פולמוס: חומש פשוטו של מקרא

[שאינו יודע לשאול]

דו קענסט לשה"ק?

וואס איז טייטש "החומש אינו בר תיקון"????

יא, כ'ווייס אויך אז ווען די רבנים האבן אונטערגעשריבן די קו"ק זענען די ווערטער געווען פיצל נאר ס'איז שפעטער גרויס געווארן. איך רעד נאר פון די הייליגע עסקנים וואס האבן עס טאקע אזוי מאנארווירט אז דער בעל מחבר זאל פשוט באטראכט ווערן ווי א משכיל.

ה' ינקום דמו.

געהערט פון א ת''ח וואס האט אנגעפרעגט הגה''צ דומץ קרית יואל בעל אגלי דבש וואס איז פשט פון די ווערטער ופשוט שחיבור במהלך כזה אין התיקון מועיל להכשירו.
האט די דיין גענטפערט אז נאך פאר די ק''ק איז ארויס געקומען זענען די ב''ב פון ''הוצאות לשם'' געקומען צו אים ווייזען די חומש המתוקן, און פארן דיין איז נישט געצופרידן דערמיט, ווייל זיי בלייבן מיטן זעלבען מהלך, נאר זיי נעמען ארויס מער בולט'דיגע פראבלעמען און אויף דעם אריף האט ער געשריבן דעם לשון,

און איך האב אליינס געהערט פונעם דיין אז ער לאזט נישט מפרסם זיין די חתימה.

און שפעטער האט זיך עס געטוישט. יא. אבער ביטע... דו ווילסט אריינגיין אין די פארשטינקענע קול קורא ביזנעס?

א איד וואס האט אנגעפרעגט ביים קרית יואל'ע דיין האט מיר נאכגעזאגט אז די דיין האט אים געזאגט אז ער האט נישט אונטערגעשריבן די צווייטע קו"ק

[נישט קיין בהלה]

אפשר קען מיר איינער בכלל מסביר זיין די ווערטער "מען לאזט נישט מפרסם זיין די חתימה"?
איך מיין וואס איז די חשבון פון אינטערשרייבן א חתימה כדי עס זאל בלייבן אין שופלאד ביי איינעם? אוודאי אויב מען שרייבט אינטער ווייסט דאך אז מען גייט מפרסם זיין.

[מסתמא]

א לעצטיגע הכרה צו וואס כבין צוגעקומען, עד כדי כך אז סאיז מיר אביסל א פלא אז מרעדט נישט דערפון און מווייסט דאס נישט.

פילע מאל זאגט רש”י כתרגומו, ער מיינט תרגום אונקלוס. סאיז נישט ווי טייל ווילן זאגן אז ווען רש”י איז נישט מסביר האט ער ברוחב בינתו פארשטאנען און אונז געלאזט אין די טונקל, און מיר דארפן יעצט גיין קלויבן פון פירוש רש”י אויף גאנץ תנ”ך בכדי צו מאכן א פירוש ”מקרא כפשוטו” ע”פ רש”י... ניין! רש”י איז זייער שיין מפרש!
רש”י האט זיך פארלאזט אז אונזער דעפאלט פירוש המקרא איז אונקלוס, דאס איז דער פשוטו של מקרא!

נאר חבל אז די ”אונקלוס מבואר” און די ”רש”י כפשוטו” זענען אין צוויי בענדער, מי יתן אז די צוויי זאלן זיין אין איין באנד. מדארף מיר א מקרא מפורש ע”פ אונקלוס און דארטן ווי רש”י איז שולל די אונקלס זאל מען לייגן די פירוש ע”פ רש”י. אפשר אויכעט א ביאור מילים ”עברי טייטש” אז עס זאל זיין מער מובן.
אבער אזוי איז די לימוד המקרא קלארער פון קלאר, עד כדי כך אז כאפ איך נישט די קאמפליקאציע.

