היסטאריע, דרכי הנהגה און דרך מלחמה קעגן השכלה, דורך גדולי אונגארן

[בנצי]

כ'האב עס נישט בודק געווען היסטאריש. ידידי הזקן ריש כלה, ר' יעקב נחום (פסח אבא ירחמיאל) שליט"א, האט מיר עס בשעתו ערקלערט.

לדבריו, איז דער גאנצער "בית המדרש לרבנים" אין בערלין, געווען מיט איין מטרה, אריינצואווארפן זיופים אין ספרים, און אזוי אפפירן דעם גאנצן חרדי'שן אידנטום און זיי אוועקפירן פון אידישקייט. לדבריו איז פארהאן קלארע הוכחות דערויף, וואס מען קען נישט אפפרעגן.

ער זאגט אויך, אז אין דעם אפעראציע איז געווען אריינגעמישט פיר גרויסע מלוכות, וועלכע האבן פינאנצירט די 'בית המדרש לרבנים', און אלעס מיט איין מטרה, אפצופירן אידישקייט. נאפאליון און די ענגלישע מלכות זענען געווען אריינגעמישט דערין, און דערויף האבן געארבעט פילע מיסיאנערן איבער די וועלט.

בשעתו האט ער מיר געוויזן שטיקלעך, וואס עס איז אוממעגליך אז דאס זאל קומען ממקור קדוש. איין שטיקל אין ספר התניא, צום סוף פון עפעס א פרק, וואס איז ממש קעגן אידישקייט און חסידות, געוויסע הלכות אין טוש"ע און אויך נאך זאכן.

צווישן אנדערע זאגט ער, אז די מורה נבוכים איז לאו-דוקא פונעם רמב"ם, און פון אנהויב איז דאס געווען מיוחס צו אנדערע צדיקים (איך געדענק נישט אזוי קלאר וואס ער האט מיר געזאגט דערוועגן) און בלי ספק אז דארט איז אריינגעמישט כפירה. אויך טענה'ט ער, אז עס איז נישט געווען אזא מענטשן ווי רבי אברהם אבן עזרא, און דער ספר "אבן עזרא" איז א משכילי'שע ספר, וואס די משכילים האבן פאבריצירט א דמות ווי רבי אברהם אבן עזרא, אלעס צו כשר'ן דעם חיבור, ועוד ועוד אזעלכע זאכן.

אויב האט ער דאס אלעס טאקע געזאגט, האמיר נישט קיין גרעסערער משכיל ווי י"נ אליין, ממש ריכטיגע השכלה כדרך כל המשכילים לדורותיהם. ויסכר פי דובר שקר. און כ'מיין זאלסט טרעפן בעסערע ידידים...
אגב אויב קענסטו מיר צוווייזן דעם שטיקל תניא, פשוט פאר נייגער. איך האב שוין אסאך מאל געלערנט תניא און נישט זיך באגעגענט מיט עפעס וואס זאל נוגד זיין אידישקייט און חסידות. קען זיין אז אידישקייט און חסידות ביי אים טראגט אן אנדערע באדייט ווי ביים בעל התניא אליין, און דעריבער האט ער געזען קליפ און קלאר זאכן שלא כדת.

[גרינטליך]

כ'האב עס נישט בודק געווען היסטאריש. ידידי הזקן ריש כלה, ר' יעקב נחום (פסח אבא ירחמיאל) שליט"א, האט מיר עס בשעתו ערקלערט.

לדבריו, איז דער גאנצער "בית המדרש לרבנים" אין בערלין, געווען מיט איין מטרה, אריינצואווארפן זיופים אין ספרים, און אזוי אפפירן דעם גאנצן חרדי'שן אידנטום און זיי אוועקפירן פון אידישקייט. לדבריו איז פארהאן קלארע הוכחות דערויף, וואס מען קען נישט אפפרעגן.

ער זאגט אויך, אז אין דעם אפעראציע איז געווען אריינגעמישט פיר גרויסע מלוכות, וועלכע האבן פינאנצירט די 'בית המדרש לרבנים', און אלעס מיט איין מטרה, אפצופירן אידישקייט. נאפאליון און די ענגלישע מלכות זענען געווען אריינגעמישט דערין, און דערויף האבן געארבעט פילע מיסיאנערן איבער די וועלט.

בשעתו האט ער מיר געוויזן שטיקלעך, וואס עס איז אוממעגליך אז דאס זאל קומען ממקור קדוש. איין שטיקל אין ספר התניא, צום סוף פון עפעס א פרק, וואס איז ממש קעגן אידישקייט און חסידות, געוויסע הלכות אין טוש"ע און אויך נאך זאכן.

