סאטמאר (מהר"א): נייעסן און שמועסן בתוככי הקהלה

[דער תהלים איד]

מיינסט צו זאגן אז קהל פאנדרעיזט נישט, נאר אנשטאט דעם בעטן זיי זיצן געלט.

ביסטו דער זעלבער וואס האלט אויך אז מ'פארקויפט אזויפיל זכותים (כלומר, מען פאנדרעיזט...) אז ס'בלייבט זיכער איבער דערפון פאר קהל?

[אנדערער]

וויפיל קאסט א זיץ?

[נפתלי]

מיינסט צו זאגן אז קהל פאנדרעיזט נישט, נאר אנשטאט דעם בעטן זיי זיצן געלט.

ביסטו דער זעלבער וואס האלט אויך אז מ'פארקויפט אזויפיל זכותים (כלומר, מען פאנדרעיזט...) אז ס'בלייבט זיכער איבער דערפון פאר קהל?

ענטפערסט מיר? איך האב גארנישט געשריבן וועגן פאנדרעיזינג

מיין נקודה איז איין זאך, אויב איז דא גרעסערע הוצאות, זאל מען בעטן פון גאנץ קהל מער מעמבערשיפ, אדער אויב האלטסטו מער פון פאנדרעיזן זאל מען פאנדרעיזן קיין נפקא אמינא

מען קען נישט ניצן א זאך וואס א חלק אינגעלייט דארפן דאס האבן בהכרח און דארט אויספרעסן די גאנצע געלט מיט אלע חובות פון קהל, און די איבריגע אידן, א טייל פון זיי שיינע בעלי פרנסה וואס האבן פאר 20 יאר צוריק געהאט מזל צו קויפן זייער זיץ פאר 5000 דאלאר זיי זענען פטור פון דעם אלעם ודו"ק.

אויב מאכט נישט קיין סענס צו צאלן פאר צוויי טעג שבועות 1000 דאלאר פאר זיצן, פשוט ווייל דער אינגערמאן וויל דאווענען די 8 שעה אינאיינעם מיטן רבין זז"ג קען מען דאס נישט בעטן אפגעזעהן וויפיל עס קאסט פאר קהל אויסצוהאלטן די דיינים אדער איך ווייס נישט וואס.

[דער תהלים איד]

מיינסט צו זאגן אז קהל פאנדרעיזט נישט, נאר אנשטאט דעם בעטן זיי זיצן געלט.

ביסטו דער זעלבער וואס האלט אויך אז מ'פארקויפט אזויפיל זכותים (כלומר, מען פאנדרעיזט...) אז ס'בלייבט זיכער איבער דערפון פאר קהל?

ענטפערסט מיר? איך האב גארנישט געשריבן וועגן פאנדרעיזינג

עס איז דא גענוג וועגן וויאזוי צו זאמלען נאך געלט

[נפתלי]

מיינסט צו זאגן אז קהל פאנדרעיזט נישט, נאר אנשטאט דעם בעטן זיי זיצן געלט.

ביסטו דער זעלבער וואס האלט אויך אז מ'פארקויפט אזויפיל זכותים (כלומר, מען פאנדרעיזט...) אז ס'בלייבט זיכער איבער דערפון פאר קהל?

ענטפערסט מיר? איך האב גארנישט געשריבן וועגן פאנדרעיזינג

עס איז דא גענוג וועגן וויאזוי צו זאמלען נאך געלט

איך רעדט פון די שורה

דאס פראבירסטו אריינצולייגן אין מיין מויל אנשטאט ענטפערן אויף מיינע דברים של טעם.

[דער תהלים איד]

ניין איך האב אפשר די זעלבע טענות אויף קהל, אבער איך מוז ווערן קלאר דערמיט, סוי איך וויל איין זאך אויפאמאל.

די שבועות קאסט הונדערטער אלפים, און מען באצאלט עס דורך פאנדרעיזינג + זיצן געלט. דער חלק שטימט?

[נפתלי]

ניין איך האב אפשר די זעלבע טענות אויף קהל, אבער איך מוז ווערן קלאר דערמיט, סוי איך וויל איין זאך אויפאמאל.