[Azoi Tzi Zugen]

@מסתמא איך פארשטיי נישט פון וואו דו נעמסט דא ארויס אז אונקלס איז די פשוט'ע פירוש און רש"י נישט. בעצם איז דאך תרגום אונקלס רוב מאל כמעט אזוי באהאלטן ווי דער פסוק אליינס. ס'איז נאר אזויפיל אז צווישן צוויי מהלכים קענסטו דארט זען וועלכע מהלך דער תרגום האט געהאלטן. און דאך קען רש"י זאגן פשוט פשט אנדערש. און דער פשוטער פשט ביי אונז איז געווען רש"י ווי דער חת"ס שרייבט.

[מסתמא]

@מסתמא איך פארשטיי נישט פון וואו דו נעמסט דא ארויס אז אונקלס איז די פשוט'ע פירוש און רש"י נישט. בעצם איז דאך תרגום אונקלס רוב מאל כמעט אזוי באהאלטן ווי דער פסוק אליינס. ס'איז נאר אזויפיל אז צווישן צוויי מהלכים קענסטו דארט זען וועלכע מהלך דער תרגום האט געהאלטן. און דאך קען רש"י זאגן פשוט פשט אנדערש. און דער פשוטער פשט ביי אונז איז געווען רש"י ווי דער חת"ס שרייבט.

אונקלס געבט רוב מאל די משמעות הפסוק זייער גוט. ווען רש”י קריגט זאגט ער דאך. נו פארוואס נישט גיין מיט אונקלס און רש”י ווען ער איז חולק. בלייבט איבער די ”עברי טייטש” וואס אונקלוס גיבט נישט ממש אייביג ווארט אויף ווארט.

כבין מסכים אז די פירוש הפסוק זאל גיין לויט איין ספעציפישע מהלך אין אונקלוס דארטן וואו סאיז סובל נאך פשטים, אבער סאיז נישט "אזוי" מצוי סייווי.

[Azoi Tzi Zugen]

רש"י זאגט נישט אלעמאל ווען ער קריגט אויף אונקלס. מעגליך אפילו אז מער מאל איז ער חולק ווי נישט און ער זאגט עס אפילו נישט, נאר ווען דו קוקסט אין אונקלס זעסטו אז ער זאגט אינגאנצן אנדערש.

[מסתמא]

רש"י זאגט נישט אלעמאל ווען ער קריגט אויף אונקלס. מעגליך אפילו אז מער מאל איז ער חולק ווי נישט און ער זאגט עס אפילו נישט, נאר ווען דו קוקסט אין אונקלס זעסטו אז ער זאגט אינגאנצן אנדערש.

די גאנצע פירוש רש"י פארלאזט זיך אז דו האסט געלערנט שוין געלערנט פירוש אונקלוס. רש"י איז שלב ב'. א ודאי דארף ער נישט יעדע מאל דערמאנען אונקלוס.

די רווח פון מפרש זיין די דעפאלט לויט אונקלוס איז אז אפילו לו יהא סמאכט זיך א טעות און די פירוש פארזעהט רש"י'ס מהלך איז דאך דערויף געזאגט געווארן אין מקרא יוצא מידי פשוטו, די כתרגומו.

[Azoi Tzi Zugen]

רש"י זאגט נישט אלעמאל ווען ער קריגט אויף אונקלס. מעגליך אפילו אז מער מאל איז ער חולק ווי נישט און ער זאגט עס אפילו נישט, נאר ווען דו קוקסט אין אונקלס זעסטו אז ער זאגט אינגאנצן אנדערש.

די גאנצע פירוש רש"י פארלאזט זיך אז דו האסט געלערנט שוין געלערנט פירוש אונקלוס. רש"י איז שלב ב'. א ודאי דארף ער נישט יעדע מאל דערמאנען אונקלוס.

ע"ז שאלתי לך "מהיכי תיתי". אויפ'ן פסוק "בחרבי ובקשתי" זאגט רש"י חכמתי ותפלתי. דער תרגום זאגט פשוט חרבי וקשתי, וואס מיינט א חרב און א קשת. זיי זענען צוויי וועלטן און רש"י זאגט זיין פשט אלס פשוט פשט נישט אלס הוספה.

