מילי דברכות - ברכות התורה, ברכות כהנים, אלו דברים

[נקודות טובות]

הקדמה לברכת התורה.

די גמרא ברכות כא. פון פסוק וואס משה רבינו האט געזאגט. כי שם ד' אקרא הבו גודל לאלקינו. לערנט די גמרא ארויס א חיוב צו זאגן א ברכה פאר מען הויבט אן לערנען, א שטייגער ווי א פאר יעדע מצוה. און דאס ווערט אנגערופען בלשוננו ברכת התורה.
פשט אין פסוק גייט לויט די דרש הגמרא אזוי. יערוף כמטר לקחי, לקחי מיינט די תורה. זאגט אבער משה רבינו אז פארן לירנען וועט זיין כי שם ד' אקרא, איך וועל מאכן א ברכה. און עטץ הבו גודל לאלקינו, זאלטס זאגן אמן. (רש''י)

בפשטות איז די לימוד, איז אזוי ווי אסאך אנדערע לימודים וואס די גמרא לערנט ארויס פון פסוקים נאר אסמכתא בעלמא. און די פון חיוב ברכת התורה איז נאר מדרבנן. און אזוי איז טאקע דער דעת רי''ף, רא''ש, ורמב''ם און אזוי איז אויך דער דעת השלחן ערוך. (פרי מגדים)
עס זענען אבער דא ראשונים וואס לערנען אז די לימוד איד יא ממש פשוטו כמשמעו, און נישט קיין אסמכתא בעלמא און די חיוב ברכת התורה איז מדאורייתא. (רמב''ן שכחת העשין ט''ו, חינוך מצוה ת''ל, מאירי ברכות)

דער טור אין סימן מ''ז, הויבט אן מיט דעם אז מען דארף זייער נזהר זיין אין דער ברכה פון ברכת התורה, ווייל אין די גמרא זעהען מיר אז די סיבה פארוואס עס זענען דא תלמידי חכמים וואס זענען נישט זוכה צו קינדער תלמידי חכמים, איז צוליב דעם וואס זיי זענען נישט נזהר בברכת התורה!
און ווי אויך זאגט די גמרא אז די סיבה פאר חרבן בית המקדש איז געווען, שלא ברכו בתורה תחילה!
די משנה ברורה לייגט צו, וז''ל. ותמיד תהיה תפילת האב והאם שגורה בפיהם להתפלל על בניהם שיהיו לומדי תורה וצדיקים ובעלי מידות טובות ויכוון מאוד בברכת אהבה רבה ובברכת התורה בשעה שאומרים ונהיה אנחנו וצאצאינו וכן כשאומר בובא לציון למען לא ניגע לריק ולא נלד לבהלה


טעם הברכה.
דער לבוש שרייבט אז די טעם הברכה איז כדי מיר זאלן מיט דעם ווייזן אז די תורה איז ביי אונז באליבט, און מיר מאכן און דאנקען דעם אויבערשטען אויף דעם וואס מיר האבן באקומען די תורה, און אויף די חיוב פון לימוד התורה.
ענליך צו דעם שרייבט דער רבינו יונה (הובא בר''ן) אז די ברכות התורה איז אוועקגעשטעלט כדי צו דאנקען דעם אויבערשטען אויף דעם וואס ער האט אונז געגבן די תורה, און אויב זאגט מען נישט קיין ברכת התורה, ווייזט מען מיט דעם אז מען איז חלילה מזלזל אין די תורה. און אז מען לערנט נאר די תורה כאומנות בעלמא. (ר''י אבוהב)


סוג הברכה.
בפשטות הדברים זענען די ברכות התורה, א חיוב משום ברכת המצוה, א שטייגער ווי א ברכה אויף תפילין סוכה ולולב. און אזוי איז טאקע שיטות הרז''ה.