די שבועות קאסט הונדערטער אלפים, און מען באצאלט עס דורך פאנדרעיזינג + זיצן געלט. דער חלק שטימט?

עס מוז באצאלט ווערן דורך יעדע איד וואס הנאה פון די שבועות, צו גלייך, + פאנדרעיזן ווי ווייט מעגליך, נישט ארויספרעסן פון א חלק קהלה, אזויפיל געלט שלא ביושר.

[דער תהלים איד]

סוי וואס איז דיין פארשלאג? ארויפלייגן א "מס היום טוב" אויפ'ן גאנצן עולם, אנשטאט פארדינגען זיצן?

[dev]

סוי וואס איז דיין פארשלאג? ארויפלייגן א "מס היום טוב" אויפ'ן גאנצן עולם, אנשטאט פארדינגען זיצן?

אין פאקט איז שוין דא "מס היום טוב" וואס דאס איז זיצן געלט, די שאלה איז פארוואס נאר א חלק ציבור דארף באצאלן דיע "מס היום טוב"

למשל איך האב א זיץ אין ביהמ''ד פון מיין טאטע, איך האלט מיט אלע תפילת און טישן בחינם אין כסף, און אזוי זענען דא נאך טויזענטער אידן וואס צאלן נישט קיין פעני און האלטן מיט די יו''ט,
משא''כ טויזענטער אידן זענען דא וואס דארפ'ן צאלן אפאר הונדערט דאלער מינימום דאס צו קענען מיטהאלטן,

לכאורה נישט יושר...

[דער תהלים איד]

איך קוק עס אן אזוי ווי זאלסט זאגן אז ס'איז נישט יושר אז א וומסב"ג איד דארף זיך צאלן דא א טייערן רענט פאר א דירה אויף שבועות, בשעת דער קרית יואל'ער איד האט זיך זיין ברייטע הויז אויף שבועות חינם אין כסף. ס'איז דער זעלבער יו"ט פאר אלע, פארוואס זאלן נישט אלע אינאיינעם אויסצאלן אלע דירות אינאיינעם? יושר?

כ'מיין... וואס האסטו געוואלט? איינער וואס האט א געקויפטע זיץ, האט, און ווער נישט, מוז דינגען.

[פישפיקלאדיין]

מען שטייט שוין נאכאמאל פאר שבועות און מען דינגט שוין נאכאמאל זיצן און די ווייטאג קומט פון פריש ארויף

יעדער ווייסט אז ווי נאר עס עפענט זיך די טישל און מען קען אנפאנגען דינגן זיצן ווערט עס באלאגערט און קורץ דערנאך בלייבט נישט קיין זכר

אבער, די פאקט איז אז ביים עולם איז דא א גרויס ווייטאג און מיט רעכט

איינער וואס וויל קובע מקום זיין לתפילתו און האבן א זיץ במשך דעם גאנצן יאר דארף דינגן "דריי" מאל זיצן, אוןצאלן פאר דעם ריזיגע סכומים געלט

א עווריטש אינגערמאן וואס האט 5 קינדער און איז גרייט אפילו זיך צאמצושטופן, צאלט און עווריטש $3000 דאלאר א יאר פאר זיצן!!!

און די שאלה פרעגט זיך איז דאס יושר???

צו דיין ווייל ער ער וויל דאווענען אין גרויסן מוז ער צאלן אזאלכע סכומים??

ביודע ומכירי א איד וואס האט פשוט ארויסגענומען א הלוואה צו קענען האבן זיין זיץ

און דאס איז שוין אויסער די מעמבערשיפ געלט וכו' וואס מען צאלט

די פאקט איז אז נאך 15 יאר דינגען זיצן, צאלט מען אראפ פאר קהל א נישטיגע 45 טויזענט דאלאר!!! און הערשט איז די זיץ נאך נישט דיינס

די נגידים וואס האבן געקויפטע זיצן, האבן פילפאכיג ווייניגער אראפגעצאלט פאר קהל פאר זייער זיץ ווי דער פשוטער ארימאן וואס וויל סך הכל דאווענען נארמאל נעבן זיינע קינדער

יא, איך ווייס אז פאר קהל איז דאס גרינגע געלט, און מען זעט די געלט פאר די אויגן און די פארלאנג איז גרויס און אז איך וועל נישט דינגען, וועט עס א צווייטער דינגען אבער עס איז נישט קיין יושר!!