[מסתמא]

רש"י זאגט נישט אלעמאל ווען ער קריגט אויף אונקלס. מעגליך אפילו אז מער מאל איז ער חולק ווי נישט און ער זאגט עס אפילו נישט, נאר ווען דו קוקסט אין אונקלס זעסטו אז ער זאגט אינגאנצן אנדערש.

די גאנצע פירוש רש"י פארלאזט זיך אז דו האסט געלערנט שוין געלערנט פירוש אונקלוס. רש"י איז שלב ב'. א ודאי דארף ער נישט יעדע מאל דערמאנען אונקלוס.

ע"ז שאלתי לך "מהיכי תיתי". אויפ'ן פסוק "בחרבי ובקשתי" זאגט רש"י חכמתי ותפלתי. דער תרגום זאגט פשוט חרבי וקשתי, וואס מיינט א חרב און א קשת. זיי זענען צוויי וועלטן און רש"י זאגט זיין פשט אלס פשוט פשט נישט אלס הוספה.

ניין. יעדע רש"י איז א ודאי לאפוקי אדער להוסיף. אבער צו וואס? צו אונקלוס!

[פופציגער]

די גאנצע פירוש רש"י פארלאזט זיך אז דו האסט געלערנט שוין געלערנט פירוש אונקלוס. רש"י איז שלב ב'. א ודאי דארף ער נישט יעדע מאל דערמאנען אונקלוס.

ע"ז שאלתי לך "מהיכי תיתי". אויפ'ן פסוק "בחרבי ובקשתי" זאגט רש"י חכמתי ותפלתי. דער תרגום זאגט פשוט חרבי וקשתי, וואס מיינט א חרב און א קשת. זיי זענען צוויי וועלטן און רש"י זאגט זיין פשט אלס פשוט פשט נישט אלס הוספה.

ניין. יעדע רש"י איז א ודאי לאפוקי אדער להוסיף. אבער צו וואס? צו אונקלוס!

וע"ז שאל, מהיכי תיתי?

[מסתמא]

ע"ז שאלתי לך "מהיכי תיתי". אויפ'ן פסוק "בחרבי ובקשתי" זאגט רש"י חכמתי ותפלתי. דער תרגום זאגט פשוט חרבי וקשתי, וואס מיינט א חרב און א קשת. זיי זענען צוויי וועלטן און רש"י זאגט זיין פשט אלס פשוט פשט נישט אלס הוספה.

ניין. יעדע רש"י איז א ודאי לאפוקי אדער להוסיף. אבער צו וואס? צו אונקלוס!

וע"ז שאל, מהיכי תיתי?

די כסדר'דיגע כתרגומו פון רש"י און יחוס צו פירוש האונקלוס ווייזט אז אונקלוס איז געווען די דעפאלט פירוש פאר רש"י. כמובן אז ווען רש"י זאגט אנדערש גייען מיר מיט רש"י. כרעד אבער ווען רש"י זאגט גארנישט.

[חנן]

האב איך געהערט פון איינער פון די גדולי הרבנים בדורינו, (ער האט מיר עס געזאגט פריוואט, קען איך נישט מפרסם זיין בשמו), אז מען איז אים אויך געקומען בעטן צו חתמ'נען אויף די קו"ק קעגן דעם חומש, און ער האט די א.ג. עסקנים פארשיקט. זאגט ער מיר, אז די חברה הייבן פשוט נישט אן צו וויסן און פארשטיין וואס דא גייט פאר.

דער מחבר באלאנג צו א קהילה וואס ווערט גערופן קהילת המתמידים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך הגה"צ ר' לייבל מינזבערג זצ"ל, און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין רבי'ן ר' לייבל, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון ר' לייבל, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה א משכיל, ער גייט אוועק פון םי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתו של הג"ר לייבל מינזבערג, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא השכלה, ולא אויבער חכמה וכדו'.

[הלבלר בקולמסו]

ודאי אזוי.. און די לוחמים דערקעגן האלטן אזוי אויף די שיטת המתמידים... און זיי פירן א מערכה פאר'ן אריינברענגען דעם שיטה אין די היימישע שולן.

