וואלט געלערנט ענגליש אין ישיבה קטנה?

אדער אז יאפעד וואלט געווען צופרידן אז מ'לערנט גענוג צייט ענגליש און ער וואלט געבליבן א בעל תשובה?

אז ס'איז דא א לאך, קען ער אריינקומען. און אז ער איז אינעווייניג איז עס א צרה.

די רבי האט געוואלט ס'זאל נישט זיין קיין לעכער.

[דער תהלים איד]

@צווייזייטיג מיינסט צו זאגן אז מען וואלט געלערנט סאשעל סטאדיס? און מ'וואלט געלערנט ענגליש אין ישיבה קטנה?

אדער אז יאפעד וואלט געווען צופרידן אז מ'לערנט גענוג צייט ענגליש און ער וואלט געבליבן א בעל תשובה?

אז ס'איז דא א לאך, קען ער אריינקומען. און אז ער איז אינעווייניג איז עס א צרה.

די רבי האט געוואלט ס'זאל נישט זיין קיין לעכער.

ער האט געוואלט אז "עניטינג זיי בעטן, גיב נאך". דאס זאגסטו.

דערפאר פרעג איך ספעציפיש. סאשעל סטואדיס? ענגליש אין ישיבה קטנה?

[נפתלי]

@צווייזייטיג מיינסט צו זאגן אז מען וואלט געלערנט סאשעל סטאדיס? און מ'וואלט געלערנט ענגליש אין ישיבה קטנה?

אדער אז יאפעד וואלט געווען צופרידן אז מ'לערנט גענוג צייט ענגליש און ער וואלט געבליבן א בעל תשובה?

אז ס'איז דא א לאך, קען ער אריינקומען. און אז ער איז אינעווייניג איז עס א צרה.

די רבי האט געוואלט ס'זאל נישט זיין קיין לעכער.

די רבי זאגט א דרשה בפירוש, אז מען לערנט נאר כתב ולשון נישט מער, וואס איז די אלע סאבזשעקטס וואס מען האט זיך אונטער גענומען אין די טיים ליין?????? וועמענס מסורה איז דאס?

[צווייזייטיג]

@צווייזייטיג מיינסט צו זאגן אז מען וואלט געלערנט סאשעל סטאדיס? און מ'וואלט געלערנט ענגליש אין ישיבה קטנה?

אדער אז יאפעד וואלט געווען צופרידן אז מ'לערנט גענוג צייט ענגליש און ער וואלט געבליבן א בעל תשובה?

אז ס'איז דא א לאך, קען ער אריינקומען. און אז ער איז אינעווייניג איז עס א צרה.

די רבי האט געוואלט ס'זאל נישט זיין קיין לעכער.

ער האט געוואלט אז "עניטינג זיי בעטן, גיב נאך". דאס זאגסטו.

דערפאר פרעג איך ספעציפיש. סאשעל סטואדיס? ענגליש אין ישיבה קטנה?

כ'האלט נאכנישט ביים בעטן.

שטעל זיך פאר, אז די עף-בי-איי קומט אריין אין א ביזנעס, און מ'הייבט אן זוכן די ביכער.. יענער זאגט אים כ'האב נישט קיין בוכהאלטער, מ'פרובירט צו האלטן חשבון מיט'ן קאפ... מ'ווארפט אריין טעקסעס וויפיל ס'קומט אויס...
מ'לייגט אים קייטלעך, נאך פאר מען הייבט אן קוקן וואס טוט זיך...

די נמשל וויל איך נישט אויספירן, אבער ס'איז פשוט אז ווען מען האט א ציל "נאכצוקומען" געוויסע סאבזשעקס, און דער פרינציפל קען אנצייגן אויף פאפיר פונקטליך ווי און ווען ער צילט, און וואס ער וויל עררייכן אין יעדן קלאס, האט עס אן אנדער פנים.

[דער תהלים איד]

אה. זאגסט אז די גזירה וואלט יא פאסירט אידערוועי, נאר עס וואלט געהאט אן אנדערער פנים. כלומר, מען וואלט זיך ענדערשט דורכגעקומען.

מיין שאצונג איז פונקט פארקערט, אבער לאמיר נישט אריינגיין דערין ווייל דאס איז נישט נוגע.

לאמיר צוריקגיין צום יעצטיגן מצב ענדערשט.

נקודה 1: ס'איז אן אלטער געזעץ

הערה: אמת. גראדע, גזירת הגיוס איז אויך א אלטע געזעץ. שוין זייט תש"ח מוז יעדע בחור וואס לערנט נישט גיין אין מיליטער. וואס איז געשטאנען אין איד די לעצטע 8 יאר איבער דעם??? וואס איז געווען די מערכה??? מסורה!!!...