פארוואס דארף מען דינגען א זיץ סיי פאר שבועות, נאכאמאל די הייליגע טעג, און נאכאמאל פאר במשך די יאר?????

די חשבון וואס קומט אריין פון די זיצן איז כאטשיג א מליאן א האלב במשך די יאר אדער פיל מער, און דאס אלעס אויסגעהארעוועטע געלטער פון אינגעלייט וואס פארמאגן דאס נישט!!

זאל מען פארקויפן נאך אפאר זכותים פאר נגידים, און פארדינגען זיצן פאר האלב די פרייז!

איך גיב דא אויס מיין ווייטאג הגם איך גיב שוואכע האפענונג אז דאס וועט העלפן אבער אפשר דאך.

די ווייטאג פארשיי איך אבער קיין סעלושען איז נישטדא


די שול אויפצוהאלטן א יאר קאסט גוזמאות פון געלד, און זיי ברויכן זיך קאווערען

קיין איין פלאץ אין די וועלט בעט נישט די געלטער און מען קען זיך א עצה געבן, אוודאי איז עס גרינגער צו נעמען שטייער אבער קיין יושר!

למשל ווי אין די וועלט האסטו געטשעקט, קום אריין מיט די דעטאלן?

קום מיר נישט זאגן אז אין תולדות צבי קען מען האבן פאר ביליגער, גיב מיר א דוגמה פון א פלאץ ווי מען שטעלט צו א יו"ט מיט אזא ברייטקייט.

דו ווייסט אז אזא יו"ט קאסט אפ פאר קהל מער פון א פערטל מיליאן דאלאר!?

דו ווייסט אז קהל האט נישט קיין אינקאם דאס צו קאווערן?

[dev]

איך קוק עס אן אזוי ווי זאלסט זאגן אז ס'איז נישט יושר אז א וומסב"ג איד דארף זיך צאלן דא א טייערן רענט פאר א דירה אויף שבועות, בשעת דער קרית יואל'ער איד האט זיך זיין ברייטע הויז אויף שבועות חינם אין כסף. ס'איז דער זעלבער יו"ט פאר אלע, פארוואס זאלן נישט אלע אינאיינעם אויסצאלן אלע דירות אינאיינעם? יושר?

כ'מיין... וואס האסטו געוואלט? איינער וואס האט א געקויפטע זיץ, האט, און ווער נישט, מוז דינגען.

אמת

אבער בעט פרייזן וואס מ'קען עפארדען, א פרייז וואס מאכט סענס פאר א אינגערמאן צי באצאלן,

אזוי ווי אויף די דירות וואס ס'איז דא באשטימטע פרייזן,

[פישפיקלאדיין]

יעדע שול האלט זיך אויף אין קען זיך אויפהאלטן פון נדרים ונדבות אין טאקע אויך פון פארדינגען זיצן
אבער פארדיגען מיט 2000 זיצן מער וויפל די ביהמ"ד פארמאגט רעגלמעסיג איז שוין מער ווי ריווח, נאכדערצו פאר אזוי טייער.....

בעפאר מ'זאגט "זיכער" דארף מען טשעקן אין קוויקבוקס.

האסט שוין אמאל געראנט עני פראיעקט מיט הוצאות?

די אמת עס איז בכלל נישט קיין נפקא אמינא

פארוואס דווקא די אינגעלייט וואס האבן נישט קיין געקויפטע זיצן, און ווילן דאווענען אין גרויסן בהמ"ד, פונקט אויף זיי ליגט די געוואלדיגע חיוב אז מען זאל זאל נעמען 1 אהאלב מיליאן דאלאר יעדע יאר און עס צוטיילן און ארויפלייגן א שטייער??? און ניצן די מיטל פון א זיץ וואס ער איז געצווינגען צו נעמען?

אלע אנדערע מתפללים קענען רוהיג ניצן אלע סערוויסעס און זענען נישט מחויב צו נעמען א טייל און דעם ?