כך שמעתי מפי אחד מגדולי הלוחמים.

[אנעקדאט]

האב איך געהערט פון איינער פון די גדולי הרבנים בדורינו, (ער האט מיר עס געזאגט פריוואט, קען איך נישט מפרסם זיין בשמו), אז מען איז אים אויך געקומען בעטן צו חתמ'נען אויף די קו"ק קעגן דעם חומש, און ער האט די א.ג. עסקנים פארשיקט. זאגט ער מיר, אז די חברה הייבן פשוט נישט אן צו וויסן און פארשטיין וואס דא גייט פאר.

דער מחבר באלאנג צו א קהילה וואס ווערט גערופן קהילת המתמידים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך הגה"צ ר' לייבל מינזבערג זצ"ל, און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין רבי'ן ר' לייבל, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון ר' לייבל, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה א משכיל, ער גייט אוועק פון םי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתו של הג"ר לייבל מינזבערג, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא השכלה, ולא אויבער חכמה וכדו'.

@הלבלר בקולמסו האט שוין געענטפערט, איך וועל עס ארויסברענגען מער פון צווישן דיינע שורות. (איך בין בלויז מסביר די געדאנק לפי שיטת הלוחמים, איך בין נישט ממש מדמה די מציאות)

שטעל זיך פאר איינער קומט מיט א טענה אויף א קו"ק אויף א משכילישע חומש, דער מחבר באלאנג צו א חבורה וואס ווערט גערופן חבורת המשכילים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך... , און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין חבורה, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון די משכילים, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה אן אפיקורס, ער גייט אוועק פון פי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתם של המשכילים, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא אפיקורסות, ולא אויבער חכמה וכדו'.

[וואוילער]

אקעי, מה קול הרעש?
דער לוחם באלאנגט פשוט צו די חבורת הלוחמים, און דארט האבן זיי אן אייגנארטיגע מהלך (צומאל גאר יעדער לוחם באזונדער).
אין כאן לא טענות וכו'

[אנעקדאט]

אקעי, מה קול הרעש?
דער לוחם באלאנגט פשוט צו די חבורת הלוחמים, און דארט האבן זיי אן אייגנארטיגע מהלך (צומאל גאר יעדער לוחם באזונדער).
אין כאן לא טענות וכו'

מה קול הרעש אז דו פרעגסט שוין מה קול הרעש?

די רעש קומט פשוט פון די חברת לוחמי הלוחמים, און דארט האבן זיי אן אייגנארטיגע מהלך פון קלארשטעלן אז די לוחמים טארן נישט מוחה זיין...
אין כאן לא טענות וכו'...

[פלאם]

האב איך געהערט פון איינער פון די גדולי הרבנים בדורינו, (ער האט מיר עס געזאגט פריוואט, קען איך נישט מפרסם זיין בשמו), אז מען איז אים אויך געקומען בעטן צו חתמ'נען אויף די קו"ק קעגן דעם חומש, און ער האט די א.ג. עסקנים פארשיקט. זאגט ער מיר, אז די חברה הייבן פשוט נישט אן צו וויסן און פארשטיין וואס דא גייט פאר.

דער מחבר באלאנג צו א קהילה וואס ווערט גערופן קהילת המתמידים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך הגה"צ ר' לייבל מינזבערג זצ"ל, און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין רבי'ן ר' לייבל, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון ר' לייבל, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה א משכיל, ער גייט אוועק פון םי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתו של הג"ר לייבל מינזבערג, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא השכלה, ולא אויבער חכמה וכדו'.

@הלבלר בקולמסו האט שוין געענטפערט, איך וועל עס ארויסברענגען מער פון צווישן דיינע שורות. (איך בין בלויז מסביר די געדאנק לפי שיטת הלוחמים, איך בין נישט ממש מדמה די מציאות)

שטעל זיך פאר איינער קומט מיט א טענה אויף א קו"ק אויף א משכילישע חומש, דער מחבר באלאנג צו א חבורה וואס ווערט גערופן חבורת המשכילים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך... , און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין חבורה, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון די משכילים, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה אן אפיקורס, ער גייט אוועק פון פי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתם של המשכילים, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא אפיקורסות, ולא אויבער חכמה וכדו'.