נקודה 2: יעצט האט זיך גארנישט געטוישט, מ'האט אלעמאל אינפארסירט און דער רבי האט געהייסן נאכגעבן

הערה: ווען האט מען ארויסגעגעבן די גיידליינס? תש"כ? תשל"ח? מיר דוכט זיך אז תשפ"ג!

שוין אפגערעדט וואס לויט דער איד איז דאך געשען דא א "גזירת פעלדער"... איז דאך שוין זיכער דא א ערנסטע גזירה.

[נפתלי]

אז ס'איז דא א לאך, קען ער אריינקומען. און אז ער איז אינעווייניג איז עס א צרה.

די רבי האט געוואלט ס'זאל נישט זיין קיין לעכער.

ער האט געוואלט אז "עניטינג זיי בעטן, גיב נאך". דאס זאגסטו.

דערפאר פרעג איך ספעציפיש. סאשעל סטואדיס? ענגליש אין ישיבה קטנה?

כ'האלט נאכנישט ביים בעטן.

שטעל זיך פאר, אז די עף-בי-איי קומט אריין אין א ביזנעס, און מ'הייבט אן זוכן די ביכער.. יענער זאגט אים כ'האב נישט קיין בוכהאלטער, מ'פרובירט צו האלטן חשבון מיט'ן קאפ... מ'ווארפט אריין טעקסעס וויפיל ס'קומט אויס...
מ'לייגט אים קייטלעך, נאך פאר מען הייבט אן קוקן וואס טוט זיך...

די נמשל וויל איך נישט אויספירן, אבער ס'איז פשוט אז ווען מען האט א ציל "נאכצוקומען" געוויסע סאבזשעקס, און דער פרינציפל קען אנצייגן אויף פאפיר פונקטליך ווי און ווען ער צילט, און וואס ער וויל עררייכן אין יעדן קלאס, האט עס אן אנדער פנים.

די רבי זאגט אין א דרשה אז מען לערנט נאר כתב ולשון, מילא מען לערנט היסטאריע, וואס קען נאך נכלל ווערן אין כתב ולשון, אבער וואס איז דאס לערנען סאשעל סטאדיס מיט סייענס??? וועמענס מסורה איז דאס? ביטע ענטפער אויף דעם יישר כח.

[צווייזייטיג]

די רבי זאגט אין א דרשה אז מען לערנט נאר כתב ולשון, מילא מען לערנט היסטאריע, וואס קען נאך נכלל ווערן אין כתב ולשון, אבער וואס איז דאס לערנען סאשעל סטאדיס מיט סייענס??? וועמענס מסורה איז דאס? ביטע ענטפער אויף דעם יישר כח.

קוק אריין אין כולל ענינים.

[איד]

בנוגע די נקודות פון די מסורה ביכל.

איך האב עס נאכנישט געליינט, אבער אויב קען מיר @צווייזייטיג זאגן אין איין ווארט וואס די הויפט נקודה איז אין איין ווארט, ווייל ביזדערווייל וויפיל איך ליין דא זע איך 2 נקודות, וואס כ'האב דערויף 2 הערות.


נקודה 1: ס'איז אן אלטער געזעץ

הערה: אמת. גראדע, גזירת הגיוס איז אויך א אלטע געזעץ. שוין זייט תש"ח מוז יעדע בחור וואס לערנט נישט גיין אין מיליטער. וואס איז געשטאנען אין איד די לעצטע 8 יאר איבער דעם??? וואס איז געווען די מערכה??? מסורה!!!...

הייסט אז די גאנצע פראבלעם איז, אז ס'איז אלעמאל געווען גיוס,
אבער די עצם נקודה איז גוט

[דער תהלים איד]

@איד דערפאר איז דא נקודה 2.

נקודה 1 איז א שאלה וואס רירט פשוט אן היפאקריטיע...

[נפתלי]

די רבי זאגט אין א דרשה אז מען לערנט נאר כתב ולשון, מילא מען לערנט היסטאריע, וואס קען נאך נכלל ווערן אין כתב ולשון, אבער וואס איז דאס לערנען סאשעל סטאדיס מיט סייענס??? וועמענס מסורה איז דאס? ביטע ענטפער אויף דעם יישר כח.

קוק אריין אין כולל ענינים.

פלוצלינג ביסטו געווארן א מקצר...

געקוקט, שטייט נישט קיין איין ווארט איבער סייענס און סאשעל סטאדיס, און איז אוודאי נישט קיין סתירה צו די קלארע ווערטער פון רבין וואס איז ריקארדירט אויף טעיפ, איבער כתב ולשון

[צווייזייטיג]

די רבי זאגט אין א דרשה אז מען לערנט נאר כתב ולשון, מילא מען לערנט היסטאריע, וואס קען נאך נכלל ווערן אין כתב ולשון, אבער וואס איז דאס לערנען סאשעל סטאדיס מיט סייענס??? וועמענס מסורה איז דאס? ביטע ענטפער אויף דעם יישר כח.