צווישן אנדערע זאגט ער, אז די מורה נבוכים איז לאו-דוקא פונעם רמב"ם, און פון אנהויב איז דאס געווען מיוחס צו אנדערע צדיקים (איך געדענק נישט אזוי קלאר וואס ער האט מיר געזאגט דערוועגן) און בלי ספק אז דארט איז אריינגעמישט כפירה. אויך טענה'ט ער, אז עס איז נישט געווען אזא מענטשן ווי רבי אברהם אבן עזרא, און דער ספר "אבן עזרא" איז א משכילי'שע ספר, וואס די משכילים האבן פאבריצירט א דמות ווי רבי אברהם אבן עזרא, אלעס צו כשר'ן דעם חיבור, ועוד ועוד אזעלכע זאכן.

אויב האט ער דאס אלעס טאקע געזאגט, האמיר נישט קיין גרעסערער משכיל ווי י"נ אליין, ממש ריכטיגע השכלה כדרך כל המשכילים לדורותיהם. ויסכר פי דובר שקר. און כ'מיין זאלסט טרעפן בעסערע ידידים...
אגב אויב קענסטו מיר צוווייזן דעם שטיקל תניא, פשוט פאר נייגער. איך האב שוין אסאך מאל געלערנט תניא און נישט זיך באגעגענט מיט עפעס וואס זאל נוגד זיין אידישקייט און חסידות. קען זיין אז אידישקייט און חסידות ביי אים טראגט אן אנדערע באדייט ווי ביים בעל התניא אליין, און דעריבער האט ער געזען קליפ און קלאר זאכן שלא כדת.

אזוי ווי אויבן געשריבען
ספר התניא (אויב איר מיינט דער פון חב"ד, נישט די ראשון), די אדמו"רי וחסידי חב"ד האבן א מסורה פון די ערשטע טאג, אבער דער י"נ האט אנדעקט אמעריקא, און נאר ער האט א חוש הריח צו וויסן וואס איז אמת!?!?!?

[בנצי]

כ'האב עס נישט בודק געווען היסטאריש. ידידי הזקן ריש כלה, ר' יעקב נחום (פסח אבא ירחמיאל) שליט"א, האט מיר עס בשעתו ערקלערט.

לדבריו, איז דער גאנצער "בית המדרש לרבנים" אין בערלין, געווען מיט איין מטרה, אריינצואווארפן זיופים אין ספרים, און אזוי אפפירן דעם גאנצן חרדי'שן אידנטום און זיי אוועקפירן פון אידישקייט. לדבריו איז פארהאן קלארע הוכחות דערויף, וואס מען קען נישט אפפרעגן.

ער זאגט אויך, אז אין דעם אפעראציע איז געווען אריינגעמישט פיר גרויסע מלוכות, וועלכע האבן פינאנצירט די 'בית המדרש לרבנים', און אלעס מיט איין מטרה, אפצופירן אידישקייט. נאפאליון און די ענגלישע מלכות זענען געווען אריינגעמישט דערין, און דערויף האבן געארבעט פילע מיסיאנערן איבער די וועלט.

בשעתו האט ער מיר געוויזן שטיקלעך, וואס עס איז אוממעגליך אז דאס זאל קומען ממקור קדוש. איין שטיקל אין ספר התניא, צום סוף פון עפעס א פרק, וואס איז ממש קעגן אידישקייט און חסידות, געוויסע הלכות אין טוש"ע און אויך נאך זאכן.

צווישן אנדערע זאגט ער, אז די מורה נבוכים איז לאו-דוקא פונעם רמב"ם, און פון אנהויב איז דאס געווען מיוחס צו אנדערע צדיקים (איך געדענק נישט אזוי קלאר וואס ער האט מיר געזאגט דערוועגן) און בלי ספק אז דארט איז אריינגעמישט כפירה. אויך טענה'ט ער, אז עס איז נישט געווען אזא מענטשן ווי רבי אברהם אבן עזרא, און דער ספר "אבן עזרא" איז א משכילי'שע ספר, וואס די משכילים האבן פאבריצירט א דמות ווי רבי אברהם אבן עזרא, אלעס צו כשר'ן דעם חיבור, ועוד ועוד אזעלכע זאכן.

אויב האט ער דאס אלעס טאקע געזאגט, האמיר נישט קיין גרעסערער משכיל ווי י"נ אליין, ממש ריכטיגע השכלה כדרך כל המשכילים לדורותיהם. ויסכר פי דובר שקר. און כ'מיין זאלסט טרעפן בעסערע ידידים...
אגב אויב קענסטו מיר צוווייזן דעם שטיקל תניא, פשוט פאר נייגער. איך האב שוין אסאך מאל געלערנט תניא און נישט זיך באגעגענט מיט עפעס וואס זאל נוגד זיין אידישקייט און חסידות. קען זיין אז אידישקייט און חסידות ביי אים טראגט אן אנדערע באדייט ווי ביים בעל התניא אליין, און דעריבער האט ער געזען קליפ און קלאר זאכן שלא כדת.