די פני יהושע אין ברכות קומט מיט א חידוש. אז אה''נ די ברכה פון לעסוק בדברי תורה איז טאקע א ברכת המצוה. און צוליב דעם זאגן מיר טאקע די לשון אשר קדשנו במצותיו אזוי ווי ביי אנדערע ברכת המצוות. אבער די צווייטע ברכה אשר בחר בנו איז א ברכת השבח. און די חיוב ברכות השבח אויף די תורה איז א כ''ש פון ברכות אויף עניני חיי שעה וואס אויף דעם זענען מיר מצוה צו זאגן א ברכת השבח (ברכת השחר וכדו') איז זיכער אז אויף די תורה וואס איז חיי עולם דארף מען זאגן א ברכת השבח.
די לבוש שרייבט א פלא פון א זאך. אז פונקט ווי ביי מצות מצה מאכן מיר צוויי ברכות, איינס על אכילת מצה וואס דאס איז א ברכת המצוה. און דערנאך המוציא לחם מן הארץ, וואס איז א ברכת הנהנין. אזוי אויך איז אויף לימוד התורה האבן חז''ל מתקן געווען צוויי ברכות, לעסוק בדברי תורה, וואס דאס איז א ברכת המצוה. און אשר בחר בנו, וואס דאס איז ברכת ''הנהנין'' ווייל עס איז דאך נישטא קיין גרעסערע פארגעניגן ווי לימוד התורה.


ברכה ראשונה וברכה אחרונה.
דער לבוש שרייבט אז די ברכה לעסוק בדברי תורה האבן חז''ל מתקן געווען אלץ חיוב ברכה אחרונה. פונקט ווי מען זעהט ביי קריאת התורה בציבור האבן חז''ל מתקן געווען צוויי ברכות איינס פארדעם וואס דאס איז אשר בחר בנו, און איינס נאכדעם וואס דאס איז אשר נתן לנו. אזוי אויך ביי לימוד התור, האבן חז''ל מתקן געווען צוויי ברכות. לעסוק בדברי תורה איז א ברכה אחרונה, און אשר בחר בנו איז א ברכה ראשונה.
ער לייגט צו אז וויבאלד עס איז נישט שייך צו מאכן קיין ברכה אחרונה אויף לימוד התורה, וויבאלד מיר זענען דאך מחויב צו לערנען א גאנצען טאג, אזוי ווי די פסוק זאגט והגית בו יומם ולילה. דערפאר האבן חז''ל מתקן געווען די ברכה אחרונה דעם נעקסטן אינדערפרי, ווען ער איז שוין ממילא מחויב צו מאכן נאכאמאל א ברכה אלץ הפסק שינה. און אזוי ארום וועט ער תיכף נאכן זאגן די ברכה אחרונה, גלייך זאגן א פאר ברכה. (אין ערוך השלחן זאגט ער די זעלבע, נאר די ברכות פארקערט)


צווי ברכות אדער דריי.
עס איז א מחלוקת הראשונים בנוגע די ברכה לעסוק בדברי תורה-והערב. אויב דאס איז איין לאנגע ברכה, אדער איז והערב נא די התחלה פון א נייע ברכה. אויב איז לעסוק בדברי תורה איין ברכה מיט והערב, קומט אויס אז ברכות התורה באשטייט פון צוויי ברכות. אויב אבער איז והערב אפגעטיילט פון לעסוק בדברי תורה, קומט אויס אז מיר זאגם דריי ברכות התורה אינאיינעם מיט אשר בחר בנו.
לשון הגמ'.
מאי מברך א"ר יהודה אמר שמואל אשר קדשנו במצותיו וצונו לעסוק בדברי תורה ור' יוחנן מסיים בה הכי הערב נא ד' אלקינו את דברי תורתך בפינו ובפיפיות עמך בית ישראל ונהיה אנחנו וצאצאינו וצאצאי עמך בית ישראל כלנו יודעי שמך ועוסקי תורתך ברוך אתה ד' המלמד תורה לעמו ישראל ורב המנונה אמר אשר בחר בנו מכל העמים ונתן לנו את תורתו ברוך אתה ד' נותן התורה אמר רב המנונא זו היא מעולה שבברכות הלכך לימרינהו לכולהו.
מפשטות לשון הגמ' ר' יוחנן מסיים בה איז משמע אז והערב איז דער סיום הברכה פון לעסוק בדברי תורה. (רש''י) און אזוי איז אויך שיטת התוס', והרא''ש (מו.)
מצד אחר רעכנט דאס דער רמב''ם יא פאר צוויי באזונדערע ברכות. און ווי אויך שרייבט דער בעל המאור, אז אה''נ דאס איז טאקע א חתימה אויף ר' יוחנן'ס ברכה. אבער עם כל זה ווערט עס פאררעכנט פאר צוויי באזונדערע ברכות. און אזוי זאגט אויך דער אבודרהם.