קוק אריין אין כולל ענינים.

פלוצלינג ביסטו געווארן א מקצר...

געקוקט, שטייט נישט קיין איין ווארט איבער סייענס און סאשעל סטאדיס, און איז אוודאי נישט קיין סתירה צו די קלארע ווערטער פון רבין וואס איז ריקארדירט אויף טעיפ, איבער כתב ולשון

שטייט דארט אז אויסער כתב ולשון, מעג מען לערנען חכמות חציניות וואס די רעגירונג פארלאנגט.

[צווייזייטיג]

@איד דערפאר איז דא נקודה 2.

נקודה 1 איז א שאלה וואס רירט פשוט אן היפאקריטיע...

איך קען נאכנישט ענטפערן אויף דעם, זינט זיי האבן נאכנישט געשריבן דערויף.

אבער ווי איך פארשטיי, האט דער רבי יא פרובירט זיך אויסצוקומען מיט די געזעץ.
עס איז דא צוויי נקודות, זיך קריגן מיט די געזעץ, און זיך קריגן מיט די מוסרים.

[נפתלי]

קוק אריין אין כולל ענינים.

פלוצלינג ביסטו געווארן א מקצר...

געקוקט, שטייט נישט קיין איין ווארט איבער סייענס און סאשעל סטאדיס, און איז אוודאי נישט קיין סתירה צו די קלארע ווערטער פון רבין וואס איז ריקארדירט אויף טעיפ, איבער כתב ולשון

שטייט דארט אז אויסער כתב ולשון, מעג מען לערנען חכמות חציניות וואס די רעגירונג פארלאנגט.

אזוי???

עס שטייט אז מען לערנט ווייל די רעגירונג פארלאנגט אבער עס שטייט דארט קלאר אז די רעדע איז נאר פון די "טרי ארס" און די רבי זאגט קלאר "כתב ולשון", יא, אונזער מסורה איז זייער קלאר, מיר דארפן נישט קיין קאלירטע בראשורן צו פארדרייען פאקטן, די כולל ענינים מיט די קלארע ווערטער פון רבין איז אונז גענוג.

עס איז נישט דא קיין שום היתר צו לערנען חכמות חיציוניות, און לערנען לימודי חול הייסט נישט קיין חכמה חיצוניות, נאר א אנדערע לשון.

[צווייזייטיג]

אזוי???

עס שטייט אז מען לערנט ווייל די רעגירונג פארלאנגט אבער עס שטייט דארט קלאר אז די רעדע איז נאר פון די "טרי ארס" און די רבי זאגט קלאר "כתב ולשון", יא, אונזער מסורה איז זייער קלאר, מיר דארפן נישט קיין קאלירטע בראשורן צו פארדרייען פאקטן, די כולל ענינים מיט די קלארע ווערטער פון רבין איז אונז גענוג.

עס איז נישט דא קיין שום היתר צו לערנען חכמות חיציוניות, און לערנען לימודי חול הייסט נישט קיין חכמה חיצוניות, נאר א אנדערע לשון.

קוק אריין וואס דארט שטייט.
שטייט דארט אז כתב ולשון מעג מען לערנען אן א גזירה אויך, און אויך חשבון.

און חוץ פון דעם איז דא נאך א זאך, אז וואס די רעגירונג פארלאנגט מעג מען לערנען.
אבער ס'איז בתנאי, אז מ'לערנט עס בלויז ווייל זיי הייסן, און מ'לייגט נישט צו מער, און חוץ עפעס וואס איז נגד התורה.

צופעליג, זאגט ער אז אין זיינער צייט האט די גזירה נאר פארלאנגט כתב ולשון.

[צווייזייטיג]

ס'איז אינטערסאנט פון ווי נעמט זיך די זאך פון די דריי אר'ס...

און די געזעץ שטייט נישט קיין ווארט דערפון.
און אויך במציאות זאגן די עלטערע אידן האט מען אויך געלערנט נאך זאכן (קען זיין מ'האט עס אריינגערעכנט אין ריעדינג?..)

אפשר מסורה וועט עס אויסקלארן...

[לייבל פריש]

אזוי???

עס שטייט אז מען לערנט ווייל די רעגירונג פארלאנגט אבער עס שטייט דארט קלאר אז די רעדע איז נאר פון די "טרי ארס" און די רבי זאגט קלאר "כתב ולשון", יא, אונזער מסורה איז זייער קלאר, מיר דארפן נישט קיין קאלירטע בראשורן צו פארדרייען פאקטן, די כולל ענינים מיט די קלארע ווערטער פון רבין איז אונז גענוג.