עס איז דא גענוג וועגן וויאזוי צו זאמלען נאך געלט, און עס איז נישט מסתבר, אז די יאר למשל וואס עס ווערט צוגעלייגט נאך 600 זיצן דארף קהל פלוצלינג נאך 120000 3 מאל א יאר... זיי קלאר עס איז בסך הכל א גוטע מהלך און די גרינגערע וועג וויאזוי שנעל צו איינקאסירן געלט פון ציבור וואס האט עס נישט.

דו ווייס וויפל עס קאסט נאר צוצולייגן די 600 זיצן?

אויפבויען און פארמאכן די גאלערי.

אריינציען לעקטער און עיר קאנדישן.

אהערשטעלן נייע בענק.

גאנץ מעגליך עס קאסט פיל מער ווי 120,000.

[פישפיקלאדיין]

יעצט געהערט, אז די פלאן פון א גרויסע קינדער מנין איז באשטעטיגט געווארן ביי רבינו שליט"א.

עס איז נאך פארבליבן אסאך פרטים אויסצוארבעטן אויף למעשה.

אויב דאס וועט בעז"ה צושטאנד קומען וועט עס ברענגן א ריוח פון עטליכע 100 זיצן.

אויך וועט עס שפארן געלט פאר אסאך וואס פלעגן קויפן פאר די קינדער.

אויך וועט זיין די מעגליכקייט צו שטיין אין די דורכגענג און שיקן די קינדער צו די קינדער מנין.

[געמיטליך]

מלמדים גייען עס באגלייטן?

[דער תהלים איד]

איך קוק עס אן אזוי ווי זאלסט זאגן אז ס'איז נישט יושר אז א וומסב"ג איד דארף זיך צאלן דא א טייערן רענט פאר א דירה אויף שבועות, בשעת דער קרית יואל'ער איד האט זיך זיין ברייטע הויז אויף שבועות חינם אין כסף. ס'איז דער זעלבער יו"ט פאר אלע, פארוואס זאלן נישט אלע אינאיינעם אויסצאלן אלע דירות אינאיינעם? יושר?

כ'מיין... וואס האסטו געוואלט? איינער וואס האט א געקויפטע זיץ, האט, און ווער נישט, מוז דינגען.

אמת

אבער בעט פרייזן וואס מ'קען עפארדען, א פרייז וואס מאכט סענס פאר א אינגערמאן צי באצאלן

וויפיל בעט מען?

[ראש חדשים]

מלמדים גייען עס באגלייטן?

סאראקאסטיש: ניין די קינדער גייען אליינס דאווענען, האבן א אינגל אלץ בעל תפילה...

[געמיטליך]

מלמדים גייען עס באגלייטן?

סאראקאסטיש: ניין די קינדער גייען אליינס דאווענען, האבן א אינגל אלץ בעל תפילה...

וועלכע 10 אידן זאלן גרייט זיין אוועקצוגעבן א שבועות דאווענען

[ראש חדשים]

מלמדים גייען עס באגלייטן?

סאראקאסטיש: ניין די קינדער גייען אליינס דאווענען, האבן א אינגל אלץ בעל תפילה...

וועלכע 10 אידן זאלן גרייט זיין אוועקצוגעבן א שבועות דאווענען

סאראקאסטיש: מ'וועט ברענגען פון 5 גארפיעלד...

[dev]

איך קוק עס אן אזוי ווי זאלסט זאגן אז ס'איז נישט יושר אז א וומסב"ג איד דארף זיך צאלן דא א טייערן רענט פאר א דירה אויף שבועות, בשעת דער קרית יואל'ער איד האט זיך זיין ברייטע הויז אויף שבועות חינם אין כסף. ס'איז דער זעלבער יו"ט פאר אלע, פארוואס זאלן נישט אלע אינאיינעם אויסצאלן אלע דירות אינאיינעם? יושר?

כ'מיין... וואס האסטו געוואלט? איינער וואס האט א געקויפטע זיץ, האט, און ווער נישט, מוז דינגען.

אמת

אבער בעט פרייזן וואס מ'קען עפארדען, א פרייז וואס מאכט סענס פאר א אינגערמאן צי באצאלן

וויפיל בעט מען?