די רז''ה פירט אויס מיט אן אינטערעסאנטער טעם פארוואס חז''ל האבן מתקן געווען ''דריי'' ברכות אויף די תורה. דאס איז וויבאלד איינס איז אויף מקרא, דער צווייטע איז אויף משנה, און דער דריטער איז אויף מדרש. און דערפאר זאגן מיר טאקע גלייך דערנאך די פרשה פון ברכת כהנים וואס איז מקרא. פרק איזהו מקומן וואס דאס איז משנה. און די ברייתא פון ר' ישמעאל אומר וואס דאס איז מדרש.
רבינו יונה שרייבט אבער, אז לויט די שיטה אז והערב איז נאר א הוספה צו די פריערדיגע ברכה, און נישט קיין ברכה בפני עצמו. וואס לויט דעם קומט אויס אז עס איז נאר דא צוויי ברכות. קען מען זאגן פשוט, אז איין ברכה איז אויף תורה שבכתב, און די צווייטע ברכה איז אויף תורה שבעל פה.

להלכה ווערט גע'פסק'ענט אין שלחן ערוך אז דאס איז איין ברכה. און ווי אויך אז מען זאל זאגן ''ו''הערב מיט א וא''ו החיבור. און ווי אויך איז שיטת רוב האחרונים אז מען זאגט נישט קיין אמן צווישען לעסוק און והערב.


הפסק בברכת התורה.
תוס' פרעגט אין ברכות, אז לכאורה זעהען מיר דאך ביי מצות סוכה אז אויב א מענטש עסט מער ווי איין סעודה א טאג, דארף ער יעדע מאל זאגן נאכאמאל די ברכה לישב בסוכה. וויל תוס' פארשטיין וואס איז אנדערש די מצוה פון לימוד התורה, פארוואס זאל מען נישט מאכן די ברכה יעדעס מאל פאר מען זעצט זיך לערנען, נאר מען פארלאזט זיך אויף די ברכה פון אינדערפרי.

אויף דעם ענטפערט תוס', אז די מצוה פון לימוד התורה איז אנדערש ווי שאר מצוות. וויבאלד עס איז נישטא קיין חיוב אויף א מענטש צו עסן סוכות, נאר אויב עסט מען דארף עס זיין אין די סוכה. ממילא האט נישט איין סעודה א שייכות מיטן צווייטען סעודה. משא''כ די חיוב לימוד התורה אויף דעם שטייט דאך והגית בו יומם ולילה, ממילא איז דער דעת פון א מענטש אגאנצען טאג אויף די תורה, און אפי' אויב טוט ער עפעס אינדערצווישען ווערט נישט פאררעכנט פאר א הפסק.

אין שו''ת מן השמים זאגט ער אן אנדערע טעם, וויבאלד די ברכות וואס חז''ל האבן מתקן געווען אויף די תורה איז לאו דוקא אויף די תורה, נאר אויף דער עצם זכיה אז דער אויבערשטער האט אונז אויסגעוועלט פון אלע פעלקער. אזוי ווי מיר זאגן טאקע די לשון הברכה ''אשר בחר בנו מכל העמים''. ממילא איז נישט שייך צו מאכן די ברכה מער ווי איין מאל א טאג.
דאס איז אבער גוט אויף די ברכה אשר בחר בנו, אבער אויף די ברכה פון לעסוק בדברי תורה זאגט ער, אז וויבאלד עס איז א ברכה ארוכה וואס נעמט אריין אין זיך אויך בקשת רחמים והערב נא אנדערש ווי אנדערע ברכת המצוות, לדוגמא, תפילין. האבן חז''ל דאס נאר מתקן געווען איין מאל א טאג.