עס איז נישט דא קיין שום היתר צו לערנען חכמות חיציוניות, און לערנען לימודי חול הייסט נישט קיין חכמה חיצוניות, נאר א אנדערע לשון.

קוק אריין וואס דארט שטייט.
שטייט דארט אז כתב ולשון מעג מען לערנען אן א גזירה אויך, און אויך חשבון.

און חוץ פון דעם איז דא נאך א זאך, אז וואס די רעגירונג פארלאנגט מעג מען לערנען.
אבער ס'איז בתנאי, אז מ'לערנט עס בלויז ווייל זיי הייסן, און מ'לייגט נישט צו מער, און חוץ עפעס וואס איז נגד התורה.

צופעליג, זאגט ער אז אין זיינער צייט האט די גזירה נאר פארלאנגט כתב ולשון.

וויפיל איז די שיעור פון חוזק מאכן פון זיך אליינס
מגייט לערנען אלעס וואס א מרשעת קאמישענער וואס ארבעט פאר יאפעד אינאיינעם מיט משומשדים פון ניו יארק טיימס האט אפגעמאכט איז סאיז נאך ריינע מסורה ...

[נפתלי]

אזוי???

עס שטייט אז מען לערנט ווייל די רעגירונג פארלאנגט אבער עס שטייט דארט קלאר אז די רעדע איז נאר פון די "טרי ארס" און די רבי זאגט קלאר "כתב ולשון", יא, אונזער מסורה איז זייער קלאר, מיר דארפן נישט קיין קאלירטע בראשורן צו פארדרייען פאקטן, די כולל ענינים מיט די קלארע ווערטער פון רבין איז אונז גענוג.

עס איז נישט דא קיין שום היתר צו לערנען חכמות חיציוניות, און לערנען לימודי חול הייסט נישט קיין חכמה חיצוניות, נאר א אנדערע לשון.

קוק אריין וואס דארט שטייט.
שטייט דארט אז כתב ולשון מעג מען לערנען אן א גזירה אויך, און אויך חשבון.

און חוץ פון דעם איז דא נאך א זאך, אז וואס די רעגירונג פארלאנגט מעג מען לערנען.
אבער ס'איז בתנאי, אז מ'לערנט עס בלויז ווייל זיי הייסן, און מ'לייגט נישט צו מער, און חוץ עפעס וואס איז נגד התורה.

צופעליג, זאגט ער אז אין זיינער צייט האט די גזירה נאר פארלאנגט כתב ולשון.

דו מאכסט מיר לאכן.... עס איז דא א אויסגעצויגענע היתר צו לערנען וואס זיי פארלאנגען, צופעליג האט מען דעמאלטס נאר פארלאנגט כתב ולשון...

און אנדערע ווערטער דו ביסט מודה, אז די רבי זי"ע האט נאר גערעדט פון כתב ולשון, גארנישט פון די אלע סאבזשעקטס וואס מען האט אריינגעגעבן אין די טיים ליין, נאר וואס דען מען מעג בעצם לערנען וואס זיי פארלאנגען... פאר פורים איז עס גראדע א גוטע פשעטל

[נפתלי]

ס'איז אינטערסאנט פון ווי נעמט זיך די זאך פון די דריי אר'ס...

און די געזעץ שטייט נישט קיין ווארט דערפון.
און אויך במציאות זאגן די עלטערע אידן האט מען אויך געלערנט נאך זאכן (קען זיין מ'האט עס אריינגערעכנט אין ריעדינג?..)

אפשר מסורה וועט עס אויסקלארן...

ער שרייבט דארט קלאר 3 ארס, די מערסטע וואס מען האט געלערנט איז געווען היסטערי און אפשר געגראפי נישט קיין סייענס און נישט קיין סאשעל סטאדיס, די חילוק איז אז סייענס און סאשעל סטאדיס איז חכמות חיצוניות, און לערנען היסטארי פון א בוך, ווער עס איז געווען פרעזידענט, איז סתם ליינען

אגב, די היינטיגע היסטארי קען שוין זיין פול מיט שמיץ און מינות.

די צו לייגן סייענס מיט סאשעל סטאדיס, איז קעגן די "מסורה" און קעגן די קלארע ווערטער פון רבין זי"ע און פון כולל ענינים, פונקט פארקערט כולל ענינים האט א גאנצע פרק קעגן חכמות חיצוניות, און שרייבט קלאר, אז חכמות חיצוניות טאר מען נישט לערנען אויף קיין שום פאל ווייל דאס איז נגד התורה!