אפשר קען עס מיינען די שטיקל תניא סוף פרק לז
והנה המשכה והארה זו שהאדם ממשיך ומאיר מהארת אור א"ס ב"ה על נפשו ועל נפשות כל ישראל היא השכינ' כנסת ישראל מקור כל נשמות ישראל כמ"ש לקמן ע"י עסק התורה נקראת בלשון קריאה קורא בתורה פי' שע"י עסק התורה קורא להקב"ה לבוא אליו כביכול כאדם הקורא לחבירו שיבא אליו וכבן קטן הקורא לאביו לבא אליו להיות עמו בצווות' חדא ולא ליפרד ממנו ולישאר יחידי ח"ו וז"ש קרוב ה' לכל קוראיו לכל אשר יקראוהו באמת ואין אמת אלא תורה דהיינו שקורא להקב"ה ע"י התורה דוקא "לאפוקי מי שקורא אותו שלא על ידי עסק התורה אלא צועק כך אבא!!! אבא!!! וכמו שקובל עליו הנביא ואין קורא בשמך"

טאקע ביי איינעם וואס די גאנצע אידישקייט איז אל תשליכנו.. טאטעניו... פאפוטשא (? איך זאג עס גוט..) איז עס טאקע א משכילישער שטיקל וואס איז קעגן די גאנצע אידישקייט און חסידות וואס איז געווען מקובל אין ל"ט, ווייל א בלאט גמרא וואס דאס איז די ריכטיגע וועג פון רופן דעם אייבערשטן איז דאך פשוט גאוה און שלא לשמה.

[Who knows]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

[Who knows]

פארוואס האט רבינו יונה געדארפט גיין צום קבר הרמב״ם און מפייס זיין דעם רמב״ם פאר מחרים זיין דעם מורה נבוכים… ס׳איז דאך נישט דעם רמב״מ׳ס ספר.

איך ווייס נישט פון אזא מקור אז רבינו יונה זאל גיין צום רמב"ם'ס קבר, אבער עס איז קלאר פון די מערכה אויף די ספרי הרמב"ם קרוב לפטירתו אז יעדער האט געוואוסט אז די מורה האט די רמב"ם געשריבן

[בנצי]

כ'האב עס נישט בודק געווען היסטאריש. ידידי הזקן ריש כלה, ר' יעקב נחום (פסח אבא ירחמיאל) שליט"א, האט מיר עס בשעתו ערקלערט.

לדבריו, איז דער גאנצער "בית המדרש לרבנים" אין בערלין, געווען מיט איין מטרה, אריינצואווארפן זיופים אין ספרים, און אזוי אפפירן דעם גאנצן חרדי'שן אידנטום און זיי אוועקפירן פון אידישקייט. לדבריו איז פארהאן קלארע הוכחות דערויף, וואס מען קען נישט אפפרעגן.

ער זאגט אויך, אז אין דעם אפעראציע איז געווען אריינגעמישט פיר גרויסע מלוכות, וועלכע האבן פינאנצירט די 'בית המדרש לרבנים', און אלעס מיט איין מטרה, אפצופירן אידישקייט. נאפאליון און די ענגלישע מלכות זענען געווען אריינגעמישט דערין, און דערויף האבן געארבעט פילע מיסיאנערן איבער די וועלט.

בשעתו האט ער מיר געוויזן שטיקלעך, וואס עס איז אוממעגליך אז דאס זאל קומען ממקור קדוש. איין שטיקל אין ספר התניא, צום סוף פון עפעס א פרק, וואס איז ממש קעגן אידישקייט און חסידות, געוויסע הלכות אין טוש"ע און אויך נאך זאכן.

צווישן אנדערע זאגט ער, אז די מורה נבוכים איז לאו-דוקא פונעם רמב"ם, און פון אנהויב איז דאס געווען מיוחס צו אנדערע צדיקים (איך געדענק נישט אזוי קלאר וואס ער האט מיר געזאגט דערוועגן) און בלי ספק אז דארט איז אריינגעמישט כפירה. אויך טענה'ט ער, אז עס איז נישט געווען אזא מענטשן ווי רבי אברהם אבן עזרא, און דער ספר "אבן עזרא" איז א משכילי'שע ספר, וואס די משכילים האבן פאבריצירט א דמות ווי רבי אברהם אבן עזרא, אלעס צו כשר'ן דעם חיבור, ועוד ועוד אזעלכע זאכן.

פארוואס האט רבינו יונה געדארפט גיין צום קבר הרמב״ם און מפייס זיין דעם רמב״ם פאר מחרים זיין דעם מורה נבוכים… ס׳איז דאך נישט דעם רמב״מ׳ס ספר.