אין לקט יושר ברענגט ער אז זיין רבי דער תרומת הדשן ווען ער איז ארויסגעקומען פון ביה''כ האט ער געמאכט נאכאמאל א ברכה אויף די ציצית וויבאלד דאס ווערט פאררעכנט פאר א הפסק. אבער ברכת התורה האט ער נישט נאכאמאל געזאגט אפילו אז אין ביה''כ טאר מען נישט לערנען. וויבאלד עס הייסט נישט קיין הפסק מדברי תורה, ווייל אפי' אין ביה''כ איז מען עוסק במצוות כגון מקנח בשמאל. ממילא איז כאילו ער עוסק בתורה, ווייל ער איז מקיים דברי תורה יעדע רגע. הפלא ופלא!!

[נקודות טובות]

לעסוק בדברי תורה.
אין די גמרא ברכות ווערט געברענגט דער לשון, לעסוק בדברי תורה.
בנוסח הראשונים ווערט געברענגט די נוסח אביסעל אנדערש, על דברי תורה. און אזוי ווערט געפסקנ'ט אין שלחן ערוך. (ר' נטרונאי גאון, ר' עמרם גאון, רמב''ם, רי''ף, רא''ש, המנהיג, אבודרהם, ועוד רוב ראשונים)

די הסבר פון די לשון על דברי תורה, איז וויבאלד אזוי מאכט מען אויך א ברכה אויף אלע מצוות, און לאו דוקא אויף לימוד התורה. (המנהיג ס' י')

דער בית יוסף פרעגט אפ דער טעם. און ער זאגט אז אויף אנדערע מצוות מאכט מען דאך שוין א ברכה בפני עצמו שפעטער אין טאג. אויב אזוי פארוואס דארף מען מאכן א ברכה כללי. און ווי אויך אויב איז דאס א ברכה אויך אויף שאר מצוות, פארוואס זאל מען מאכן א ברכה אויף תפילין, ער האט דאך שוין יוצא געווען מיט על דברי תורה. אבער למעשה זאגט ער אז דאס איז דער נוסח הרמב''ם, זאל מען אזוי זאגן.
קומט אבער דער מגן אברהם, און זאגט אז דער מנהג אין אשכנז איז יא צו זאגן לעסוק בדברי תורה.
די טיישט פון לעסוק בדברי תורה, איז וויבאלד די עיקר מצוה פון לימוד התורה איז אז א מענטש זאל זיך פלאגן אויף תורה. אזוי ווי רש''י זאגט אין פרשת בחוקתי שתהיו עמלים בתורה. דערפאר האבן חז''ל מתקן געווען די לשון לעסוק אז מען זאל מאכן דערפון אן עסק, א גאנצער געשעפט, (רבינו מנוח, ב''ח, ט''ז)

דער מהר''ל מפראג זאגט, אז ווען מען זאגט ווען די לשון על דברי תורה, וואלט דאס נאר גוט געווען אויב מען איז מכוון לאמיתו של תורה. וואס טוט זיך אבער אויב א מענטש פלאגט זיך בתורה אבער ער איז נישט זוכה צו פארשטיין, אויף דעם האבן חז''ל מתקן געווען ''לעסוק''. אז די עיקר איז די עסק התורה און אפי' אויב מען איז נישט מכוון לאמיתו, איז מען נאכאלץ יוצא די מצוה פון לימוד התורה.


והערב נא.
די פשטות פון די לשון והערב איז מאך זיס. וכן פירוש רש''י. ר''י בן יקר טיישטט והערב א לשון פון ערבות, דהיינו אז די תורה וואס מען לערנט זאל זיין פארזיכערט ביי אונז. בפינו ובפיות עמך בית ישראל, ע''פ לא ימושו מפיך ומפי זרעך.