לדבריך אויב איינער האלט אז קהילות שפטיווקא לדוגמא זענען משכילים, און ער האט געטראפן א בעל מחבר/בעל דרשן וכדו' פון די קהילה, און ער לויפט ארום מיט יענעם'ס חיבורים/דרשות מיטן טענה אז יענער איז א משכיל, ווי איידער מיט סחורה אויף יענע קהילה, ווייל ער ווייסט אז ווען ער גייט מיט חומר אויף א קהילה וועלן אים רוב רבנים ענטפערן יעדע קהילה האט זיך זייער מהלך אין עבודת השי"ת וכו', במילא וועט אים זיין שווערער צו באקומען א חתימה, דערוועגן ניצט ער א יחיד פונעם קהילה צו ערייכן זיין ציל, איז די לוחם אויפריכטיג? מיינט ער לשם שמים? איז דאס די מהלך פון קנאות צו נעמען א יחיד אויף דיין טענה אויף א קהילה?

איך מיין אז דאס איז א לעגיטימע סיבה צו זאגן אז די לוחמים מיינען נישט לשם שמים נאר לשם אויסצופירן, ביי אונז האט מען געוואוסט מ'דארף טוען און נישט אויפטוען, און די מטרה כשר'ט נישט די מיטלען.

[אנעקדאט]

האב איך געהערט פון איינער פון די גדולי הרבנים בדורינו, (ער האט מיר עס געזאגט פריוואט, קען איך נישט מפרסם זיין בשמו), אז מען איז אים אויך געקומען בעטן צו חתמ'נען אויף די קו"ק קעגן דעם חומש, און ער האט די א.ג. עסקנים פארשיקט. זאגט ער מיר, אז די חברה הייבן פשוט נישט אן צו וויסן און פארשטיין וואס דא גייט פאר.

דער מחבר באלאנג צו א קהילה וואס ווערט גערופן קהילת המתמידים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך הגה"צ ר' לייבל מינזבערג זצ"ל, און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין רבי'ן ר' לייבל, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון ר' לייבל, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה א משכיל, ער גייט אוועק פון םי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתו של הג"ר לייבל מינזבערג, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא השכלה, ולא אויבער חכמה וכדו'.

@הלבלר בקולמסו האט שוין געענטפערט, איך וועל עס ארויסברענגען מער פון צווישן דיינע שורות. (איך בין בלויז מסביר די געדאנק לפי שיטת הלוחמים, איך בין נישט ממש מדמה די מציאות)

שטעל זיך פאר איינער קומט מיט א טענה אויף א קו"ק אויף א משכילישע חומש, דער מחבר באלאנג צו א חבורה וואס ווערט גערופן חבורת המשכילים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך... , און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין חבורה, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון די משכילים, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה אן אפיקורס, ער גייט אוועק פון פי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתם של המשכילים, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא אפיקורסות, ולא אויבער חכמה וכדו'.

לדבריך אויב איינער האלט אז קהילות שפטיווקא לדוגמא זענען משכילים, און ער האט געטראפן א בעל מחבר/בעל דרשן וכדו' פון די קהילה, און ער לויפט ארום מיט יענעם'ס חיבורים/דרשות מיטן טענה אז יענער איז א משכיל, ווי איידער מיט סחורה אויף יענע קהילה, ווייל ער ווייסט אז ווען ער גייט מיט חומר אויף א קהילה וועלן אים רוב רבנים ענטפערן יעדע קהילה האט זיך זייער מהלך אין עבודת השי"ת וכו', במילא וועט אים זיין שווערער צו באקומען א חתימה, דערוועגן ניצט ער א יחיד פונעם קהילה צו ערייכן זיין ציל, איז די לוחם אויפריכטיג? מיינט ער לשם שמים? איז דאס די מהלך פון קנאות צו נעמען א יחיד אויף דיין טענה אויף א קהילה.