טשולדיגט, ער האט נישט געוויסט וואס דער טיפוש מרים י.נ איז מגלה.

די דאזיגע מעשה פון רבינו יונה אליין, אז ער איז געגאנגען מפייס זיין איז אויך פון די משכילים, און די ספה"ק הרמב"ן און אלע אנדערע ספרי ראשונים וואס ברענגען צו דעם אבן עזרא שטיקל נאך שטיקל, און ברענגען דעם הרב הגדול ר' משה במורה נבוכים, זענען אלעס אויך פון די משכילים, און אלע אנדערע אחרונים וואס ברענגען נאך די רמב"ן (און זענען נאך געווען פאר די תקופת המשכילים) זענען אויך פון די משכילים... כאפסט?

[איד]

ווען האט מען געגרינדעט די בית מדרש לרבנים, וואס האט לדעתו אויפגעמאכט אזויפיל זאכן?

[גארנישט]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

[קרני פרה]

פון וויקי
בית המדרש לרבנים בברלין (Rabbinerseminar zu Berlin; עד 1882: Rabbinerseminar für das Orthodoxe Judenthum – "בית המדרש לרבנים ליהדות אורתודוקסית") הוא מוסד יהודי רבני אורתודוקסי, שהוקם בא' בחשוון תרל"ד (22 באוקטובר 1873) בברלין על ידי הרב ד"ר עזריאל הילדסהיימר (1820–1889), חוקר ומחנך, שעמד בראשו עד לפטירתו.

רקע
כבר כאשר כיהן עזריאל הילדסהיימר כרב באייזנשטט, הוא תכנן להקים סמינר אורתודוקסי לרבנים. ב-1869 הגיע לברלין, ובעקבות פתיחת "בית הספר הגבוה למדעי היהדות" בעיר ב-1872, בהנהגת ד"ר אברהם גייגר ופרופ' מוריץ לצרוס – ממנהיגי הזרם הליברלי ביהדות גרמניה – החליט הילדסהיימר להקים בעיר סמינר רבני אורתודוקסי עצמאי, שיוכל להתחרות במוסדות של הזרמים האחרים ביהדות. כמו עמיתו רש"ר הירש סלד הילדסהיימר מהתואר "אורתודוקסי" וראה בשיטתו את היהדות האמיתית היחידה. ב-1882, כשקווי התיחום בינו לבין הפוזיטיבים-היסטוריים והליברלים היו ברורים דיים, ומקץ מאבקים שנמשכו מאז שנות ה-40, החליף הילדסהיימר את שם המוסד ל"בית המדרש לרבנים בברלין", כדי להדגיש את עמדתו.

מטרת המוסד
מטרת המוסד הייתה לייסד אסכולה מחקרית שתחתור לאיחוי הקרע שנפער בין "מדע היהדות" למסורת. הילדסהיימר בחר לבית המדרש מורים שהזדהו עם תפיסה זו והיו מוכנים לשלם על כך מחיר אישי. בכך הלך בעקבות בית המדרש לרבנים בברסלאו ובניגוד לבית הספר הגבוה למדעי היהדות בברלין, שבו התאפיין הסגל במגוון דעות פוליטיות ודתיות. הילדסהיימר שאף ליצור חלופה אורתודוקסית ל"מדע היהדות" של הזרמים המתחרים, ורצה שתלמידיו יקבלו הכשרה תורנית מעמיקה וכוללת לצד השכלה מדעית מעולה.

תוכנית הלימודים
אחד החידושים של בית המדרש לרבנים היה תפיסת היהודי האורתודוקסי כשותף פעיל בחיים הציבוריים והאקדמיים. כל תלמיד בבית המדרש נדרש להשלים לימודים אקדמיים באוניברסיטה לפני ההסמכה לרבנות. רוב התלמידים למדו באוניברסיטת פרידריך וילהלם הסמוכה. בבית המדרש התמקדו בלימוד תלמוד ופוסקים, שנועד לשוות למקום אופי של ישיבה. לפיכך תנאי לקבלה למוסד היה ידע קודם בתלמוד. בתוכנית הלימודים ניתן מקום מרכזי לבחינות בתלמוד ולהבנת ההנמקות בהכרעות פסקי הלכה. לעומת זאת לא נלמדו כלל נושאים מחושן משפט; הילדסהיימר, לא ראה טעם בעיסוק במה שהאמנציפציה הפכה ללא רלוונטי. בהתאם לרוח המדעית של המוסד, נלמדו גם משניות, מדרשים, תשובות הגאונים, תולדות התפילה, המסורה וספרות האגדה. חקר ספרות חז"ל היה מקצוע לימוד היסטורי-בלשני, ונלמדו גם שיעורי היסטוריה, גאוגרפיה של ארץ ישראל, בלשנות שמית ומזרחנות. כן נלמדו מקרא ואפולוגטיקה מול מדע המקרא הביקורתי המודרני. החומש נלמד באופן אפולוגטי או בביקורת הביקורת. בנוסף לכל אלה נלמדה גם פילוסופיה יהודית באופן מדעי ובליווי ניתוח טקסטואלי משווה, בדומה להיסטוריה וספרות. אימוצו של המחקר המדעי בידי הילדסהיימר, גם אם בצורה מרוככת ובכפוף לעיקרי האמונה של האורתודוקסיה, עוררה ביקורת מצד רש"ר הירש שהתנגד לכל עיסוק כזה.