חז''ל האבן מתקן געווען די לשון והערב, ווייל נאכדעם וואס מען זאגט לעסוק בדברי תורה, וואס דאס מיינט עמילות בתורה. דאן קען מען מתפלל זיין והערב אז עס זאל זיין זיס. ווייל נאר נאך יגיעה איז מען זוכה לתורה. (רבינו מנוח, אליה רבה)

איך האב געזוכט א טעם אויף די תפילה פארוואס חז''ל האבן דאס מתקן געווען אלץ חלק פון ברכות התורה. אבער איך האב נישט געטראפען. איך האב אבער געקלערט אז ווי פריער געזאגט בשם הלבוש ושאר אז די טעם אויף אמירת ברכת התורה. און ווי אויך די סיבה פארוואס דאס זאגן ברכת התורה איז אזוי הארב אז חז''ל זאגן אז צוליב דעם איז געקומען די חרבן. איז אלץ חשיבות התורה. קען מען זאגן אז צוליב דעם האבן חז''ל מתקן געווען דעם תפילה. ווייל עס איז נישט דא קיין בעסערע וועג צו ארויס ווייזען אהבת און חשיבות התורה ווי ווען מען בעט און מען איז מתפלל אז מיר ווילן אז אונז און אונזערע קינדער און אייניקלעך זאלן זיין דבוק אין תורה, וואס ווי עס פארשטייט זיך אליינס קען מען נאר בעטן אזא תפילה אויב איז דער תורה ביי א מענטש א חשיבות.


וצאצאנו, וצאצאי צאצאינו.
דער סיבה פארוואס מיר גייען צוויי דורות, און מען זאגט נישט נאר וצאצאינו אזוי ווי עס שטייט אין די גמרא, איז צוליב דעם וואס דער גמרא זאגט (בבא מציעא פה.) כל שהוא תלמיד חכם ובנו תלמיד חכם ובן בנו תלמיד חכם שוב אין תורה פוסקת מזרעו ווייל עס איז תורה מחזרת על אכסנייא שלה, און די גמרא דארט ענדיגט צו, אמר הקב''ה אני ערב בדבר זה. ממילא בעטן מיר אז מיר זאלן זוכה זיין צו זיין אן אכסניה לתורה. (ספר המנהיג)


המלמד תורה לעמו ישראל.
איך האב נישט קיין פשוט פשט אויף דער סוף פון דעם ברכה. (אולם עיין ב''ח)
אבער איך האב געקלערט, אז די גמרא זאגט אין נדה (ל:) אז מען לערנט כל התורה מיט אן עיבור במעי עמו, אבער ווען ער איז בא לאויר, געבט אים דער מלאך א קלאפ און ער פארגעסט תיכף אלעס.
איז באקאנט די פשט, אז די ציהל דערפון איז, ווייל בעצם וואלט נישט מעגליך געווען פאר א בשר ודם וואס איז א שטיק חומר וגשם צו פארשטיין די הייליגע תורה וואס איז כל כולו רוחני. דערפאר האט דער באשעפער אויסגעשטעלט אז קודם שבא הולד לעולם הגשם לערענט מען מיט אים כל התורה כולה. כדי אז שפעטער ווען ער איז שוין בא לעולם זאל אים שוין זיין גרינגער צו לערנען תורה. און דאס ענדיגט די גמרא צו, אז ווען ער איז יצא לאוויר געבט אים דער מלאך א קלאפ, און ער פארגעסט די תורה. פשט איז נישט אז ער געבט אים א קלאפ, נאר די רגע ער קומט אראפ אויף דער וועלט, פארגעסט ער אטאמאטיש די תורה. (מהר''ל, גר''א, ועוד)
מיט דעם קען מען מסביר זיין די ברכה המלמד תורה לעמו ישראל, נאך פאר מען קומט אראפ אויף דער וועלט, וואס נאר אזוי זענען מיר זוכה צו פארשטיין תורה.

[נקודות טובות]

אשר בחר בנו.
די גמרא אין ברכות, אמר ר' המנונא, זו מעולה שבברכות (ברכת התורה).
רש''י איז מסביר, לפי שיש בה הודאה למקום וקילוס לתורה ולישראל.

אשר בחר בנו גייט ארויף אויף דעם וואס דער אויבערשטער האט אונז מקרב געווען צום בארג סיני, דאס איז איין הודאה (אזוי ווי מיר זאגן פסח, אילו קרבנו לפני הר סיני ולא נתן לנו את התורה) און דערנאך זאגן מיר ונתן לנו את תורתו. (טור)

דער כל בו איז מסביר אז ווען מען איז אנגעקומען צום בארג סיני, איז געווען פסקה זוהמתן, און מען האט שוין נישט געדארפט צוקומען צו קיין מתן תורה. אבער אפילו אזוי האט ער אונז געגעבן די תורה, און פארדעם דאנקען מיר צוויי מאל.