איך מיין אז דאס איז א לעטימע סיבה צו זאגן אז די לוחמים מיינען נישט לשם שמים נאר לשם אויסצופירן, ביי אונז האט מען געוואוסט מ'דארף טוען און נישט אויפטוען, און די מטרה כשר'ט נישט די מיטלען.

איך ווייס נישט ווער די עסקנים זענען, און איך קען דעריבער נישט זאגן גארנישט אויף זיי לטב ולמוטב.

אבער צום עצם ענין, שוין נאך דיין הנחה אז די עסקנים מיינען בלויז די קהלה. איך פארשטיי אז ס'קען זיין אז דער מחבר איז גענצליך אומשולדיג, אבער פארדעם זאל די רבנים בלייבן שטיל אויב זיי האלטן אז ס'דרייט זיך אין אונזערע בתי מדרשים און הייזער א משכילישע ספר?

[פלאם]

@הלבלר בקולמסו האט שוין געענטפערט, איך וועל עס ארויסברענגען מער פון צווישן דיינע שורות. (איך בין בלויז מסביר די געדאנק לפי שיטת הלוחמים, איך בין נישט ממש מדמה די מציאות)

שטעל זיך פאר איינער קומט מיט א טענה אויף א קו"ק אויף א משכילישע חומש, דער מחבר באלאנג צו א חבורה וואס ווערט גערופן חבורת המשכילים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך... , און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין חבורה, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון די משכילים, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה אן אפיקורס, ער גייט אוועק פון פי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתם של המשכילים, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא אפיקורסות, ולא אויבער חכמה וכדו'.

לדבריך אויב איינער האלט אז קהילות שפטיווקא לדוגמא זענען משכילים, און ער האט געטראפן א בעל מחבר/בעל דרשן וכדו' פון די קהילה, און ער לויפט ארום מיט יענעם'ס חיבורים/דרשות מיטן טענה אז יענער איז א משכיל, ווי איידער מיט סחורה אויף יענע קהילה, ווייל ער ווייסט אז ווען ער גייט מיט חומר אויף א קהילה וועלן אים רוב רבנים ענטפערן יעדע קהילה האט זיך זייער מהלך אין עבודת השי"ת וכו', במילא וועט אים זיין שווערער צו באקומען א חתימה, דערוועגן ניצט ער א יחיד פונעם קהילה צו ערייכן זיין ציל, איז די לוחם אויפריכטיג? מיינט ער לשם שמים? איז דאס די מהלך פון קנאות צו נעמען א יחיד אויף דיין טענה אויף א קהילה.

איך מיין אז דאס איז א לעטימע סיבה צו זאגן אז די לוחמים מיינען נישט לשם שמים נאר לשם אויסצופירן, ביי אונז האט מען געוואוסט מ'דארף טוען און נישט אויפטוען, און די מטרה כשר'ט נישט די מיטלען.

איך ווייס נישט ווער די עסקנים זענען, און איך קען דעריבער נישט זאגן גארנישט אויף זיי לטב ולמוטב.

אבער צום עצם ענין, שוין נאך דיין הנחה אז די עסקנים מיינען בלויז די קהלה. איך פארשטיי אז ס'קען זיין אז דער מחבר איז גענצליך אומשולדיג, אבער פארדעם זאל די רבנים בלייבן שטיל אויב זיי האלטן אז ס'דרייט זיך אין אונזערע בתי מדרשים און הייזער א משכילישע ספר?

איך האב נישט געזאגט אז זיי מיינען די קהילה, דאס האט @הלבלר בקולמסו געשריבן, און די האסט עס אזוי שיין צולייגט, ווי כאילו דאס טוט בארעכטיגן זייער מהלך מיטן ניצן א חיבור פון א יחיד ווייל זיי האלטן אז די קהילה זענען משכילים.