מקצוע ייחודי בבית המדרש לרבנים היה ההומלטיקה (רטוריקה) – תורת הנאום, תוך עיסוק בסגנון ולא בתוכן. המקצוע נלמד באמצעות תרגול והתנסות מעשית והיה בעל חשיבות עבור אנשי בית המדרש, שכן הדרשה בשפה הגרמנית הייתה אחד התפקידים המרכזיים של רבנים בגרמניה ובאוסטריה – רוב המתפללים לא הבינו את התפילות העבריות ונזקקו לביאור הרבנים.

בית המדרש לרבנים בברלין הכשיר מספר רב של רבנים ביחס לשאר הסמינרים. לדוגמה, ב-1898 כיהנו כרבנים 61% מבוגרי בית המדרש, לעומת 40% מבוגרי הסמינר בברסלאו ו-30% מבוגרי בית הספר הגבוה. בשונה משאר המוסדות, לתעודת הסמיכה לרבנות הייתה מצורפת "הודעה נאמנה" לפיה התעודה בטלה מאליה במקרה שהמוסמך ישרת כרב בבית כנסת שפועל בניגוד לעקרונות היהדות האורתודוקסית.

המחלוקת בין הרב הילדסהיימר לסמינר ברסלאו
הילדסהיימר התנגד לדעותיהם של אנשי סמינר ברסלאו ושל ההיסטוריון צבי גרץ, וחשש מהשפעתם השלילית. הוא התנגד להעדפתם את מסקנות המחקר ההיסטורי על עיקרי אמונה מסורתיים, עד כדי כך שאצל אנשי הסמינר "אינה קיימת חזקת ודאי... שהתושב"ע ניתנה לנו מפי הגבורה באופן בלתי אמצעי, ושזהו יסוד היסודות". אנשי ברסלאו טענו כנגד הילדסהיימר כי תוכניותיו "עשויות להמית כל החיים המדעיים והעצמאיים", והדיסציפלינות המדעיות שבתוכנית הלימודים שלו הן רק הטעיה המוליכה שולל את הציבור במגמה "להלביש את האורתודוקסיה במעיל מדעי", ובדעתו בכלל להמשיך ולקיים "ישיבה הונגרית-פולנית".

לאחר מלחמת העולם הראשונה חלה התקרבות בין האורתודוקסיה הליטאית למקבילתה בגרמניה. כחלק מהתקרבות זו, הוזמנו בשנות ה-20 של המאה ה-20 שני רבנים ליטאיים, בוגרי ישיבות המוסר, שנחשבו ל"עילויים" בישיבותיהם, ללמד תלמוד בבית המדרש לרבנים: הרב אברהם אליהו קפלן והרב יחיאל יעקב וינברג, והם הכניסו לתוכו את שיטת הלימוד של ישיבות ליטא.

היחס לתנועה הציונית
מאז הקונגרס הציוני העולמי הראשון בבזל (1897) היה היחס לתנועה הציונית מקור לדיון ומחלוקת בקרב תלמידי ומורי בית המדרש לרבנים. היו שתמכו בתנועה, כמו בני משפחת הילדסהיימר והרב שמואל גרינברג, והיו שהתנגדו לה, כמו הרבנים יוסף וולגמוט ומשה אוירבך. עם זאת, לבית המדרש כמוסד לא הייתה עמדה רשמית בנושא.

סגל המורים
בראש בית המדרש לרבנים עמדו:

1873–1899 – הרב ד"ר עזריאל הילדסהיימר (1820–1899)
1873–1884 – הרב דוב בער צאמבער (1821–1884)
1899–1920 – הרב ד"ר דוד צבי הופמן (1843–1921)
1920–1924 – הרב אברהם אליהו קפלן (1890–1924)
1924–1938 – הרב ד"ר יחיאל יעקב וינברג (1878–1966)
בתחום ההיסטוריה היהודית נודעו המורים אברהם ברלינר, צבי הילדסהיימר ושמעון אפנשטיין.
בתחום המקרא: יעקב ברט ושמואל גרינברג.
בתחום הפילוסופיה היהודית: יוסף וולגמוט ואלכסנדר אלטמן.