לכאורה איז שווער אויף דעם לשון אשר בחר בנו. פון דעם וואס די גמרא זאגט אז פאר מתן תורה איז דער אויבערשטער ארום געגאנגען צו אלע פעלקער פרעגן ווער עס וויל מקבל זיין די תורה. נו אויב אזוי, ווי איז שייך צו זאגן אשר בחר בנו מכל העמים, מיר זענען דאך געווען די לעצטער פאלק פאר וועמען דאס צו געבן.
נאר וואס דען, דער אויבערשטער האט אריין געלייגט אין אידן אינגאנצען אן אנדערע טבע, כדי מיר זאלן קענען מקבל זיין די תורה. אזוי ווי מיר זעהן טאקע אז אלע פעלקער האבן אפגעזאגט, און דאס איז וויבאלד אין זיי האט ער נישט אריינגעלייגט דעם טבע. און נאר מיר האבן געזאגט תיכף נעשה ונשמע. און דאס טייטשט אשר בחר בנו (מהר''ל)


ברוך אתה ד' ''נותן'' התורה.
דער ט''ז איז מסביר, אז דאס וואס מיר זאגן נותן התורה א לשון יחיד, איז צוליב דעם וואס דער אויבערשטער געבט אריין אין די תורה א פרישער טעם יעדן טאג. ממילא ווערט עס גערעכנט כאילו מיר זענען מקבל די תורה יעדן טאג פון דאס ניי.
וז''ל. ונ''ל עוד, שתקנו לחתום נותן התורה, שיש במשמעות לשון הוה, ולא נתן בלשון עבר. אלא הכוונה, שהוא יתברך נותן לנו תמיד בכל יום תורתו, דהיינו שאנו עוסקים בה וממציא לנו הוא יתברך בה טעמים חדשים, וכמ''ש על דדיה ירווך בכל עת, מה התינוק הזה...

[נקודות טובות]

ברכת כהנים.

דאס זאגן ברכת כהנים ווערט שוין דערמאנט אין סידור ר' עמרם גאון, ווי אויך ברענגט דאס תוס' אין מסכת ברכות. און ווי אויך ברענגט עס דער רמב''ם. (הגם אין סדר ר' עמרם שטייט דאס איינגערינגעלט, דאך ברענגט עס דער טור משמו)

(עס זענען די פארשינדענע שיטות אין די ראשונים ווען מען זאגט די פסוקים פון ברכת כהנים, אבער מיר וועלן זיך האלטן צו אונזער סידור, אז מען זאגט דאס תיכף נאך ברכת התורה)

די טעם פארוואס די גאונים האבן מתקן געווען צו זאגן פסוקים תיכף נאך ברכת התורה איז אזוי ווי מיר זעהן אין גמרא ירושלמי אמר ר' בא והוא ששנה אל אתר. דאס וואס ברכת אהבה רבה איז נחשב אזוי ווי ברכת התורה, איז נאר אויב לערנט מען תיכף אויפן פלאץ.

נאך א טעם פארוואס די גאונים האבן דאס מתקן געווען. איז כדי יעדער איד זאל לערנען יעדן טאג כאטש עפעס. און אזוי ווי חז''ל זאגן אז לעולם ישלש אדם שנותיו שליש במקרא שליש במשנה שליש בתלמוד. דערפאר האבן די גאונים אוועקגעשטעלט א סדר פון אלע דריי. ערשטענס די פסוקי ברכת כהנים. און אזוי אויך די משנה פון איזהו מקומן. און דערנאך די ברייתא פון ר' ישמעאל אומר.(תוס' קידושין)


עס ווערן געברענגט עטליכע טעמים פארוואס חכמינו ז''ל האבן אויסגעוועלט צו זאגן דוקא די פסוקים פון ברכת כהנים.