לדבריך מעג מען ניצן א יחיד ווען איך האלט אז א קהילה זענען משכילים / מינים וכו'? אדער דארף מען רעדן פון די פראבלעם אפילו ווען דאס וועט אוועקנעמען פון די יכולת פון די רבנים צו קענען / ווילן טוען אויף די פראבלעם?

[הלבלר בקולמסו]

מען מעג ארויסווארפן די פלאקאטן פון משיח שקר פון סאטמארע שולן?

און אויב גייען זיי ארויסגעבן טייטש-תהלימ'ס, במיט משיחיזם צווישן די שורות, אן לייגן זייער נאמען דערויף?

[פלאם]

מען מעג ארויסווארפן די פלאקאטן פון משיח שקר פון סאטמארע שולן?

און אויב גייען זיי ארויסגעבן טייטש-תהלימ'ס, במיט משיחיזם צווישן די שורות, אן לייגן זייער נאמען דערויף?

איך זאג נישט אז א קהילה מיז אריינעמען אלעס פון א קהילה וואס לדבריהם זענען שלא לפי דעת תורה לויט זייער מסורה, אויך זאג איך נישט אז א רב מעג נישט ארויסגעבן קיין צעטל קעגן א צווייטע קהילה.

סך הכל וואס איך זאג, אויב האט איינער א פראבלעם מיט א קהילה, און ער האלט אז ס'וועט אים בעסער גיין צו קענען מסדר זיין די קהילה אדער לכל הפחות א יחיד פון די קהילה דורכדעם וואס ער וועט זיך שטעלן קעגן דעם יחיד אנשטאט די קהילה [אין פאל אז ער ווייסט אדער מ'זאגט אים אז ס'איז די יחיד'ס קהילה און רבי], ווייל אזוי ארום וועט ער קענען האבן מער רבנים לצדו איז אן עוולה אין א פאלשקייט, מיי מיר איז דאס אן הוכחה אז די אידן מיינען נישט לשם שמים.

[אנעקדאט]

מען מעג ארויסווארפן די פלאקאטן פון משיח שקר פון סאטמארע שולן?

און אויב גייען זיי ארויסגעבן טייטש-תהלימ'ס, במיט משיחיזם צווישן די שורות, אן לייגן זייער נאמען דערויף?

איך זאג נישט אז א קהילה מיז אריינעמען אלעס פון א קהילה וואס לדבריהם זענען שלא לפי דעת תורה לויט זייער מסורה, אויך זאג איך נישט אז א רב מעג נישט ארויסגעבן קיין צעטל קעגן א צווייטע קהילה.

סך הכל וואס איך זאג, אויב האט איינער א פראבלעם מיט א קהילה, און ער האלט אז ס'וועט אים בעסער גיין צו קענען מסדר זיין די קהילה אדער לכל הפחות א יחיד פון די קהילה דורכדעם וואס ער וועט זיך שטעלן קעגן דעם יחיד אנשטאט די קהילה [אין פאל אז ער ווייסט אדער מ'זאגט אים אז ס'איז די יחיד'ס קהילה און רבי], ווייל אזוי ארום וועט ער קענען האבן מער רבנים לצדו איז אן עוולה אין א פאלשקייט, מיי מיר איז דאס אן הוכחה אז די אידן מיינען נישט לשם שמים.

איך פארשטיי נישט.

קיינער האט נישט געזאגט דא אז די מערכה איז דירעקט קעגן מתמידים. אויף די טענה אז דער מחבר איז גערעכט ער פאלגט נאר נאך זיין רבי, האט @הלבלר בקולמסו געענטפערט אז זיין רבי איז שוין אויך פסול לדעתם. דאס מיינט נישט אז יעדע טענה קעגן די ספר צילט דירעקט די מתמידים.

די לוחמים האבן לכאורה א פראבלעם מיט די ספר אליינס אפילו אויב ער איז נישט קיין מתמידים חסיד.