[קטןודל]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

[קרני פרה]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

לויט י"נ איז הרב הילדסהיימער טאקע געווען דער ערגסטער, וואס האט זיך פארשטעלט ווי א פרימער ארטעדאקס און אזוי כיטערע אפגעפריט כלל ישראל, ממש ווי די ערב רב בימינו.....

[שוהם]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

לויט י"נ איז הרב הילדסהיימער טאקע געווען דער ערגסטער, וואס האט זיך פארשטעלט ווי א פרימער ארטעדאקס און אזוי כיטערע אפגעפריט כלל ישראל, ממש ווי די ערב רב בימינו.....

פעלט נישט אויס אריינצוגיין דערין אבער הרב הילדעסהיימער איז נישט דוקא א גלאטע פרשה.

[ChatGPT]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

כוויל נישט אויסמעקן דעם נאמען פון הרב הילדעסהיימער, אבער די תלמידי חת''ס און אלע גדולי ישראל זענען געווען קעגן..
די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

[ChatGPT]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

גדולי דור הקדום ודורינו התנגדו להדפיס מחדש הספר מטפחת ספרים בימינו משום כמה טעמים וכו' ואכמ''ל

[גארנישט]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

כוויל נישט אויסמעקן דעם נאמען פון הרב הילדעסהיימער, אבער די תלמידי חת''ס און אלע גדולי ישראל זענען געווען קעגן..
די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

געווען קעגן די מהלך
אבער לגופו של איש איז די אנגענומענע מיינונג ביי כלל ישראל אז זיי האבן געמיינט לש''ש און געווען גרויסע לייט
ממילא צו רעדן קעגן איז איין זאך, אבער זאגן אז די אידן האבן געארבעט מיט א מהלך עוקר צו זיין די תורה וכו' איז א שאנדע

עס איז כדאי מעיין צו זיין אין די הקדמה פון הרב יהושע ענבל אויפן ספר על התפילה פון רד''צ הילמן צו באקומען א בליק אויף די זאך
(דוכט זיך עס איז אויכעט געדריקט אין בבות עיני ח''ב)

[Who knows]

די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

השכלה אין דייטשלאנד און איטאליע איז סאך עלטער ווי די ביהמ"ד לרבנים, און עס האט אויב עפעס נאר געהאלפן און נישט קאליע געמאכט. איך מאך נישט אוועק די התנגדות דערצו.

[גארנישט]

ר' @שמואל פוקס האט לכאו' אסאך וואס צו זאגן איבער בית מדרש לרבנים
אבער ביטע שלא בשם פתחי' אביעזרי יחייא

און אגב יעדער ווייסט אודאי די בריוו פון ר' ברוך בער אין ברכ''ש קידושין

[Who knows]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

לא כתב ממש כן, עי' במצורף

מטפחת ספרים זוהר.pdf

(59.41 KiB) דאונלאודעד 143 מאל

[Think and Thank]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

וכבר כתב החיד"א אז ער האט עס נאר געשריבן לצורך שעה, היות די ספיחי כת ש"ץ האבן זיך שטארק אנגעהאנגען אין קבלה, האט ער געמוזט אפשוואכן די השפעה פון קבלה אויפ'ן המון עם.

[מסתמא]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

כוויל נישט אויסמעקן דעם נאמען פון הרב הילדעסהיימער, אבער די תלמידי חת''ס און אלע גדולי ישראל זענען געווען קעגן..
די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

טעות. די תלמידי החת"ס בכלליות זענען נישט געווען פערזענליך קעגן ר' עזריאל זצ"ל. די ביהמ"ד לרבנים לאו דוקא אין שטיצע, לאו דוקא דערקעגן. דער עיקר התנגדות איז געווען אויף די 'תוכן' וואס מהאט געלערנט אין די בתי מדרש לרבנים ווי צום ביישפיל דעם מיאוס באקאנטע ברעסלויער ביהמ"ד לרבנים מיוסד דורך הכופר זכריה פרענקל וואו מען האט געלערנט זיין ספר 'דרכי המשנה' וואס לייקנט גאנץ בפירוש צווישן די שורות אין תורה מסיני. ר' שמשון רפאל הירש זצ"ל און פילע תלמידי חת"ס זענען ארויס קעגן די ספר דרכי המשנה. ר' עזריאל'ס ענטפער איז געווען מייסד זיין אן ערליכע ביהמ"ד לרבנים זה לעומת זה, רוב תלמידי חת"ס האבן זיך נישט מתנגד געווען צו זיין מהלך אויכעט נישט, הגם זיי האבן עס אויכעט נישט דוקא מקבל געווען. ר' עזריאל האט געמאכט די טיילונג אין בערלין און מייסד געווען קהל עדת ישראל וואס זייערע אייניקלעך זענען גא-טס פארכטיגע אידן עד היום הזה, מדקדקים בקלה כבחמורה. אין אלענפאלס האט מען פון ר' עזריאל'ס פערזענליכקייט און ערליכקייט געהאלטן עולם ומלואו.