א)כדי צו דערמאנען ברכתן של ישראל פארן זאגן די פרשת התמיד. (המנהיג)
ב) די דריי פסוקים אינאיינעם האבן אין זיך 60 אותיות, וואס אנקעגן די 60 מסכתות הש''ס. (רא''ה מלוניל)
ג) די אנשי משמר פלעגן דאס זאגן אין בית המקדש יעדן טאג אידערפרי. (בית יוסף)
ד) די תקנה איז געווען אז מען זאל זאגן דריי פסוקים אזוי ווי ווען מען ליינט אין די תורה וויסען מיר אז די קלענסטע קריאה מוז זיין כאטש דריי פסוקים. און וויבאלד ברכת כהנים איז א פרשה פון דריי פסוקים, און ווי אויך איז די אינהאלט דערפון א ברכה פאר כלל ישראל, האבן חז''ל דאס מתקן געווען צו זאגן. (אליה רבה)

[נקודות טובות]

אלו דברים.

די נוסח אלו דברים וואס מיר זאגן, איז א צוזאמשטעל פון די משנה מסכת פאה פרק א' משנה א'. מיט א מימרא פון ר' יוחנן אין די גמרא מסכת שבת קכ''ז.

אין די משנה שטייט.
אלו דברים שאין להם שיעור הפאה, והביכורים, והראיון, וגמילות חסדים, ותלמוד תורה.
אלו דברים שאדם אוכל פירותיהן בעולם הזה והקרן קיימת לו לעולם הבא כיבוד אב ואם, וגמילות חסדים, והבאת שלום בין אדם לחברו, ותלמוד תורה כנגד כולם.

און רבי יוחנן אין מסכת שבת זאגט.
אמר רב יהודה בר שילא א"ר אסי א"ר יוחנן ששה דברים אדם אוכל פירותיהן בעולם הזה והקרן קיימת לו לעולם הבא, ואלו הן, הכנסת אורחין, וביקור חולים, ועיון תפלה, והשכמת בית המדרש, והמגדל בניו לתלמוד תורה, והדן את חברו לכף זכות...הני נמי בהני שייכי.
(משנה ברורה)
דער מהרש''א שרייבט אז וויבאלד תוס' רופט דאס א ברייתא מוזן מיר זאגן אז ערגעץ ווי איז געווען אזא ברייתא, אבער מיר האבן דאס נישט.


הני נמי בהני שייכי, איז פשט אז די זאכן וואס ר' יוחנן לייגט צו, איז נכלל אין דאס וואס די משנה זאגט.
גמילות חסדים, הכנסת אורחים, ביקור חולים, עיון תפילה.
תלמוד תורה, גידול בנים לתלמוד תורה, השכמת בית המדרש.
והבאת שלום בין אדם לחבירו (ובין איש לאישתו), דן את חבירו לכף זכות. (רש''י)
די מהרש''א זאגט אז עיון תפילה איז נכלל אין הבאת שלום, ווייל תפילה ברענגט שלום אויף דער וועלט.


פשט אין די משנה שאדם אוכל פירותיהם בעולם הזה, זאגט דער רמב''ם. אז ווער עס פירט זיך וואויל אין די ענינים, וועלן זיך אנדערע אויך פירן גוט צו אים. דהיינו אויב איז א מענטש א גומל חסד, וועלן מענטשען מיט אים אויך טוהן חסד, וכן כיבוד אב ואם, ביקור חולים...משא''כ ווען איינער היט שבת, פארדינט ער גארנישט אויף די וועלט.

לויט די רמב''ם האט דאס גארנישט מיט קיין סגולת המצווה, נאר דאס איז א מציאות, אויב איינער פירט זיך אויף שיין צו אנדערע מענטשען, וועלן זיי זיך אויך פירן שיין צו אים. אויב אזוי ווערט שווער וואס מיינט ותלמוד תורה כנגד כולם, דאס איז דאך נאר א מצוה שבין אדם למקום? אויף דעם זאגט די רמב''ם, אז מיר ווייסן אז תלמוד גדול שמביא לידי מעשה, און דאס איז וואס מיינט ותלמוד תורה כנגד כולם, ווייל דורך דעם וועט מען אנקומען צו אנדערע מצות.