[Who knows]

האב איך געהערט פון איינער פון די גדולי הרבנים בדורינו, (ער האט מיר עס געזאגט פריוואט, קען איך נישט מפרסם זיין בשמו), אז מען איז אים אויך געקומען בעטן צו חתמ'נען אויף די קו"ק קעגן דעם חומש, און ער האט די א.ג. עסקנים פארשיקט. זאגט ער מיר, אז די חברה הייבן פשוט נישט אן צו וויסן און פארשטיין וואס דא גייט פאר.

דער מחבר באלאנג צו א קהילה וואס ווערט גערופן קהילת המתמידים, וואס איז געגרינדעט געווארן דורך הגה"צ ר' לייבל מינזבערג זצ"ל, און ער האט געהאט אן אייגנארטיגע מהלך הלימוד פון פשטות, דאס מיינט אז יעדע זאך וואס מען לערנט זאל מען צוערשט לערנען כפירוש הפשוט ביותר.

איז געקומען דער חשוב'ער מחבר און צוזאמנגעשטעלט א פירוש על התורה געבויט אויפן מהלך פון זיין רבי'ן ר' לייבל, און געזוכט צו מפרש זיין איבעראל לויטן מפרש וואס גייט די מערסטע ע"פ פשטות.

יעצט, אמת אז דער חיבור איז טאקע נישט געמאכט אלס א פשוט'ער חומש וואס יעדער איינער וואס וויל לערנען חומש רש"י זאל לערנען דערין. עס איז געמאכט פאר די וואס ווילן לערנען חומש אויפן מהלך פון ר' לייבל, זאל האבן דעם פירוש אויף דעם מהלך הלימוד.

קומען זיך אן עטליכע יונגעלייט וואס ווייסן נישט בחייכון וביומיכן און הייבן אן פארפירן, לויפן ארום צו רבנים און שאפן חתימות, און מ'שרייט אז דער מחבר איז חלילה א משכיל, ער גייט אוועק פון םי' רש"י, זוכט דוקא די פשוט'סטע פשט וכו' בלא בלא.

זיי כאפן פשוט נישט וואס דא האט פאסירט. יא, ס'איז געווען א טעות דא, אבער נאר א טעות פון די אויסשטעל פונעם חומש, אנשטאט עס ארויסצושטעלן אלס א חיבור בשיטתו של הג"ר לייבל מינזבערג, האט מען עס געמאכט אלס די חומש-טייטש חומש. ואין כאן לא השכלה, ולא אויבער חכמה וכדו'.

פארוואס איז עס א טעות? די חומש האט זיך קלאר אוועקגעשטעלט אלס די חומש וואס זוכט די פשוט'סטע פשט. אויב ר' לייבל מינצבערג האט געזוכט די פשוט'סטע פשט דארף עס שוין הייסן אלס א חומש בשיטתו? איז ער געווען דער ערשטער/לעצטער צו לערנען על דרך הפשט?

איך וואלט געזאגט אז די אלע וואס האבן א פראבלעם מיט'ן חומש האבן א פראבלעם מיט'ן מושג פון פשוטו של מקרא בכלל, אבער אזויווי עס הערט זיך נישט גוט האט מען געדארפט כסדר טרעפן "דוגמאות" מלא שקרים וכזבים כאילו די פראבלעם איז עפעס אנדערש

[חנן]

הערטס אויף רעדן שטותים. אויסער אפאר פאשקעווילן וועסטו נישט טרעפן היינט א פראמינענטער רב וואס זאלן רעדן, און כ"ש שרייבן קעגן די קהילת המתמידים. אפגעזען אויב מ'איז איינשטימיג מיט ר' לייבל'ס מהלך אדער נישט. און פון נישט וועלן אריינברענגען זייער מהלך אין אונזערע קהילות, ביזן דאס פארוואנדלען אין א גאנצע משכיל סומאטוכע, איז פאלג מיר א גאנג...

[אנעקדאט]

ווילאנג ער האלט עס ביי זיך קימערט קיינער נישט דערמיט, ס'איז געווען גרעסערע מנהיגים מיט גרעסערע פראבלעמען.

אויב איינער קומט ארויס פאר די גאס מיט א חומש וואס קומט אן אין יעדע אידישע שטוב און ביהמ"ד איז שוין עפעס אנדערש.