[מסתמא]

נישטא דא קיין כפירה נאר שטאקיגע טיפשות. על המורה כבר כתב כן היעב"ץ אבל קשה לקבל שבאמת האמין כן. וגם על אבן עזרא יש שכתבו שניתוספו בו דברים, אלא שאין ראיות לדבר. אבער צו זאגן אז די בית המדרש לרבנים האבן באשאפן די אבן עזרא, אדער אז די תניא וואס דער מחבר האט געדרוקט בחייו איז געפעלטשט איז נישט מער ווי דמיון און טיפשות.

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

גדולי דור הקדום ודורינו התנגדו להדפיס מחדש הספר מטפחת ספרים בימינו משום כמה טעמים וכו' ואכמ''ל

נעמען ביטע. דער חת"ס שרייבט אויף דעם ספר 'כי דבר גדול דיבר הנביא ז"ל וכו' הלא ישתוממו רואיו' עכ"ל. קיין זכר פון התנגדות.

[מסתמא]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

כוויל נישט אויסמעקן דעם נאמען פון הרב הילדעסהיימער, אבער די תלמידי חת''ס און אלע גדולי ישראל זענען געווען קעגן..
די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

געווען קעגן די מהלך
אבער לגופו של איש איז די אנגענומענע מיינונג ביי כלל ישראל אז זיי האבן געמיינט לש''ש און געווען גרויסע לייט
ממילא צו רעדן קעגן איז איין זאך, אבער זאגן אז די אידן האבן געארבעט מיט א מהלך עוקר צו זיין די תורה וכו' איז א שאנדע

עס איז כדאי מעיין צו זיין אין די הקדמה פון הרב יהושע ענבל אויפן ספר על התפילה פון רד''צ הילמן צו באקומען א בליק אויף די זאך
(דוכט זיך עס איז אויכעט געדריקט אין בבות עיני ח''ב)

מ'קען קוקן אין די היימישסטע שבהיימישסטע מקורות. ר' עזריאל זצ"ל איז געווען א גאון צדיק.

[ChatGPT]

היעב"ץ כותב כן ג"כ על הזוהר, וכו'.

גדולי דור הקדום ודורינו התנגדו להדפיס מחדש הספר מטפחת ספרים בימינו משום כמה טעמים וכו' ואכמ''ל

נעמען ביטע. דער חת"ס שרייבט אויף דעם ספר 'כי דבר גדול דיבר הנביא ז"ל וכו' הלא ישתוממו רואיו' עכ"ל. קיין זכר פון התנגדות.

די בד''ץ עדה החרדית בשנת תשנ''ה.

מהגהות שארית ציון (מר' מענדל קרענגיל) על שם הגדולים:
הערה (ש'צ נב): סי' ק"א. מטפחת ספרים. כולל השגות רבות ע"ד ספר הזוהר, ומראה לעין כל כמה מקומות המזויפים ולא ממעין קדוש יהלכון, וכל דבריו כלפידי אש שלהבת י' וכדרכו בקודש, וכבר נדפס נגדו ספר בר יוחאי לח"א שלוחם מלחמת מצוה, וסותר כל דבריו מרישא עד גמירא, איבעית אימא גמרא, ואיבעית אימא סברה, ופשט את בגדיו ולובש צורה, והחזיר ליושנה העטרה, וכמו כן נדפס נגדו גם ספר קדמות הזוהר וכדומה. ואמנם כבר ידוע התנצלותו של הג"מ יעב"ץ לכל בני עבר כי דבר בעתו היה, והוראת שעה היה, על כי פשתה נגע צרעת בימיו, כת ש"ץ ימ"ש, ועיקר למודם רק בספר הזוהר היה והעמיקו בו סטים וזרה, לפי דרכם ואמונתם, עד שהי' מחזיק טעותם

[Who knows]

די בד''ץ עדה החרדית בשנת תשנ''ה.

מהגהות שארית ציון (מר' מענדל קרענגיל) על שם הגדולים:
הערה (ש'צ נב): סי' ק"א. מטפחת ספרים. כולל השגות רבות ע"ד ספר הזוהר, ומראה לעין כל כמה מקומות המזויפים ולא ממעין קדוש יהלכון, וכל דבריו כלפידי אש שלהבת י' וכדרכו בקודש, וכבר נדפס נגדו ספר בר יוחאי לח"א שלוחם מלחמת מצוה, וסותר כל דבריו מרישא עד גמירא, איבעית אימא גמרא, ואיבעית אימא סברה, ופשט את בגדיו ולובש צורה, והחזיר ליושנה העטרה, וכמו כן נדפס נגדו גם ספר קדמות הזוהר וכדומה. ואמנם כבר ידוע התנצלותו של הג"מ יעב"ץ לכל בני עבר כי דבר בעתו היה, והוראת שעה היה, על כי פשתה נגע צרעת בימיו, כת ש"ץ ימ"ש, ועיקר למודם רק בספר הזוהר היה והעמיקו בו סטים וזרה, לפי דרכם ואמונתם, עד שהי' מחזיק טעותם