אנדערע ראשונים שרייבן יא דער פירוש המשנה אז דאס איז צוליב די סגולת המצוה, און לויט דעם איז פשוט דער ותלמוד תורה כנגד כולם. אזוי ווי חז''ל זאגן, וכל חפצים לא ישוו בה, דהיינו, אז כל מצותיה של תורה, אין שוות לדבר אחד מד''ת.

גמילות חסדים זענען שוין די ראשונים מסביר אז דאס מיינט נאר גמילות חסדים בגופו, וויל גמילות חסדים בממונו האט יא שיעור, דהמבזבז אל יבזבז יותר מחומש.

[נקודות טובות]

דער חוות דעת אין די הקדמה צו זיין ספר נחלת יעקב על התורה שרייבט א טעם פארוואס מען זאגט דריי ברכות אויף די תורה.

צום ערשט פרעגט ער די באקאנטע קשיא, ווי אזוי איז שייך צו זאגן אשר בחר בנו מכל העמים ונתן לנו את תורתו, די גמרא זאגט דאך אז דער אויבערשטער איז ארומגעגאנגען צו אלע פעלקער פאר ער איז געקומען צו די אידן געבן די תורה. נו וואס איז די אשר בחר בנו?

דערנאך פרעגט ער נאך א קשיא. חז"ל זאגן אונז אז לא כמדת בשר ודם איז מדת הקב"ה. א בשר שמוכר חפצו לחבירו איז דער מוכר צובראכען, משא"כ דער אויבערשטער ווען ער האט געגעבן די תורה פאר אידן איז עס געווען בשמחה. פרעגט דער חוות דעת, דער אויבערשטער האט עפעס אוועקגעגעבן די תורה פאר אידן? פונקט פארקערט, ער איז פונקט ווי א מלמד וואס לערנט אויס תורה פאר תלמידים, וואס ווי מער תורה ער קען אויסלערנען איז ער אלץ מער בשמחה. ממילא וואס איז די פארגלייך?


אויף דעם צוטיילט די חוות דעת אז ווען אידן האבן באקומען די תורה האבן זיי באקומען דריי זאכן מער ווי די גוים האבן באקומען מיט די שבע מצוות בני נח.

א) חוץ פון די עצם קיום המצוות, איז דא א מצוה פון לימוד התורה. דער גוי האט נישט א מצוה פון לערנען די שבע מצוות, נאר צו מקיים זיין.
ב) די פנימיות התורה, וויבאלד תורה איז א שטיק רוחני. און דאס איז וואס די מלאכים האבן געטענה'ט תנה הודך על השמים.
ג) אז דער אויבערשטער האט געגעבן א כח פאר חז"ל צו פסקענען הלכות אפגעזעהן וואס כביכול אליינס פסק'ענט. ווי מיר זעהן אין די גמרא אז הקב"ה אומר טהור וכל מתיבתא דרקיע אמרו טמא. ואמרו מאן יוכיח, רבה בר נחמני.


מיט דעם איז דער חוות דעת מסביר די דריי ברכות.

א) קודם זאגט מען אשר קדשנו לעסוק בדברי תורה. אז מיר האבן באקומען א מצוה פון לימוד התורה, און נישט נאר קוים התורה.
ב) איז די ברכה פון המלמד תורה לעמו ישראל, און די בקשה פון והערב. וואס דאס איז אויף די פנימיות התורה, וואס אויב דער אויבערשטער זאל נישט מאיר זיין איז נישט מעגליך צו עומד זיין על פנימיות הדבר.
ג) אשר בחר בנו מכל העמים, "ונתן לנו את תורתו" אז דער אויבערשטער האט אונז איבערגעגעבן די תורה צו פסק'נען לויט ווי די לומדי תורה האלטען אפגעזעהן כביכול די דעת עליון. וכמאמר חז"ל (ע"ז יט) בתחילה נקראת על שמו של הקדוש ברוך הוא ולבסוף נקראת על שמו שנאמר בתורת ד' חפצו ובתורתו יהגה יומם ולילה. און כאטש וואס דער אויבערשטער האט דאס גענצליך איבערגעגעבן פאר אידישע קינדער, עכ"ז איז ער פרייליך מיט דעם, אנדערש ווי סתם א מוכר.