איך ווייס נישט די פונקטליכע נאמבערס (אזוי ווי געשריבן, איך דינג נישט),

אבער די ווייסט אויך אז די פרייז פאר א נארמאלע זיץ איז אפאר הונדערט דאלער,
יעצט א טאטע מיט אפי' נאר איין בחור רעדט מען פון אסאך געלט, וואס מענטשען מוטשענען זוך עס צי באצאלן,

ס''ה פונעם שמועס דא איז,

אמת דער יו''ט קאסט פאר קהל שווערע געלטער אבער אין פאקט באצאלן פאר'ן יו''ט כמעט נאר די אינגעלייט וואס דארפן דינגען זיצן,
די שאלה איז צי ס'איז דא מציאות אז מ'זאל שאפן נדבנים וואס זאלן דעקן רוב פון די הוצאות, און די אידן וואס דארפן דינגען זיצן זאלן קענען באצאלן א פרייז וואס זאל זיין גרינג ארויסצונעמען פון טאש.

[נייעס ליבהאבער]

מלמדים גייען עס באגלייטן?

סאראקאסטיש: ניין די קינדער גייען אליינס דאווענען, האבן א אינגל אלץ בעל תפילה...

וועלכע 10 אידן זאלן גרייט זיין אוועקצוגעבן א שבועות דאווענען

יעדע יאר וועט זיך עס טוישן, און די וועלכע וועלן דארט פירן מיט די קינדער וועלן א יאר שפעטער באקומען א זיץ בחינם נאנט צום אויבנאן...

[מחדש]

איך האלט אויך - און גאר אסאך האלטן אזוי - אז זיצען געלט שבועות איז צו טייער, איטס דשאסט דאנט מעיק סענס צו רייסן די געלטער..

איך האב אבער נישט קיין מהלך ווי אזוי צו פארדינגען זיצען פאר ביליגער.

[מחדש]

יעצט געהערט, אז די פלאן פון א גרויסע קינדער מנין איז באשטעטיגט געווארן ביי רבינו שליט"א.

עס איז נאך פארבליבן אסאך פרטים אויסצוארבעטן אויף למעשה.

אויב דאס וועט בעז"ה צושטאנד קומען וועט עס ברענגן א ריוח פון עטליכע 100 זיצן.

אויך וועט עס שפארן געלט פאר אסאך וואס פלעגן קויפן פאר די קינדער.

אויך וועט זיין די מעגליכקייט צו שטיין אין די דורכגענג און שיקן די קינדער צו די קינדער מנין.

און א אינגעל זוץ דארט גייט קאסטן נאר 30 טאלער, ריכטיג...?!

[דער רבי איז געזונט]

האלטסט עכט אז מ'רעדט דא פון 'פארדינען' געלט? דו ווילסט אפשר קאווערן א שבועות?

איך ווייס נישט אויב מען פארדינט אבער שטארק מסתבר אז יא

פארגעס נישט מען פארקויפט זכותים ממש אויף א יעדע ריר אריינגערעכנט די צוגעלייגטע גאלאריען

נעוואדע נישטא קיין פארדינסטן!

נישטא.
קוים וואס מ'קאווערט זיך, און דאס איז [כמעט] ביי יעדער פראיעקט פון די קהלה אריינגערעכנט ל''ג בעומר

[נפתלי]

יעצט געהערט, אז די פלאן פון א גרויסע קינדער מנין איז באשטעטיגט געווארן ביי רבינו שליט"א.

עס איז נאך פארבליבן אסאך פרטים אויסצוארבעטן אויף למעשה.

אויב דאס וועט בעז"ה צושטאנד קומען וועט עס ברענגן א ריוח פון עטליכע 100 זיצן.

אויך וועט עס שפארן געלט פאר אסאך וואס פלעגן קויפן פאר די קינדער.

אויך וועט זיין די מעגליכקייט צו שטיין אין די דורכגענג און שיקן די קינדער צו די קינדער מנין.

זייער א וויכטיגע זאך!

כ'האף מוועט ברענגן די ריכטיגע מחנכים און משפיעים מיט גענוג משגיחים אנציפירן די מנין