ספר בר יוחאי איז לוחם מלחמת מצוה? דו ווייסט אז דער מחבר האט געהאט א שמעק פון השכלה? זוך נאך ווער ר' משה קוניץ איז. ער איז געווען איינע פון די מסכימים אויפן נוגה הצדק פון די רעפארמער (כאטש געוויסע טענה'ן אז עס איז געווען כוונתו לטובה). נישט אומזינסט האט די חתם סופר געזאגט "ערבים עלי דברי דודים שבס' מטפחת סופרים ממענות הבר יוחאי".

די ספר קדמות הזוהר איז בכלל נישט געשריבן געווארן קעגן די מטפחת ספרים, אזויווי איך האב געברענגט אויבן viewtopic.php?p=205689#p205689

די התנצלות איז א טעות, די יעב"ץ האט דאס קיינמאל געזאגט, עס איז די חיד"א וואס האט פארענטפערט דעם יעב"ץ, און זעה אין אויבנדערמאנטן הערה וואס ער שרייבט איבער אחד מגדולי אחרונים זצוק"ל

[שטיינער]

כ'ווייס נישט אויב מען זאל אריינגיין אין א שמועס
אבער עס פעלן נישט אנגענומענע גדולי ישראל (פחות או יותר) וואס זענען געווען אין ביהמ''ד לרבנים
א שטייגער ווי הגאון בעל מלמד להועיל, הרב הילדסהיימר, ועוד

כוויל נישט אויסמעקן דעם נאמען פון הרב הילדעסהיימער, אבער די תלמידי חת''ס און אלע גדולי ישראל זענען געווען קעגן..
די רעיון פון ביהמ''ד לרבנים האט חרוב געמאכט דייטשלאנד און איטאליע ואכמ''ל

טעות. די תלמידי החת"ס בכלליות זענען נישט געווען פערזענליך קעגן ר' עזריאל זצ"ל. די ביהמ"ד לרבנים לאו דוקא אין שטיצע, לאו דוקא דערקעגן. דער עיקר התנגדות איז געווען אויף די 'תוכן' וואס מהאט געלערנט אין די בתי מדרש לרבנים ווי צום ביישפיל דעם מיאוס באקאנטע ברעסלויער ביהמ"ד לרבנים מיוסד דורך הכופר זכריה פרענקל וואו מען האט געלערנט זיין ספר 'דרכי המשנה' וואס לייקנט גאנץ בפירוש צווישן די שורות אין תורה מסיני. ר' שמשון רפאל הירש זצ"ל און פילע תלמידי חת"ס זענען ארויס קעגן די ספר דרכי המשנה. ר' עזריאל'ס ענטפער איז געווען מייסד זיין אן ערליכע ביהמ"ד לרבנים זה לעומת זה, רוב תלמידי חת"ס האבן זיך נישט מתנגד געווען צו זיין מהלך אויכעט נישט, הגם זיי האבן עס אויכעט נישט דוקא מקבל געווען. ר' עזריאל האט געמאכט די טיילונג אין בערלין און מייסד געווען קהל עדת ישראל וואס זייערע אייניקלעך זענען גא-טס פארכטיגע אידן עד היום הזה, מדקדקים בקלה כבחמורה. אין אלענפאלס האט מען פון ר' עזריאל'ס פערזענליכקייט און ערליכקייט געהאלטן עולם ומלואו.

ער רעדט פון תלמידי חת"ס פון אינטערלאנד כמו הג"ר הלל קאלעמייער והמחנה חיים וואס האבן געהאלטן קעגן.
איר רעדט פון רבנים פון אויבערלאנד דוגמת הכתב סופר ודעימיה אדער מער מעסיגע רבנים דוגמת הדברי ירמיה וואס האבן געהאלטן פון אים (ע"ע אגרות ר' עזריאל בענין המחלוקת באוהעל נגד החסידים).
די טיילונג אין דייטטשלאנד איז ווייט נישט געווען אויף אזא פארנעם ווי אין אונגארן כידוע (די עיקר סיבה פארוואס ר' עזריאל איז אוועק פון אייזנשטאט קיין בערלין איז וויל ער האט זיך נישט פארשטאנען מיט די מער רעכטע רבנים בעניני טיילונג חכמות חיצוניות והמסתעף. ע"ע הקרע שלא נתאחה פון יעקב כ"ץ)